پور و ڇوٽي
“ٿرڊ ڪلاس” جي دٻي ۾ گهڻي رش هئي. هو وڏي مشڪل سان اندر داخل ٿي سگهيو ۽ ڏٻي جي دروازي جي ويجهو ئي بيهه رهيو. ٿورڙي جڳهه هن کي ملي جنهن ۾ هو پنهنجو هڪ پير فرش تي ٽڪائي سگهيو. ٻئي پير رکڻ جي جڳهه ئي ڪو نه هئي. ٻيو پير هن ٿورڙو پويان سرڪايو ته ڪارن وارن واري چمڪيلي سانوري ڪرسچن سندري اُن هن ڏانهن سواليه انداز ۾ ڏٺو. پر رميش به مجبور هو. هاڻي هن جي هڪ ٽنگ مريئي کان وٺي ران تائين ڄڻ ان سانوري ڇوڪري سان چهٽي وئي هئي ۽ هاڻي ٻنهي ٽنگن گاڏي جي لوڏن جي ردم تي اسپرنگ جي طرح حرڪت ڪئي ٿي. هي فقط هڪ اتفاق هو. پر انساني جسم جو ڇا ڪيو وڃي. هي به هڪ مشين آهي. جيستائين هي مشين هلي ٿي، حرڪت ڪري ٿي ته ان مان نتيجا مرتب ٿين ٿا. ڇوڪري جو چهرو ٻهڪي اُٿيو ۽ رميش کي هن جي وارن مان خوشبوءِ به اچڻ لڳي. ۽ ڇوڪري جي چهري تي پگهر جون ننڍڙيون بوندون ڦٽي نڪتيون، جيئن گل جي پنن تي ماڪ ڦهلجي ويندي آهي ۽ شايد هن جي ڪنن ۾ مڪمل پيهي ويندڙ گاڏي جي آواز جي لئه تي، هوءِ نچي رهي هئي. شايد رميش جي دل به ان لئه تي نچي رهي هئي. هن جي دل چاهيو ته هو ان عيسائي سندري کي پنهنجي ڀاڪرن ۾ ڀري وٺي ۽ اُن جي ننڍڙن اڌ کليل چپن تي پنهنجا چپ رکي ڇڏي. اهو ته شڪر هو جو لوڪل ٽرين ايڏي تيز نه ٿي هلي. ريل اڳين اسٽيشن تي بيهه رهي ۽ هتي ڪا في مسافر لهي ويا ۽ ٻين مسافرن جي اندر اچڻ کان اڳ ۾ عيسائي سندري پنهنجي لاءِ سيٽ ڳولي ڪري ورتي ۽ پنهنجي ڦهليل جسم تي چيل کان ڪلهي تائين هٿ ڦيريندي هڪ اڌڙوٽ عمر جي مهاڻي عورت جي ڀرسان ويهي رهي. رميش ۽- وري پوءِ هن عيسائي ڇوڪري هڪ لمحي لاءِ محبوب نگاهن سان هڪ ٻئي کي ڏٺو ۽ پوءِ هڪ ٻئي لاءِ اجنبي ٿي ويا. جيئن ٻه چاهڻ وارا ٿي ويندا آهن. رميش سوچڻ لڳو ته هي انساني جسم به ڪيتري نه عجيب مشين آهي، جڏهن بجلي جو ڪرنٽ ڪٽجي وڃي ٿو ته جذبات ڪم نٿا ڪن ۽ جيستائين بجلي جي لهر جاري ۽ ساري رهندي آهي، ساري ڪائنات ناچ ڪندي معلوم ٿيندي آهي.
ڏٻي ۾ ٻه سرڪاري پٽيوالا داخل ٿيا ۽ ٽي چار ساڌو ۽ هڪ فقير جيڪو مختلف جانورن جون ٻوليون ٻولي پئسا پني رهيو هو. هي اهو پينو فقير اکين کان انڌو هو ۽ هن جو مٿو ڪوڙيل ۽ چهري تي ماتا جا داغ هئس هن پنهنجو ساڄو هٿ وات تي رکي ۽ ڪڏهن کاٻو هٿ ۽ ڪڏهن کاٻو ساڄو ٻئي هٿ پنهنجي وات تي رکي مختلف آواز ڪڍيا ٿي.
هي ڪانگ ٻولي ٿو “ڪانءُ ڪانءُ”
انڌي ڀلا ڪڏهن ڪانگ ڏٺو آهي جڏهن هو پنهنجن ڪارن چمڪيلن کنڀن کي ڦهلائي نيري آسمان ۾ اُڏامندو آهي ۽ شينهن کي ڏسندي ٻارن جيان گوڙ ڪندو آهي.؟
“ ۽ هي جابلو ڪانگ.......”
جابلو ڪانگ؟ انڌا! تو ڪڏهن جبل ڏٺا آهن؟ اوچا اوچا جبل جن جي آسمان کي ڇهندڙ چوٽين تي برف هوندي آهي. جن جي سيني مان آبشار وهي نڪرن ٿا ۽ جهنگل جي سبزوادين ۾ نوريئڙا، سها ۽ ننڍا ڀولڙا ۽ خوبصورت پرن وارا تتر پنهنجي زندگي جي خوبصورت تصوير ٺاهين ٿا ۽ وري ڪڏهن ڪڏهن کجي جي ٿڙ ڀرسان ويٺل رڇ چئني طرف نهاريندو آهي ۽ هوا ۾ پنهنجو ڪنڌ مٿي ڪري ماکي جي مانارن جي خوشبوءِ سونگهيندو آهي.
“هي هوائي جهاز جو آواز......”
تو ايلمونيم جو اُهو سفيد پکي ڏٺو آهي؟ جيڪو پر گهمائي چئني انجڻن جي گجگوڙ سان فضا ۾ اُڏندو آهي ۽ جنهن جي پيٽ ۾ ماڻهو اهڙي طرح ويٺل آهن جهڙي طرح گاڏي جي ڏٻي ۾ مسافر ويٺل آهن. پر هوائي جهاز ۾ ريل جهڙي رش نٿي هجي ۽ اهڙا خيرات گهرڻ وارا فقير به نٿا هجن. اُتي آرام واريون ڪرسيون لڳل هونديون آهن ۽ خوبصورت پردا هوندا آهن ۽ نازڪ بدن واريون حسين عورتون مسافرن کي رنگ برنگي پنين ۾ ويڙهيل خوشبودار مٺڙا چاڪليٽ کارائينديون آهن.
مهاڻي عورت جيڪا ٻيڙي پي رهي هئي. اُن انڌي کي هڪ آنو خيرات ڏني ۽ چيو، “وڃ هاڻي دفن ٿي وڃي ڪنهن ٻئي ڏٻي ۾ هي ٻوليون ٻڌائي. گهڻو مغز چٽيو اٿئي.”
ايترو چئي هو ۽ سيٽ تي خوب ڦهلجي ويهي رهي. عيسائي ڇوڪري سيٽ تي ٿورڙو سرڪي سوڙهي ٿي ويٺي. مهاڻي عورت پنهنجي خالي ٽوڪري جنهن مان مڇين جي بوءِ اچي رهي هئي سوڙهي ڪري سيٽ جي هيٺان رکي ڇڏي ۽ زور زور سان ڦوڪون ڀري ٻيڙي پيئڻ لڳي. ۽ عيسائي ڇوڪري کي چوڻ لڳي، “مڇي ته وڏي شوق سان کائين ٿي ۽ هتي نڪ تي رومال رکين ٿي. تنهنجو هي بٽڻ جهڙو نڪ ڀلا سڙي ته ڪو نه پوندو؟”.
عيسائي سندري نڪ تان رومال هٽائي ڇڏيو. ڀرسان ويٺل ماڻهو کلڻ لڳا. مهاڻي عورت اڃان به زور زور سان ڦوڪون ڀرڻ لڳي. هن کي کلڻ ۽ ٻيڙي پيئڻ جي دوران کنگهه اچي ويئي. هاڻي هوءِ کلي رهي هئي ۽ ٻيڙي جا دونها هن جي ناسن مان نڪري رهيا هئا. هن جي اکين جي هيٺان ۽ ڪنن جي ويجهو جهريون اڃان به گهريون ٿي ويون هيون ۽ ڪنن ۾ سون جو ڳرو والو ڪنهن چاندي جهڙي مڇي جيان اِئين لڙڪي رهيو هو ڄڻ مڇي ڪنڊي ۾ ڦاسي تڙپي رهي هجي.
هڪڙو ساڌو ٻئي ساڌو کي مخاطب ٿي چوڻ لڳو، “ڪلهه نرگس جي نئين “تصوير” ڏٺي، ريبولي سينيما ۾ واهه جو مزو اچي ويو. رام جو قسم ڇا ته ڇوڪري آهي. امرت جو پيالو آهي. تو ريبولي سئنيما ۾ تصوير ڏٺي آهي؟.”
“نه گرو! مون وٽ ايترا پئسا ڪٿي هوندا آهن.” ٽيون ڏينهن منهنجي گرو کي سيٺ پرسومل کان ڏکڻا ملي هئي، ساڍا اٺ آنا، اُهي گرو مون کي ڏنا. آئون انهن مان سرڪس ڏسي آيس. پر رام ٿو ڄاڻي سرڪس جي ڇوڪرين ۾ اُهو دم ئي ناهي. هاڻي گرو ٻيهر اک کولي. هو سيٽ تي ئي ڀنگ ۽ چرس جي مراقبي ۾ هليو ويو هو. جيئن ئي هن پنهنجن چيلن جي هي گفتگو ٻڌي ته هن هڪ اک کولي ۽ شڪايت ڪرڻ واري چيلي کي چيو، “سڀاڻي توکي ڏهه آنا ڏيندس. رام پان ۾ شوبنا سمرٿ کي ڏسي اچجان. بلڪل سيتا ماتا لڳي ٿي، گنگا جيان پاڪ ۽ ڪومل”.
ننڍو چيلو ضد ڪرڻ لڳو”. “اسان نرگس جي نئين فلم تصوير ڏسنداسين ٻڌو اٿئون ته ان ۾ هڪ ڊانس ڏاڍي ڪمال جي آهي.”
گرو چيو، “اڙي وڃ! اُها ڊانس وري ڇا؟، ياد اٿئي!. اسان جي ڳوٺ جي مهتاري چمارڻ. گنگا ميا جو ڀلي قسم وٺو ڀلا اُن کان سٺو ڪير نچندو؟ ڪيئن ڙي ڀورا! ياد اٿئي اُهو ساليانو ميلو؟”
وڏي چيلي جو وات پاڻي پاڻي ٿي ويو “مهتاري جو ڪو جواب ناهي. گرو آئون چوان ٿو ته سردين ۾ ڳوٺ وڃو ته ان کي گڏ ئي وٺي اچجو. فضول ۾ هتان کان مني آرڊر موڪليو ٿا. هتي هڪ فلم ڪمپني کولي ڇڏينداسين ڪيئن نه چاچا؟”
چاچا مها گرو جا پير دٻائڻ لڳو “ها گرو ٿي اچو پوءِ....”
مها گرو مسڪرائي ڏنو. هن ڌوتي ۾ هٿ پائي هڪ چار آني ۽ ٽي ٻه آنيون ڪڍيون ۽ ننڍي چيلي جي هٿ جي تري تي رکي چيو، “وڃ پٽ وڃ! نرگس جي فلم ڏسي اچ، آئون ته موهه مايا سڀ تياڳي چڪو آهيان. خالي رام جو نالو وٺان ٿو.” ايئن چوندي مها گرو پنهنجيون اکيون بند ڪري ڇڏيون ۽ گانجي جي مراقبي ۾ هليو ويو.
ڪجهه ڪلارڪ آمهون سامهون ٻن سيٽن تي ويٺي زوردار بحث ڪري رهيا هئا. “ريلوي ۾ هڙتال ڪو نه ٿي. سٺو ٿيو، ڪميونسٽن گهڻو گوڙ ڪيو ٿي. حرامين جو دماغ خراب آهي. سٺو ٿيو.”
“ڪيئن سٺو ٿيو”؟ پارسي ڪلارڪ نڪ مان ڳالهائيندي چيو.
“اڙي ملڪ کي وڏو خطرو هو. توکي ڪهڙي خبر، جيڪڏهن هڙتال ٿئي ها ته ماڻهو بک مري وڃن ٿا”.
“هاڻي ڇا گجرات ۾ سڀ ڪم ٿي ويا آهن. مهنگائي ختم ٿي ويئي آهي، بک ختم ٿي ويئي آهي؟” ٽيئن ڪلارڪ چيو.
ٻئي ڪلارڪ چيو، “ها ان جو جواب ڏي؟”
پهرين ڪلارڪ چيو، “آهستي آهستي سڀ ڪجهه ٺيڪ ٿي ويندو. اڃان ته اسان جي حڪومت کي آئي ٻه سال به پورا نه ٿيا آهن.”
ٻئي چيو، “ٻن سالن ۾ به ڪهڙو ڪم ٿيو آهي؟ مهانگائي ڪٿي کان ڪٿي پهچي ويئي آهي. سچ مڃين ته آئون ڇهن مهينن کان جوراب به خريد ڪري ناهيان سگهيو. وڏو ڇوڪرو به اسڪول مان ڪڍي ڇڏيم.”
“اُهو ڇو!؟”
“في ٻيڻي ٿي ويئي، سرڪار ڪتابن تي ٽيڪس لڳائي ڇڏيو. ڇوڪري کي ڪٿان پڙهايان؟ مون اُن کي خوراڪ جي کاتي ۾ پٽيوالي جي نوڪري ڏياري آهي. ڏسجئين ته هڪ ڏينهن ترقي ڪندو وزيراعظم بڻجي ويندو.”
سڀ ڪلارڪ کلڻ لڳا. پهريون ڪلارڪ چوڻ لڳو، “پريار، مون کي ته ڪميونسٽن جي هارائڻ تي ڏاڍي خوشي ٿي آهي. هڙتال کان پهرين ڪيترو نه هل هنگامو ڪندا هئا.”
“تنهنجن سوشلسٽن عين وقت تي دوکو ڪيو.” پارسي چيو.
“پر ڪو ته اچي ها. ڪٿي ڪجهه ته ٿئي ها. سڀ ڪڪڙ بڻجي ويهي رهيا هڪ مزور به ڪو نه اُٿيو ۽ هي ماڻهو هندستان تي حڪومت ڪرڻ جا خواب ڏسن ٿا. هي ڳنوار مزور ۽ ڄٺ هاري آهن. سچ ٿو چوان ته انهن ماڻهن کي جيترو دٻائي رکجي اوترو ئي بهتر ٿيندو. ٿوري ڊر ڏيو ته مٿي تي چڙهي ويندا. سرڪار بلڪل صحيح ڪيو.”
هڪ ٻئي ماڻهو ڳالهايو، “نائين مارچ تي ڏٺو ڪو نه هئان، چپي چپي تي پوليس ۽ فوج جو پهرو هو. ريل جي پٽڙين تي، اسٽيشن تي، ڪارخانن تي، ٻڌو هوسين ته ڪير به نڪري نٿي سگهيو. حڪم هو ته ڪير به ذري حرڪت ڪري اُن کي گولي سان اُڏائي ڇڏيو.”
هڪڙو ماڻهو جنهن جي ڏاڙهي وڌيل هئي ۽ چهري کي ڍڪي ڇڏيو هئائين. ۽ جنهن جي ٺونٺن تي وڏا وڏا داغ هئا ۽ مير چڙهيل هو ۽ جيڪو وڏي بي چيني ۽ پريشاني مان هي سموري گفتگو ٻڌي رهيو هو، هڪدم اُٿي کڙو ٿيو ۽ هن اُن ڪلارڪ کي، جيڪو گولي سان اُڏائڻ جو ذڪر وڏي آڪڙ مان ڪري رهيو هو، زور سان هڪ ٿڦڙ هنئي. ٿڦڙ اهڙي زوردار هئي جو ڪلارڪ جو منهن ٻئي طرف گهمي ويو ۽ هن جي اکين مان لڙڪ نڪري آيا. ايتري ۾ ٻين ماڻهن مزور کي پڪڙي ورتو.
مزور زور سان پنهنجون ٻانهون ڇڏائي ورتيون ۽ چيو، “هاڻي ڏسجو حرامي.”
اُهي ماڻهو هن مٿان ڪاهي پيا. هڪ ڪنڊ ۾ چار مارواڙي تاش کيڏي رهيا هئا. اُنهن زور سان رڙيون ڪرڻ شروع ڪيون: پڪڙيو پڪڙيو هن کي، هي ڪميونسٽ آهي ماريو ماريو، هن کي جان سان ماري ڇڏيوس. هن کي پوليس جي حوالي ڪريو.
مزور وڙهي رهيو هو پر هو اڪيلو هو ۽ اُهي گهڻا هئا . هن مدد جي لاءِ هيڏانهن هوڏانهن ڏٺو. هڪ ڪنڊ مان هڪڙو ماڻهو اُٿيو اُن کي صاف سٿرا ڪپڙا پهريل هئا، هن ڪلرڪ کي مارڻ شروع ڪيو. پوءِ مهاڻي عورت ٻيڙي مان دونهون ڪڍندي اُٿي ۽ هن مڇي واري ٽوڪري سان ماڻهن کي ڪٽڻ شروع ڪيو ۽ رڙيون ۽ دانهون ڪندي ٺونشا هڻن لڳي. هڪ ٺونشو غلطي سان رميش کي به لڳو ۽ هن کي هاڻ خبر پئي ته مڇي مارڻ واري عورت جو ٺونشو ڪيترو نه ڀاري هوندو آهي ۽ پوءِ هڪ عورت آئي. هن کي به ڏاڍا سٺا ۽ چمڪدار ڪپڙا پاتل هئا ۽ هوءِ به ڦاٽل پراڻن ڪپڙن واري مزور جي حمايت ۾ وڙهڻ لڳي. هڪ ساڌن جو ڪرمنڊل هڪڙي مارواڙي جي مٿي تي اونڌو ٿي پيو ۽ اُن ۾ پيل دال چني، چانور، چنبيلي جا گل، واڱڻ جي ڀاڄي ۽ پيٺل مرچ چئني طرفن ڦهلجي ويا ۽ ماڻهو کنگهڻ لڳا ۽ مارواڙي رڙيون ڪرڻ لڳو، ۽ ڪنهن اُن جي تاش کڻي ٻاهر اُڇلي ڇڏي. ڪنهن پڳڙي لاهي ورتي ۽ مارواڙي رئڻ لڳو ۽ رڙيون ڪرڻ لڳو: ڪميونسٽ اچي ويا. ڪميونسٽ اچي ويا. زنجير ڇڪيو. هڙتالي اچي ويا. هڙتالي اچي ويا.
هڪدم گاڏي بيهه رهي ۽ پوليس اچي ويئي.
جڏهن ماڻهو ٽڙي پکڙي ويا ته معلوم ٿيو ته ميرن ۽ ڦاٽل ڪپڙن وارو مزور غائب آهي. مهاڻي عورت جو ٽوڪرو ٽٽي پيو آهي ۽ نوجوان عورت جو رنگين چمڪدار لباس چپي چپي کان ڦاٽي پيو آهي ۽ صاف سٿرن ڪپڙن پهريل نوجوان جي چهري تي زخم آيا آهن ۽ هن جي چپن مان رت ٽمي رهيو آهي. پر مهاڻي جو زياده نقصان ٿيو. ها هوءِ اُنهن ماڻهن جا لڇڻ ڏسي کلي رهي هئي، جن مزور کي پڪڙڻ چاهيو ٿي، پوليس اُنهن کي پڪڙي ورتو. مارواڙي هٿ مٿي کڻي گرجڻ لڳو، “اها ئي ته هئي جيڪا هن لاءِ لڙائي ڪري رهي هئي. هي ماڻهو، هي عورت، هي جوان، هي بابو ۽ هو ڪمبخت هڙتال ڪرائڻ وارو ڪميونسٽ هو، اُن کي هن ڀڄائي ڇڏيو.”
مهاڻي رڙيون ڪرڻ واري مارواڙي ڏانهن پنهنجي ٽوڪري زور سان اُڇلي، جيڪا ٺيڪ مارواڙي جي مٿي ۾ فٽ ٿي ويئي، سڀ ماڻهو کلڻ لڳا. مهاڻي چيو، “تون لڙائي ۾ حصو ڇا وٺندين. تون نه مرد آهين نه عورت، تون دلال آهين دلال! ٻنهي طرفن کان ڪميشن کائين ٿو. تو جهڙو مارواڙي اسان جي ڳوٺ دارسوا ۾ به هو. هو اسان جي مڇين کي پنهنجي ٽرڪ ۾ ڀري شهر کڻي ويندو هو ۽ سڄو پئسو هڙپ ڪري ويندو هو. هاڻي اسان جي ڳوٺ جي سڀني مهاڻن گڏجي پنهنجي ٽرڪ ورتي آهي. پاڻ مڇي سمنڊ مان ڪڍون ٿا ۽ پنهنجي ٽرڪ ۾ وجهي شهر ۾ وڃي وڪڻون ٿا. پهرين منهنجي ڪن ۾ هڪ چاندي جو والو هو ۽ هاڻ هي ڏس سون جو والو. اهڙو تنهنجي سڪل سڙيل زال وٽ به نه هوندو.”
پوليس وارو هن کان پڇڻ لڳو، “هو ڪير هو؟.”
هن چيو، “هو منهنجو پٽ هو.”
ها! هو منهنجو پٽ هو. هو دارسوا ۾ جهاز تي مزوري ڪندو هو. جڏهن جهازي جي مزورن جي هڙتال ٿي ته هو اڪيلي سر پنجن گورن سان وڙهيو. توکي خبر ناهي ۽ اخبارن به اها خبر ڪو نه ڏني. پر هو منهنجو پٽ هو. مون اُن کي پنهنجي اکين سان پنجن گورن سان وڙهندي ڏٺو ۽ اڄ جيڪو ماڻهو هتان ڀڳو، اُهو به منهنجو پٽ هو، ڇو جو هن به ان طرح جي هڙتال چاهي ٿي. جنهن ڪري منهنجي پٽ کي ماريو ويو. ان ڪري مون هن کي بچائي ورتو. هاڻي توکي جيڏانهن جيءُ چاهي وٺي هل.”
پوليس وارن هن کي گاڏي مان لاهي ڇڏيو. گاڏي هلندي هلندي رميش ڏٺو ته هڪ عورت پوليس واري کان ماچيس گهري رهي آهي. ماچيس وٺي هن پنهنجي ٻيڙي دکائي ۽ ماچيس جي روشني هن جي اکين ۾ چمڪي اُٿي ۽ هن جي اکين جي هيٺان ۽ ڪنن جي چوگرد جهريون گهريون ٿي ويون ۽ سون جو والو هن جي ڪنن ۾ بار بار غصي مان هلڻ لڳو ۽ پوءِ گاڏي اڳيان نڪري ويئي.
رميش هڪ سيٽ تي ويهي رهيو. ان جي ويجهو ئي اُهو نوجوان جنهن کي سٺا ڪپڙا پاتل هئا. نوجوان عورت جي ويجهو ويٺو هو، جنهن جو رنگين لباس جڳهه جڳهه کان ڦاٽي پيو هو. اُن نوجوان رميش جي طرف ڏسي مسڪرايو ۽ چيو “هو بچي ويو، هاڻي هٿ نه ايندو.”
هن ڪنڌ لوڏي چيو “آئون سمجهان ٿو، هو به مون جيان ڪو مزور لڳو ٿي.”
رميش پڇيو “تون مزور آهين؟ پر تنهنجا ڪپڙا ته....”
هن جواب ڏنو، “اڄ ئي منهنجي شادي ٿي آهي. منهنجي به ۽ هن جي به. ۽ هن پنهنجي زال جي ڪلهي تي هٿ رکي ڇڏيو. وڏي تڪليف سهي هي ڪپڙا سبرايا هئا. خير ڪا ڳالهه ناهي. اسان جو ساٿي ته بچي ويو.”
هن پنهنجي زال ڏانهن ڏسي مسڪرايو. هن جي زال کيس پيار ڀري نظرن سان ڏٺو ۽ پوءِ پنهنجي هٿ ۾ رکيل زيتون کي ڏندن سان ڪٽي لڄ سان ڀريل دليري سان جوٺي زيتون کي پنهنجي مڙس جي چپن تي رکيو.
نوجوان مزور زيتون کائڻ لڳو ۽ هن جي مضبوط هٿ پنهنجي زال کي ڪلهي سان لڳائي ورتو.
رميش آهستي سان اُتان اُٿي ويو. ٻئي طرف ڌٻي ۾ مارواڙي پنهنجيون پڳڙيون ۽ ڌوتيون درست ڪري رهيا هئا.
هڪ مارواڙي پنهنجي جيب مان تاش ڪڍندي چيو، ڇا ٿيو مهاڻي تاش ٻاهر اُڇلي ڇڏي. اسان وٽ ٻي تاش پئي آهي.”
رميش مارواڙي جي مٿان جهڪي چيو، “تو وٽ فقط هڪ تاش آهي پر مهاڻي وٽ پورو سمنڊ آهي ۽ اُن جون سڀ مڇيون آهن. تون اُن کان کٽي نٿو سگهين......
ماڻهو ڪفن جي طرح اُجرو لباس پائي اسپرنگ وارين سيٽن تي ويهي گاڏي جي هلڻ جي لوڏي تي ميڻ جي بوتن وانگر لڏي رهيا هئا. انهن بوتن جي هٿن ۾ اخبارون هيون يا چمڪيلا آمريڪي ناول، دري جي ڀرسان جيڪا عورت ويٺي هئي اُها هڪ بي جان پاڻي جي رنگن جي تصوير جيان ساڪن ۽ جامد نطر آئي ٿي. هتي ڪنهن به ڪنهن سان نٿي ڳالهايو. ڪنهن به ڪنهن ڏانهن نه ٿي ڏٺو. هتي خاموشي هئي ۽ گهرو سناٽو. رميش کي لڳو ته ڄڻ هو ڪيترا هزار سال پراڻي مندر ۾ اچي نڪتو هجي ۽ حيرت مان پٿر جي بتن کي ڏسي رهيو هجي.