* ٻوڏون
تڏهن هاڻوڪي بند سان لڳ سوين ايڪڙن تي سرسبز زمينون هونديون هيون ۽ ڪافي باغات هئا. اهي سڀ انهي ٻوڏ جي ڪري هميشه جي لاءِ دريا جي پيٽ ۾ اچي ويا. هاڻي رڳو ان ايراضي ۾ خليفن جو کجين وارو باغ بچيو آهي.
ان زماني ۾ جيئن سائين عطا محمد لکيو آهي ته اڌ هالا پراڻا خالي ٿي ويو. ان زماني ۾ مخدوم طالب الموليٰ صاحب هالا پراڻا جي بچاءَ بند تي ماڻهن سميت اچي ٻوڏ بچاءَ جي اپائن جي نگراني ڪئي. سائين جا مريد توڙي ڳوٺ جا سوين ماڻهو رات ڏينهن پيا ان ڪچي بند جي نگراني ڪندا هئا.
ان ٻوڏ کان پوءِ سائين طالب الموليٰ ۽ شهر جي ٻين معززين جي ڪوششن سان هن ڪچي بند جي پچنگ ڪئي ۽ هيٺ تائين پٿر وڇايو ويو. تازو جڏهن دريا جو مکيه وهڪرو هالا پراڻا جي ڀر ۾ شروع ٿيو ته ڳوٺ وارن دانهون ڪوڪون ڪيون. ان زماني ۾ اريگيشن جو سيڪريٽري جيڪو پاڻ به اريگيشين جو چيف انجنيئر هو، تنهن اتي موجود ماڻهن کي ٻڌايو ته هتي پچنگ ڪافي اونهي ٿيل آهي مٿان اپران مناسب طرح لڳل آهي، تنهن ڪري دريا بند کي ڪونه پائيندو.
ٻڌايو وڃي ٿو ته پچنگ لڳڻ واري زماني ۾ انجنيئر محمد موسيٰ ميمڻ مانجهند وارو هو. ان ڪم جو ٺيڪيدار مرحوم مخدوم محمود ڀٽي صاحب هو. انهن خلوص دل ۽ ايمانداري سان اهو پچنگ وارو ڪم ڪرايو.
ان کان پوءِ 1973ع ۾ وڏي ٻوڏ جو خطرو هو، پر انوقت بچاءَ بند ۾ پچنگ ٿي ويئي هئي.
[b]2010ع جي مها ٻوڏ:
[/b]سال 2010ع ۾ پاڪستان وڏي ٻوڏ کي منهن ڏنو، ۽ پنجاب توڙي سنڌ جا علائقا ۽ شهر پاڻي هيٺ آيا. سنڌ ۾ گدو بئراج وٽ بند ٽٽو ته جيڪب آباد ۽ ٻيا شهر جهڙوڪ خيرپورناٿن شاهه، جيڪو دريا کان ڪافي پري هئو، ٻڏا.
شروع ۾ جڏهن سنڌ ۾ پاڻي نه پهتو هو، تڏهن ميڊيا تي وٺ وٺان هئي. ان زماني ۾ آئون پنهنجي گاڏي بند جي ڀر ۾ قائم ماما عثمان جي اوطاق ۾ بيهاريندو هوس ۽ روز صبح شام اتان منهنجو گذر ٿيندو هو. شروعاتي دؤر ۾ ميڊيا تي خبر بعد مون کان اسان جي صحافي دوست جان خاصخيلي خبر ورتي. پر ان وقت هالا تائين ته ڇا پر سنڌ ۾ پاڻي نه پهتو هو. مون کي ياد آهي ته ڪچي ۾ رهندڙ هڪ همراهه کان جڏهن مون پڇيو ته ٻوڏ جي ڇا صورتحال آهي. تڏهن هن وراڻيو ته ميڊيا وارا ڇتا ٿيا آهن، سرڪار کي پئسا کپن وغيره.
اسان وٽ حالت اها هئي جو اڃا پاڻي نه پهتو هو پر افراتفري مچيل هئي. وري ان وقت جي ڊي سي او جي هڪ خبر ميڊيا تي آئي ته هالا خالي ڪريو. انهن ڏينهن ۾ ڪافي ماڻهو هتان لڏي ويا. پر انهن مان ڪافي وري واپس آيا ۽ جڏهن حقيقي خطرو پيدا ٿيو ته انهن مان ڪجهه ويٺا رهيا.
ان زماني ۾ ڪافي هفتن تائين روز رات جو بند تي پهرو ڏبو هو. ان وقت ۾ مخدوم محمد امين فهيم صاحب به اچي هالا ۾ ويهي رهيو ۽ روز بندن جو چڪر لڳائيندو رهيو. سندس مريد به سڄي مٽياري جي بندن تي ويهاريا ويا.
هالا شهر ۾ خالي گهرن جي چوڪسي لاءِ به مخدوم صاحب پنهنجا ماڻهو مقرر ڪيا. ان زماني ۾ هر روز افواه هلندو هو ته سرڪاري ڪارندا وڏن شهرن کي بچائڻ لاءِ هٿ سان ڪٽ ڏيندا. سو هر وقت ساهه ڄڻ مٺ ۾ هوندو هو. بهرحال رمضان ۾ پاڻي جو وڏو ريلو گذريو.
هڪ رات جو منو ماڇي ڀرسان واري بند ۾ روڻ پئي، پر بروقت مخدوم جميل الزمان پاڻ اچي ان روڻ کي بند ڪرائڻ واري ڪم جي نگراني ڪئي. ٻن ٽن ڪلاڪن جي سخت محنت کان پوءِ اها روڻ بند ٿي ويئي.
چيو وڃي ٿو ته هڪ پاسي اهو ڪم پئي هليو ته ٻئي پاسي اڪثر ماڻهو ڀڄي رهيا هئا. ان زماني ۾ مخدوم صاحبن کان علاوه محمد حسين سنائي، نورالدين سنائي، قمرالدين سنائي، گل محمد پنهور، فقير حسين علي جعفري، نصير ميمڻ، ادا منير ارباب، عامر بهزاد ميمڻ، ۽ انهن جا ساٿي روزانو رات جو فجر تائين بندن جو چڪر پيا هڻندا هئا. جتي جتي ڪو خطرو محسوس ٿيندو هو، اتي ٻوريون يا پٿر لڳايو ويندو، يا ڪيلي جا پن لڳايا ويندا هئا. ٻڌايو وڃي ٿو ته رئيس علي احمد نظاماڻي ان زماني ۾ ڪيلي جي پنن جو ڪافي گاڏيون بندن جي پاڙڻ ۾ هڻڻ لاءِ موڪليون.
ٻوڏ جو ايڏو شديد خطرو هو جو روئي پيا دعا ڪندا هئاسون ته مولا هن مصيبت کان اسان کي محفوظ ڪجائين. بهرحال رمضان جي عيد کان چند ڏينهن اڳ وڏو ريلو گذري ويو ۽ اسان سک جو ساهه کنيو ۽ الله جا شڪرانا بجا آندا.