ٿالهيءَ جو واڱڻ
هن نيڪ بخت چيو “چئن مانين جيترو ٿيندو.”
مون کيسي مان آخري اٺ آنا ڪڍي هن کي ڏيندي چيو، “وڃ بازار مان واڱڻ وٺي اچ. اڄ ماني سان گڏ واڱڻن جي ڀاڄي کائي وٺنداسين.
هن نيڪ بخت فڪرمند ٿيندي چيو، “هن وقت ته کائي لائينداسين. پر رات جي ماني جو ڇا ٿيندو؟.”
“تون فڪر نه ڪر، هو مٿي وارو ڏيندو.” مون چيو ۽ پوءِ منهنجي نظر شيشي جي ان باڪس تي پئي جنهن ۾ هڪ ننڍڙو تاج محل رکيل هو. هي تاج محل مون پنهنجي زال لاءِ شادي جي شروعاتي ڏينهن ۾، آگري مان خريد ڪيو هو ۽ تاج محل کي ڏسڻ کان پوءِ ئي خريد ڪيو هو. محبت به ڇا شئي آهي. هن ويهن رپين جي تحفي کي ڏسي منهنجي زال جو چنڊ جهڙو چهرو گلابي ٿي ويو هو.
مون شيشي جي تاج محل تي نظرون ٽڪائيندي چيو، “جي ڪجهه نه ٿيو ته هن رانديڪي کي وڪڻي ڇڏينداسين.” ته محترم! هن جو چهرو ايئن هيڊو ٿي ويو، ڄڻ ڪنهن هن جي چهري جو سڄو خون چوسي ورتو هجي. هن غصي، خوف، مجبوري ۽ نا اُميدي جي مليل جليل جذبات مان ڏڪندڙ آواز ۾ چيو “نه آئون ان کي وڪڻڻ ڪو نه ڏينديس. هي ته..... هي ته منهنجي سهاڳ جي نشاني آهي.”
مون هن جي ڪاوڙ کي ٿڌو ڪندي نهايت نرم لهجي ۾ چيو. “ٺيڪ آهي ڪو نه وڪڻنداسين. ٻيو ڪجهه وڪڻنداسين. ٿي سگهي ٿو ته مٿي وارو ڪو رستو ڪڍي ڏي. تون هن وقت وڃي واڱڻ ته وٺي اچ. بک بي حال ڪري ڇڏيو آهي.”
هوءِ بازار مان واڱڻ وٺي آئي. رڌڻي ۾ ويهي صندلي تي رکي اڃان هن پهريون واڳڻ ڪٽيوئي مس جو اُن کي اندران ڏسي حيران ٿي ويئي. “اڙي!” هن جي وات مان بي اختيار آواز نڪتو.
“ڇا آهي؟” آئون بورچيخاني ۾ اندر ويس. هن مون کي ڪٽيل واڱڻ ڏيکاريو. “ڏس ته هن جي اندر ڇا لکيل آهي؟.”
مون غور سان واڱڻ کي ڏٺو. واڱڻ جي اندر واڱڻ جا ٻج ڪجهه اهڙي طرح پاڻ ۾ جڙي ويا هئا جو لفظ الله چٽو ڏسڻ ۾ اچي رهيو هو.
“هي ڀڳوان!”
مون پنهنجي پيشاني تي هٿ رکي چيو، “هي ته مسلمانن جو الله آهي.”
محلو پوربيان جتي آئون رهندو هوس، اُتي مليل جليل آبادي رهي ٿي. يعني اڌ هندن جي ۽ اڌ مسلمانن جي. ماڻهو وڏي تعداد ۾ واڱڻ کي ڏسڻ لاءِ اچڻ لڳا. هندن ۽ عيسائين کي هن واڳڻ تي يقين نه آيو. پر حاجي ميان اڇن اُن تي ايمان آڻي ورتو. پهريون نذر ۽ نياز اُن ئي ڏنو. مون اُن ڪٽيل واڱڻ کي شيشي جي باڪس ۾ رکي ڇڏيو. جنهن ۾ تاج محل رکيل هو. ٿوري دير ۾ هڪڙي مسلمان اُن جي هيٺان سائو ڪپڙو وڇائي ڇڏيو. ۽ پن ٻيڙي جو ڌنڌو ڪندڙ منن ميان قرآن خواني شروع ڪري ڏني. بس پوءِ ڇا ٿيو. شهر جي سڀني مسلمانن ۾ واڱڻ جو ذڪر شروع ٿي ويو. جناب! سمتي پوره کان ميمڻ پوره تائين ۽ بڄواڙي کان ڪماني ڳڙهه تائين ۽ هيڏانهن وري ٽيلي ميان جي چوڪ کان وٺي محلي ڪوٺياران تائين ماڻهو اسان جي گهر واڱڻ کي ڏسڻ لاءِ اچڻ لڳا. ماڻهن چيو، هڪ ڪافر جي گهر ۾ ايمان پنهنجو جلوو ڏيکاري ڇڏيو. نذر ۽ نياز وڌنڌو ويو. پهريئن پندرهن ڏينهن ۾ ست هزار ملي ويا. جنهن مان ٽي سئو رپيا ڪرم شاهه کي ڏنا، جيڪو چرس جو دم لڳائي واڱڻ جي هر وقت نگراني ڪندو هو.
پندرهن ويهن ڏينهن کان پوءِ ماڻهن جو جوش ايماني ٿڌو پوڻ لڳو، ته هڪ رات جڏهن سائين ڪرم شاهه چرس جو دم لڳائي بي سڌ ستو پيو هو. مون آهستي پنهنجي زال کي جاڳايو ۽ وڍيل واڱڻ تان شيشي جو باڪس هٽائي چيو، “ڏس ڇا ٿو ڏسڻ ۾ اچيئي؟ هن چيو “الله.”
مون وڍيل واڳڻ کي ڪنڊ کان ٿورڙو گهمائي پڇيو “هاڻي ڇا ٿو ڏسڻ ۾ اچيئي؟”.
“اوم!” “اڙي هي ته اوم آهي.” منهنجي زال پنهنجو هٿ مٿي تي رکي ڇڏيو. هن جي پوري چهري تي حيرت نمايان هئي.
راتو رات مون پندت رام ديال جو دروازو کڙڪايو ۽ هن کي سڏي وڍيل واڱڻ جي بدليل شڪل ڏيکاري. رام ديال رڙ ڪري چيو. “اڙي هي ته اوم آهي. ايترا ڏينهن مسلمان اسان کي دوکو ڏيندا رهيا.”
هن جي رڙ ٻڌي سائين ڪرم شاهه جاڳي پيو. هن کي ڪجهه سمجهه ۾ نه آيو. “هي ڇا ٿي رهيو آهي؟” هو ڦاٽل ڦاٽل ڳاڙهين اکين سان اسان ڏي ڏسي رهيو هو. پنڊت رام ديال هن کي لت هڻي چيو، “نڪر هتان، اسان جو ڌرم ناس ٿو ڪرين اوم کي الله ٿو چوين.”
بس پوءِ ڇا ٿيو؟ سڄي شهر ۾ هي خبر باهه وانگر ڦهلجي ويئي ته وڍيل واڱڻ جي اندر دراصل “اوم” جو نالو لکيل آهي. پنڊت رام ديال سائين ڪرم شاهه جي جڳهه سنڀالي ورتي. رات ڏينهن آرتي ٿيڻ لڳي. ڀڄن ڳائجڻ لڳا. ڦل ڦول چڙهڻ لڳا. مون رام ديال جو حصو به رکي ڇڏيو هو. جيڪو محنت ڪري، اُن کي به اُن جو ڦل ضرور ملڻ گهرجي. پر واڱڻ تي وارثي منهنجي ئي رهي. هاڻي شهر جا وڏا وڏا مست جوڳي ۽ شڌ مهاتما ۽ سوامي، اُن واڱڻ کي ڏسڻ لاءِ اچڻ ڳا، جنهن الله مان اوم بڻجي هن واڱڻ ۾ گويا مسلمانن کي شڪست ڏني هئي ۽ پاڻي پٽ جي ٽنهي لڙاين جو بدلو وٺي ڇڏيو هو. شهر ۾ هر جڳهه بحث مباحثا ٿي رهيا هئا. هندو ڌرم جي فضليت تي دونهان دار ليڪچر ڏنا پي ويا. شهر ۾ بي چيني جي ڪيفيت پيدا ٿي چڪي هئي. هندن چيو ٿي هي اوم آهي، مسلمانن چيو ٿي هي “الله” آهي.
هري اوم تت ست، الله اڪبر. گذريل پنجويهه ڏينهن ۾ تقريبن پندرهن هزارن جو ڦل فروٽ ۽ کاڌي پيتي جو سامان ماڻهن ڀيٽا طور چاڙهيو ۽ اُن کان علاوه سون جون منڊيون ۽ هڪ ڪنگڻ به ملي ويو. پر شهر ۾ آهستي آهستي ماڻهن جو نشو ٽٽڻ لڳو. پوءِ مون سوچيو ته هاڻي ڪا ٻي اٽڪل ڪرڻ گهرجي. سوچي سوچي جڏهن پنڊت رام ديال ڀنگ جي نشي ۾ ڌت فرش تي ستو پيو هو، مون پنهنجي زال کي جاڳائي چيو، “نيڪ بخت ڏس! هن شيشي جي باڪس جي اندر واڱڻ جي اندر توکي ڇا ٿو ڏسڻ ۾ اچي ٿو؟.”
“هي ته صاف صاف “اوم” ئي آهي.”
مون اوم جي پاسي کان واڱڻ کي ٿورو چوريو ۽ پڇيو، “هاڻي توکي ڇا ٿو ڏسڻ ۾ اچي؟” هن گهٻرائي وات ۾ آڱريون پائيندي چيو، “هي رام! هي ته ڪراس آهي، عيسائين جو صليب.”
“شش”. مون پنهنجي چپن تي آڱر رکندي چيو، “بس ڪنهن کي ڪجهه نه. بڌائجان. صبح تائين چپ رهڻو پوندو. صبحاڻي آچر آهي. صبح جو پادري ڊيورنڊ سان ملندس.”
وڍيل واڱڻ ۾ مسيحي صليب کي ڏسڻ لاءِ پادري ڊيورنڊ مون سان گڏ هليو. پوءِ هو عيسائين کي وٺي آيو ۽ واڱڻ تي صليب جي نشان کي ڏسي پنهنجي ڇاتي تي ڪراس بنائڻ لڳو ۽ عيسائي ڀڄن ڳائڻ لڳا. ۽ مٿي ته اڌ چادر اوڍيل خوبصورت فراڪ پاتل عورتون هن معجزي کي ڏسي خوشي مان نٿي سمايون.
شهر ۾ بي چيني اڃان به وڌي ويئي. هندن چيو ٿي، هن واڱڻ تي “اوم” لکيل آهي. مسلمانن چيو ٿي “الله” آهي. عيسائين چيو ٿي “صليب” آهي. معاملو وڌندو ويو. هو هڪ ٻئي تي پٿراءُ ڪرڻ لڳا. ٿوريون گهڻيون ڇرين هڻڻ جون وارداتون به ٿيڻ لڳيون. سمتي پوره ۾ ٻه هندو ماريا ويا. ۽ مستري محلي ۾ ٽي مسلمان. هڪ عيسائي شهر جي وڏي چوراهي تي قتل ڪيو ويو. شهر ۾ قلم 134 لاڳو ڪيو ويو.
جنهن ڏينهن منهنجي گرفتاري عمل ۾ اچڻ واري هئي، اُن کان اڳيئين ڏينهن واري رات، مون واڱڻ کي نهر ۾ اُڇلائي ڇڏيو. گهر جو سمورو سامان ٻڌي ورتو ۽ زال کي چيو، “ڪنهن ٻئي شهر ۾ هلي ڪو ٻيو ڌنڌو ڪنداسين.”
ته جناب! ان ڏينهن کان آئون بمبئي ۾ آهيان. ميرم پور جي انهن ٻن مهينن ۾ جيڪا رقم مون ڪمائي هئي،اُن مان هڪ ٽيڪسي خريد ڪري ورتي آهي. هاڻي چئن سالن کان ٽيڪسي هلايان ٿو ۽ ايمانداري جي روزي ڪمايان ٿو. ايترو چئي مون ٽيڪسين جي اڏي تي ميز تان پنهنجو گلاس کنيو ۽ آخري ڍڪ ڀري اُن کي خالي ڪيو.
هڪدم منهنجي نگاهه اُن طرف ڇڪجي وئي جتي منهنجي گلاس جي تري هڪ آلو نشان ٺاهي ڇڏيو هو. مون پنهنجي ٻئي ساٿي ٽيڪسي ڊرائيور محمد ڀائي کي چيو.
“محمد ڀائي! ڏس ته هن گلاس جي تري هيٺان جيڪو آلو نشان ٺهيو آهي “اوم آهي يا الله آهي؟”
محمد ڀائي غور سان نشان کي ڏٺو. پوءِ مون کي ڏٺو ۽ پوءِ منهنجي پٺي تي تي زور سان هٿ هڻندي چيو، “اڙي نالائق! هي بمبئي آهي، هتي نه اوم آهي نه الله ۽ نه صليب..... جيڪو ڪجهه آهي پئسو آهي بس پئسو.”
ايترو چئي محمد ڀائي ميز تي هٿ گهمائي پاڻي جي نشان کي مٽائي ڇڏيو ايئن جيئن غلط اکرن کي مٽائبو آهي.