’صحافي دوست گروپ‘ پاران جديد سنڌي صحافت جي باني شيخ عزيز جي ياد ۾ تعزيتي ميڙاڪو، ڀيٽا پيش
آچر 27 جنوري 2019ع تي دوست گروپ پاران حيدرآباد پريس ڪلب ۾ تعزيتي ميڙاڪو ڪرايو ويو. ان موقعي تي اڳوڻي صوبائي وزير پير مظهرالحق ڳالهائيندي چيو ته شيخ عزيز گهڻ رخي ۽ گهڻ پهلو وارو شخص هو، پر شيخ عزيز ڏکيو ماڻهو به هو. اهو سوچڻ گهرجي ته هو ڏکيو، ڪنهن لاءِ هو، شيخ عزيز نه حڪمران ۽ نه سرمائيدار هو. هو فقير منش هو، هيڏي علم ۽ ڄاڻ جي باوجود انتهائي نهٺائي وارو هو، آئون پنهنجي دوستن کي چوندو آهيان، ايڏو وڏو ماڻهو هوندي به نهٺائي سان هلڻ سکڻ گهرجي.
هن چيو ته مون کي سچ ڳالهائڻ جي سزا پارٽي ۽ دوستن وٽان به ملي رهي آهي، پر مون سچ ڳالهائڻ شيخ عزيز کان سکيو، مالي طور ڏکي حالتن سبب مون ننڍي عمر ۾ عبرت اخبار ۾ نوڪري ڪئي، شيخ عزيز جي سربراهي ۾ 16 سالن جي عمر ۾ 90 رپيا في مهيني تي عبرت اخبار ۾ پروف ريڊر طور ڪم ڪيو، اسان اڻ گهڙئي ڪاٺ کي شيخ عزيز گهڙي ماڻهو بڻايو، ٽي ٽي ڀيرا پروف ڏسڻا پوندا هئا. شيخ عزيز ۽ شيخ علي محمد جي نظرداري ۾ ڪم ڪرڻ ڪو سولو نه هو. مٿان قاضي اڪبر خصوصي طور تي چيو منهنجو ڏوهٽو نه سمجهو، پر هن کان ڪم وٺو. هن ٻڌايو ته شيخ عزيز مونکي ٻارن جي ٻاري واري صفحي جو انچارج ماما موجي جي نالي سان مقرر ڪيو. هن شاگردن، زراعت، خواتين جا صفحا پڻ شروع ڪيا، ٻارڙن جي ٻاري واري صفحي جي بنياد تي 1964 ۾ ڪل سنڌ ٻالڪ ڪنوينشن ڪوٺايو، جنهن ۾ سڄي سنڌ جا شاگرد ۽ انهن جا مائٽ حيدرآباد ۾ گڏ ٿيا هئا. پ پ جو اڃا وجود به نه هو. ان زماني ۾ مون سڄي سنڌ ۾ ٻارڙن جي ٻاري جون شاخون ٺاهيون.
هن چيو ته شيخ عزيز هڪ ادارو هو. هن ٻڌايو ته آئون تعليم جي وزير طور شيخ عزيز وٽ ويس ته ادبي بورڊ جو وائيس چيئرمين طور مقرري قبول ڪري. هن قائم مقام چئرمين طور پنهنجا اختيار استعمال ڪيا. ثقافت واري وزير جو نالو وٺڻ کانسواءِ چيو ته مون هڪڙي وزير کي شيخ عزيز جو ثقافت ۽ موسيقي بابت لکيل ڪتاب ڇپجڻ لاءِ چيو، پر هن اهو ڪتاب نه ڇاپيو. هن چيو ته سنڌي ۾ سکڻي ڪني اڀامي گهڻي واري ڳالهه وانگر ان وزير جون ڳالهيون گهڻيون ٿيون هلن، پر ايڏي وڏي ماڻهوءِ جو ڪتاب نه ڇاپيو. هن چيو ته شيخ عزيز سان جيئري حيدرآباد پريس ڪلب ۾ شام ملهائڻ گهرجي هان، پنهنجي چڱي ۽ مٺي کي مان ڏيڻ گهرجي. پريس ڪلب پاران شيخ عزيز جو پروگرام نه ڪرڻ تي اسان کي شرم اچڻ گهرجي. هن چيو ته شيخ عزيز منهنجو گاڊ فادر هو، يونيورسٽي، پريس ڪلبن ۽ ٻين ادارن ۾ شيخ عزيز بابت پروگرام ڪري نوجوانن کي آگاهي ڏيڻ گهرجي.
سينيئر صحافي ۽ اينڪرپرسن مجاهد بريلويءَ چيو ته شيخ عزيز ڊان اخبار ۾ سنڌ جي صحافين، فنڪارن ۽ سياستدانن جون آبيچوريون لکيون. پريس ڪلب ۾ جنهن وقت ذهره جبين واريون محفلون ٿينديون هيون، ان محفل ۾ شيخ عزيز پنهنجي اسٽائيل ۾ ٿيندڙ ڪچهري ۾ ڀرپور انداز ۾ داد ڏيندو هو. هن چيو ته شيخ عزيز جو صحافين ۾ دانشور ۽ عالمن وارو انداز هوندو هو. شيخ عزيز سنڌي ادب، موسيقي، گائڪي ۽ اهم نوعيت جون آبيچوريون لکيون. پر سوال آهي ته شيخ عزيز جي آبچوري ڪنهن لکي، پروفيسر قاضي خادم چيو ته خادم وطن ۾ پروف ريڊر هوندو هوس ۽ چوائيندو سب ايڊيٽر هوس. ان دور ۾ شيخ عزيز سان گڏ ڪم ڪيو. شيخ عزيز سان حيدرآباد پريس ڪلب ۾ٽيبل ٽينس جا مقابلا ڪندا هئاسين. پير مظهر پنهنجي وزارت ۾ جيڪي سٺو ڪم ڪيو، ان شيخ عزيز کي سنڌي ادبي بورڊ جو وائيس چيئرمين مقرر ڪرائڻ هو. شيخ عزيز جا هن پريس ڪلب ۾ وک وک تي قدم آهن. ان ڪري پريس ڪلب جي هال کي شيخ عزيز سان منسوب ڪرڻ جي گهر ڪئي.
سينيئر صحافي جي اين مغل چيو ته شيخ عزيز سنڌ جو وڏو ورثو هو. هن سيکاريو ته صحافت اخلاقي اصول کان ٻاهر نه ٿيندي آهي. هو سنجيده انداز وارو صحافي هو. هن آخري گهڙي تائين پنهنجا اصول نه ڇڏيا، هو سنڌ جي صحافت جي قدآور شخصيت هئي. اسان جي نوجوان صحافين کي شيخ عزيز جي شخصيت کي پنهنجو مثال بنائڻ گهرجي. سنڌ يونيورسٽيءَ جي ماس ڪميونيڪيشن جي اڳوڻي سربراهه آغا رفيق چيو ته شيخ عزيز اسان جو نه رڳو استاد هو، پر مرشد واري حيثيت رکندڙ هو. هن اسان کي آڱر کان وٺي هلڻ سيکاريو. مونکي فخر آهي ته اسان شيخ صاحب جي خاص شاگرد مان هئاسين، جيڪو رڳو ڪلاس روم تائين محدود نه هو. هن پئسي جي ڪڍ بدران مقصد جي ڪڍ هلڻ سيکاريو.
شيخ عزيز باڪمال سِتار نواز هو. هن جون آڱريون ستار وڄائيندي ڪٽجي وينديون هيون. هو جنون جي حد تائين ميوزڪ لور هو، شيخ صاحب اسان کي سيکاريو هو ته صحافي پنهنجي دور جو تاريخ دان به هوندو آهي. هو سيکاريندو هو ته ڳالهه ائين ڪجي جو ناگ به مري ۽ لٺ به بچي. هو چوندو هو ته مون وٽ وقت گهٽ آهي ۽ ڪم گهڻو آهي. روزاني مهراڻ اخبار جي چيف ايڊيٽر منٺار فقير مڱرئي چيو ته شيخ عزيز مهراڻ اخبار جي واڌ ويجهه لاءِ وڏو مددگار رهيو ۽ پير پاڳاري سان مختلف گڏجاڻيون ڪري صلاحون ڏنيون.
روزاني ڌرتي اخبار جي ايڊيٽر ظهير ميراڻيءَ چيو ته هي پروگرام ان کان اڳم ٿيڻ گهرجي ها. شيخ صاحب جهڙا ماڻهو صدين ۾ پيدا ٿيندا آهن. شيخ صاحب کي ڏسي اسين صحافت ڏانهن آياسين. اسان شيخ صاحب کان انٽرويوورتو، پر هن ڇپجڻ جي پڪ وٺي پوءِ انٽرويو ڏنو. شيخ صاحب رڳو سنڌي صحافت ۾ نه پر اردو ۽ انگريزيءَ ۾ وڏو نالو ڪمايو. نصير مرزا چيو ته شيخ عزيز کي موسيقيءَ سان بي انتها محبت هئي، مون کي چيو هئائين ته مون وٽ موجود ڪلاسيڪل ۽ نيم ڪلاسيڪل موسيقي جو ڪيٽلاگ ٺاهه هو رڳو ايڊيٽر نه هو، پر هن جي شخصيت گهڻ طرفي آهي.
شيخ عزيز جو ڪٽنب ۾ محقق شيخ اسماعيل، براڊڪاسٽر شيخ ابراهيم پڻ آهي. هو ماس ڪميونيڪشن واري شعبي جو وزيٽنگ پروفيسر رهيو. هو تعصب کان هٽي صحافت ڪندڙ هو. سينيئر صحافي عبدالحفيظ عابد چيو ته شيخ عزيز جي ٽنهي ٻولين ۾ ڪيل ڪم تي صحافتي طور تي تاريخ ۾ زندهه رهندو. اڄ اسان صحافت جي بدترين دور مان گذري رهيا آهيون. حڪمران ميڊيا جي مقابلي ۾ فريق بڻجي بيٺا آهن. ڪيترن ئي صحافين کي نوڪرين مان خارج ڪيو ويو آهي. سياسي ۽ سماجي ڌرين کي صحافين جي مسئلي ۾ دلچسپي وٺي صحافين جو ساٿ ڏيڻ گهرجي.
سينيئر صحافي ظهير احمد چيو ته افسوس ان ڳالهه جو آهي ته پريس ڪلب پاران سندس وفات وارن ڏينهن ۾ آڪٽوبر ۾ تعزيتي ميڙاڪو ٿيڻ گهرجي هان ۽ اهو پريس ڪلب پاران ٿيڻ گهرجي هان، شيخ عزيز اردو، سنڌي ۽ انگريزي ڄاڻڻ وارو اڪيلو صحافي هو. امداد چانڊئي چيو ته مون ٿورو وقت صحافت ۾ گذاري ۽ شيخ عزيز جي ايڊيٽري ۾ سکيس. شيخ عزيز سنڌي صحافت ۾ گهڻ پڙهيو هو. هن لسانيت جي بدران صحافت جو علم ۽ آبجيڪٽو صحافت سيکاري هئي. هن سنڌي صحافت کي نئين انداز سان متعارف ڪرايو. سنڌ نيوز اخبار جي ذريعي صحافت جو جديد انداز پيش ڪيو.
هو اڪيڊمڪ، دانشور، ثقافت جو ڄاڻو به هو. هن رڳو سنڌي ۾ صحافت ڪرڻ تائين پاڻ کي محدود نه رکيو. هن اردو ۽ انگريزي ۾ صحافت ڪئي. سنڌي نوجوانن کي سنڌيءَ کان سواءِ ٻين ٻولين به صحافت ڪرڻ گهرجي. صحافي گروپ جي چيئرمين فاروق سومري ڳالهائيندي چيو ته اسين اڄ صحافي ڏاهي ۽ وڏي اسڪالر شيخ عزيز کي ڀيٽا ڏيڻ لاءِ گڏ ٿيا آهيون. شيخ عزيز سنڌي صحافت کي محلن مان ڪڍي عام ماڻهن سان ڳنڍيو. سنڌي صحافت کي نئون گس ڏيڻ جي ڳالهه آهي. اسان کي اهو ڏسڻو آهي ته اڄ جي صحافت ڪٿي بيٺي آهي. شيخ اياز ٻه ڀيرا حيدرآباد پريس ڪلب جو صدر رهيو.
حيدرآباد پريس ڪلب کي انساني حقن لاءِ بنياد فراهم ڪيو. افسوس جي ڳالهه اها آهي ته هتي پريس ڪلب ۾ هاف فراءِ ۽ فل فراءِ ڪندڙ پوليس آفيسرن کي سونا تاج پارايا وڃن ٿا، پر شيخ عزيز جو تعزيتي رفرنس به نٿو ڪيو وڃي. هن چيو ته اسان شيخ عزيز جي نالي سان صحافتي ايوارڊ جاري ڪيو آهي. صحافي دوست گروپ جي اڳواڻ مهيش ڪمار چيو ته آئون ساٿي ٻارڙا سنگت ۾ هوس، ته شيخ عزيز اسان سان گهوٽڪي ملڻ لاءِ آيو هو.
حيدرآباد ۾ ڀائيچاري واري فضا پيدا ڪرڻ ۾ پريس ڪلب پنهنجو ڪردار ادا ڪيو. شيخ عزيز جو چوڻ هيو ته صحافي جي ڪا به ٻولي ۽ ذات نه هوندي آهي. هن گهر ڪئي ته حيدرآباد پريس ڪلب ۾ يادگار طور شيخ عزيز ڪارنر قائم ڪيو وڃي. طارق عزيز شيخ ڳالهائيندي چيو ته صحافي دوست گروپ جو شڪر گذار آهيان، هنن شيخ عزيز جو تعزيتي ميڙاڪو ڪوٺايو آهي. شيخ عزيز رڳو منهنجو پيءُ نه هيو، پر هو سنڌ جو ورثو هيو. بابا کي موسيقي سان وڏو چاهه هيو. بابا موسيقي جي جدول کان واقف هيو.بابا عبرت ۾ سنڊي ميگزين جي شروعات ڪئي. 57 کان صحافت ڪئي. ڪيترن ئي صحافين جي تربيت ڪئي. بابا جنگ ۾ مهراڻ رنگ ۾ سنڌ جي ڌاڙيلن کان وٺي سنڌ جي ثقافت تي لکيو. ڊان ۾ آبيچوري جو رواج وڌو، ٻين اخبارن پوءِ آبيچوريون لکيون.
هو هر وقت جدت سان رهڻ جو قائل هيو.يوسف شاهين کيس علم جو انسائڪلوپيڊيا سڏيندو هو. هن ٻڌايو ته هن وقت به ٽنهي ٻولين ۾ شيخ عزيز جا سنڌ جي ثقافت، موسيقي، صحافت ۽ ٻين موضوعن تي آرٽيڪل موجود آهن. صحافي شيخ رفيق چيو ته شيخ عزيز کي جيتري رقم يونيورسٽي مان ملندي هئي، اها هو اسان شاگردن تي خرچ ڪري ڇڏيندو هو.هو جيڏو وڏو صحافي هيو، ايڏوئي وڏو انسان به هيو.شيخ عزيز جوصحافتي ڪتاب عملي صحافت اڄ به اسان جي لاءِ مددگار آهي. سماجي اڳواڻ سليمان ابڙي چيو ته سنڌ جي ثقافت کي اجاگر ڪندي ڊان ۽ جنگ ۾ لکيو.
شيخ عزيز وڏو ڪم ڪيو. سنڌي موسيقي ۽ ثقافت جي تاريخ بابت شيخ عزيز جهڙيءَ ريت مواد سهيڙيو آهي، سو نرالو آھي. ان ڪيل ڪم کي ثقافت کاتي کي سنڀالڻ گهرجي. نامياري راڳي ذولفقار قريشي چيو ته شيخ عزيز مونکي ميوزڪ لاجي ۾ لفظن کي وضو ڪرڻ سيکاريو. هن مون کي ڌنن کي ايڊيٽ ڪرڻ سيکاريو. پروگرام جي شروعات نامياري راڳي ذوالفقار شيخ شاهه لطيف جي وائيءَ سان ڪئي. جڏهن ته حامد راڄپر استاد محمد جمن جي ڳايل وائي ڪارون وس ڪيام ڳائي. پروگرام ۾ قل پڙهي شيخ عزيز جي پٽن طارق عزيز ۽ خرم عزيز سان تعزيت ڪئي وئي.
(آن لائين انڊس نيوز رپورٽ, حيدرآباد, 27 جنوري 2019ع)