* ٻيا ادبي ۽ اشاعتي ادارا
[/b]محترم الله رکيو ٻٽ صاحب پنهنجي ڪتاب رسالن جي تاريخ ۾ لکيو آهي ته هي رسالو آگسٽ سيپٽمبر 1952ع کان هالا پراڻا مان شايع ٿيڻ شروع ٿيو. ان جو ايڊيٽر فتح الله قريشي هو. (ص 80). پر اهو ڪيترو وقت هليو يا ان جي ايڊيٽر فتح الله قريشي جون ٻيون ڪهڙيون ڪاوشون رهيون، اهي اڃان معلوم نه ٿي سگهيون آهن.
[b]وطن پبليڪيشن:
[/b]قاضي محمد عالم معصوم قريشي صاحب هي اشاعتي ادارو ستر جي شروع قائم ڪيو هو ۽ ان پاران ٻه ڪتاب دادلي ۽ حسرتناڪ زندگي شايع ڪيا هئا.
[b]سنڌي ٻالڪ ادبي سنگت ۽ صدائي وطن پبليڪيشن:
[/b]اسان جڏهن ڇهين درجي ۾ (1977ع) پڙهندا هئاسين ته سڪرنڊ پاسي جي رهواسي عزيز مگسي صاحب، هتي اچي سنڌي ٻالڪ ادبي سنگت قائم ڪئي هئي. جنهن جون ابتدائي گڏجاڻيون مدرسه محمديه ۾ ٿيون. ان ٻالڪ ادبي سنگت جي مرڪزي عهديدارن ۾ محمد صادق بهزاد، منير احمد شيخ. عاشق هالائي، رفيق احمد سنائي، فتح محمد سنائي، عرفان مهدي شامل هئا. مون کي هالا پراڻا شاخ جو سيڪريٽري مقرر ڪيو ويو هو. ان تنظيم ۾ مخدوم آفتاب احمد ڀٽي، علي اختير ميمڻ، ڊاڪٽر غلام علي ارباب به رڪن بنيا هيا.
انهي تنظيم پاران هڪ ادارو صداءِ وطن پبليڪشن قائم ڪيو هو. جنهن جي طرفان ٽي ڪتاب ڀيڄ ڀٽائي (اپريل 1977ع)، پتنگن پهه ڪيو ۽ تتي ٿڌي ڪاهه (نومبر 1981ع) نامي ڪتابي سلسلا شايع ٿيا. انهن ڪتابن جو ايڊيٽر محترم عبدالڪريم ميمڻ (هاڻي عبرت جو تعلقه رپورٽر)۽ منير احمد شيخ ۽ مولوي مسعود احمد قريشي پهرين ٻن ڪتابن ۾ ٻانهن ٻيلي هئا.
[b]ٻارن جي ٻاري۽ ٻارڙا پبليڪيش هالا پراڻا: 1978ع
[/b]اسان جڏهن ستين جماعت ۾(1978ع ڌاري) پڙهندا هئاسون ته تڏهن اسڪول ۾ هالا نوان جو سائين علي محمد ش ميمڻ صاحب بدلي ٿي آيو ۽ اسان جو ڪلاس ماستر ٿيو.
هن صاحب ٻارن جي ٻاري جي نالي سان هڪ منڊلي ٺاهي. جنهن جي طرفان تقرير بازي، مضمون نويسي ۽ راندين جا مقابلا ڪرايا ويا. ان صاحب ٻارڙا پبليڪيشن هالا پراڻا قائم ڪري هڪ رسالي نما مئگزين نئون نياپو شايع ڪئي، جنهن تي ا اپريل 1978ع جي تاريخ درج آهي.
[b]وک وڌايو پبليڪيشن، هالا پراڻا: 1979ع
[/b]سائين علي محمد واري تجربي مان اتساهجي ٻي سال عرفان مهدي وک وڌايو پبليڪيشن جو قيام آندو. مون کي ياد آهي ته ان جو پهريون ڪتاب منير صاحب جي گهر جي ڀر واري بيٺڪ ۾ ترتيب ڏنو ويو هو. وک وڌايو پبليڪيشن پاران عرفان ڇهه ڪتاب شايع ڪيا هئا.
پنج ڪتاب 1. چورن مٿان مور، 2. ميلاپ (اپريل 1980ع)، 3. بوندون بس نه ڪن (مئي 1980ع)، 4.ورهين جا وڇوڙا، 5. پرچن شال پنهوار (مارچ 1981ع) ڪتابي سلسلا هئا ۽ ڇهون ڪتاب بعنوان ههڙو قهر ڪٿي عرفان مهدي جي طويل ڪهاڻي تي مبني هو.
غلام قادر ارباب، پرويز شيخ هن جا ٻانهن ٻيلي هئا. هتي اهو ٻڌائڻ دلچسپي کان خالي نه رهندو ته شروعاتي ڪتاب ۾ آئون هن جو ٻانهن ٻيلي هوس، پر عرفان ڪنهن ڳالهه تان ڪاوڙجي منهنجو نالو ختم ڪري، پرويز احمد شيخ جو ڏئي ڇڏيو. ان هوندي به منهنجو هن سان قلمي سهڪار رهيو ۽ قريبن هر رسالي ۾ منهنجي ڪاوش شامل هوندي هئي.
[b]گل پبليڪيشن هالا پراڻا:
[/b]محترم منير احمد شيخ پنهنجي وڏي ڀاءُ مرحوم عبدالستارشيخ جي تعاون سان گل پبليڪيشن قائم ڪري، ان طرفان ”ساهه ڏينداسين سڏ تي“ نامي ڪتاب شايع ڪيو هو. ان ڪتاب جي حوالي سان ڳوٺ ۾ هڪ شاندار پروگرام به ٿيو هو، جنهن ۾ مولانا غلام مصطفيٰ قاسمي خاص مهمان طور شريڪ ٿيو هو. اهو ڪتاب غالباً 1980ع جي آخر ۾ شايع ٿيو هو.
[b]روشن تارا پبليڪيشن، هالا پراڻا:
[/b]وري عرفان مهدي کان اتساهجي اسان جي ٻين هم ڪلاسين خالد صدر ۽ فضل قادر ميمڻ به اهڙا ادارا قائم ڪيا هئا.
خالد صدر روشن تارا پبليڪيشن قائم ڪئي. هن صاحب پهريان ٻه ڪتاب زندگي جو روپ (مئي 1980ع)، ”تمنائن جو خون“ (ڊسمبر 1980ع)، سهيل صدر، مخدوم آفتاب احمد ڀٽي، ۽ منهنجي تعاون سان شايع ڪيا هئا. ٽيون ڪتاب اڃايل اکڙيون (ڊسمبر1981ع) ۾ شايع ڪيو ويو، جنهن جو شريڪ پبلشر ۽ ايڊيٽر نثار احمد ميمڻ هو، جنهن چانڊوڪي پبليڪشن قائم ڪئي هئي.
[b]سڳنڌ پبليڪيشن:
[/b]فضل قادر ميمڻ سڳنڌ پبليڪيشن جي نالي ۾ ٻه ڪتاب سڳنڌ (مئي 1980ع) ۽ واهه سائين واهه (آگسٽ 1980ع) ڇاپيا هئا.
[b]طالب الموليٰ لائبرري ۽ اڀياس گهر:
[/b]جڏهن قاضي محمد اعظم صاحب سابق هالا پراڻا يونين ڪائونسل جو چيئرمين هو ۽ قاضي محمد عالم ان جو ڪائونسلر هو ته انهن جي سهڪار سان مخدوم طالب الموليٰ ريڊنگ روم ۽ لائبرري جو قيام سال 1989ع ۾ آندو ويو.
لائبريري جي قيام توڙي هلائڻ ۾ قاضي اعظم قريشي کان علاوه قاضي محمد عالم معصوم جو وڏو ڪردار رهيو. ان کان علاوه هن راقم سان گڏ ثناءُ الله صدر، مخدوم آفتاب ڀٽي، مسرور احمد ڀٽي، علي احمد دايو جن جو به اهم رول رهيو آهي.