ضميمو ٽيون: منهنجو خاندان
محمد عارب اول کي چار پٽ حاجي محمد، محمد الياس، حاجي احمد ۽ حاجي پريل ٿيا. هن جا ٻيا ڀائر محمد صالح، عيسو وغيره بي اولاد گذاري ويا.
ٻين ميمڻ جي ڀيٽ ۾ اسان جو خانداني روزگار ٻني ٻارو ڪرڻ ۽ اٺ لڏڻ رهيو آهي. اسان جي خاندان جون پهريون زمينون 1956ع واري ٻوڏ ۾ دريا جي پيٽ ۾ اچي ويون. هن وقت واريون ٻنيون ان کان پوءِ سٺ واري ڏهاڪي ۾ ورتيون ويون.
منهنجو پڙڏاڏو حاجي محمد اول، ٻني ٻاري سان گڏ اٺن تي بار کڻي اڏيرو لال اسٽيشن يا ڀرپاسي جي شهرن ۾ ويندو هو. نامور ليکڪ ۽ ماهر تعليم مخدوم محمد صالح ڀٽي سندس ننڍپڻ جو دوست ۽ پاڙيسري هو. جڏهن اهو صاحب تعليم کاتي ۾ آفيسر ٿيو ته ڏورانهن علائقن جي گشت تي کيس اوٺي ڪري وٺي ويندو هو. هن صاحب پنهنجو ڪتاب صديق اڪبر جو سمورو ثواب ڏاڏا حاجي محمد ۽ ٻئي دوست کي ارپيو آهي. اسان جي ڏاڏا جي جڏهن 22 سيپٽمبر 1951ع تي سول اسپتال حيدرآباد ۾ وفات ٿي ته مخدوم محمد صالح ڀٽي صاحب جن هڪ پُرسوز مسدس به لکي، جيڪا هيٺ پيش ڪجي ٿي. حاجي محمد سنائي کي ٻه پٽ محمد عارب دوئم (راقم جو ڏاڏو) ۽ نبي بخش سنائي ٿيا.
حاجي محمد سنائي جو ٻيو ڀاءُ حاجي احمد سنائي اول به هالا پراڻا جو نامور شخص هو. هو صاحب ۽ سندس فرزند حاجي ڀليڏنو سن جي مائٽن سان تعلق رکندا آيا. سوز صاحب ڪوي جي ڪٿا ۾ هن صاحب جو ذڪر شاهه جي پارکوئن طور ڪيو آهي. اڳوڻي زماني ۾ اسان جي خاندان پاران جيڪو عام خيرات ٿيندو هو ته خيرات کان اڳ واري رات تي نڙ بيتن وارا فنڪار به ايندا هئا. ان کان علاوه مولودن جي نشست به ٿيندي هئي. صبح جو حاجي احمد جي باغ واري ٻني ۾ خيرات هوندو هو. هن صاحب کي ٽي پٽ عبدالواحد، حاجي ڀليڏنو ۽ محمد سليمان ٿيا.
هنن جو ٽيون ڀاءُ حاجي محمد پريل به هالا پراڻا جو نامور شخص ٿي گذريو آهي. هي صاحب هالا پراڻا جي انوکي واپاري ۽ زميندار قاضي محمد تقي جو ڪمدار به رهيو. ڏاڏا حاجي پرئي جي واسطيداري تر جي چڱن مٺن سان رهي. هن کي ڇهه پٽ حاجي الله بچايو (والد محمد حسين سنائي)، حاجي محمد صالح، محمد عيسيٰ، محمد رمضان، الله ورايو (والد انجنيئر بشير احمد)، حاجي گل محمد (والد نورالدين سنائي) جي نالي سان هئا.
سنائي خاندان ۾ مذڪوره آڪهه کان علاوه ٻه ٻيا مکيه پاڙا يا آڪهون به آهن. هڪڙي پاڙي يا آڪهه جو اڳواڻ ڪجهه عرصو اڳ وڏيرو محمد ڄامن سنائي (هاڻوڪي اڳواڻ وڏيري طيب سنائي جو ڏاڏو) هو ۽ ٻئي پاڙي يا آڪهه جو اڳوڻُ وڏو حاجي ڪنڊو (گل سنائي جو ڏاڏو) هو.
[b]ڏاڏا حاجي محمد اول جي ياد ۾
مخدوم محمد صالح ڀٽي جي مسدس[/b]
(1)
ڪهڙو هيءُ سج اڀريو اڄ جنهن سندي بادٖ سَحَر
هيءَ پکيڙي ملڪ ۾ چو طرف درد افزا خبر
خود ڏنو سجَ پنهنجي مُنهن کي درد کان آڏو ڪڪر
باغ بستانن، پکين تي ڏسجي ٿو ڏک جو اثر
مُلڪ محبوبٖ وطن لئ کڻي واحسرتا
گل نه ڪوماڻل فقط ٿيا بلڪ ڪوماڻي فضا
(2)
هاءِ! محبوبٖ وطن غُربا غني سان يار ويس
ويو ڇڏي حاجي محّمد سنائي فاني ديس
يار ڇا اغيار اڄ هاري هنجھون ٿو ساري کيس
هِن جئان ماري نه هوندي جڳ ۾ هر ڪنهن مرد ميس
ماڻهو سڀ ماڻهو مگر بُو ۽ بهاري وارو ڪو
نيڪ نيّت صاف دل هُو مرد بيشڪ يار هو
(3)
جهڙو پابند صلواة و صوم تهڙو پاڪباز
خير ۽ خيرات ڏيندڙ مرد نهٺو با نياز
باوفا يارن سان، اغيارن سان سو بي حرص آز
ڪم نه آندو اُن ڪڏهن ڪنهن سان به ڪوڙو ساٽ ساز
ڇو نه رت رُئندا سڄڻ تنهن مرد ڪارڻ رات ڏينهن
جو هو سڀ سان صافدل ۽ ربّ سان هو اُن جو نينهن
(4)
پنهنجا سو ناتا نباهي دار فاني مان ويو
ٻاويهين تاريخ سيپٽمبر اچي مهنو ٿيو
اُوڻويهه سَوَ ايڪونجاهه سال جو پهرو پيو
ماهه پڻ ذوالحجّ ويهون روز ڇنڇر جو ڪيو
دلربا دلبر وڃي دارالبقا ڪيو پنهنجو گام
’قم‘ بنان مرحوم ”ميان حاجي محمد خوش مدام“
140 1370=140-1510
(5)
ڄاڻي هِنَ دنيا کي سڀڪوئي ٿو دانا سُهڻي پر
ناهِه هن دنيا ۾ هرگز دائمي ڪنهنجو به گھر
مرد سو، جو عاقبت تي ٿو رکي غائر نظر
جئن رهيو مرحوم هئ حاجي محمّد باخبر
گرچه جهوري ٿي جدائي دل کي پر تسڪين آهه
جس کٽيو مرحوم بيشڪ منجهه دنيا ۽ دين آهه
(6)
اُن جي پسماندن کي بيشڪ صبر گھرجي تنهنڪري
پاڻ جنهن جيئري ئي جيتيو سو نه هرگز ٿو مري
هِتِ به راحت هُتِ به اُن کي جاءِ جنت ٿي سري
خود ڪلامِ پاڪ حق اِئين ذڪر ظاهر ٿو ڪري
عيش عشرت جڳ سندو پَل ۾ ئي ٿيڻو پائمال
زندگيءَ ۾ گھرجي ئي مرحوم جو بنجڻ مثال
(7)
ڇا سڪندر جڳ منجهان نيو؟ ڇا نيو دارا هتان؟
سَرد آهُنِ سان لڏيا جمشيد، خسرو جڳ منجھان
نيڪ ٿي، نيڪي ڪندو رهه، جا پڄي سگهئي هَٿان
ٻين سان نيڪي ڪرين، سا ڄڻ ڪرين ٿو پاڻ سان
ڏهه دنيا ۽ آخرت ستر جو گفتو ياد رک
صبر، شڪر ۽ يادِ حق سان دل کي هردم شاد رک
(8)
عاجزي سان عرض دَر تُنهنجي، ته ڪر تون يا خدا
مغفرت مرحوم هِنَ حاجي محمّد تي سدا
اُن ڀلايون ڀال ڪيا، تون ڀال ڪج اُن تي ڀلا
اُن جي پسماندن کي بخشج سوڀ برڪت برملا
دفع عربي ڄامﷺ جي صدقي ڪجَئين ڀولا ۽ ڀؤ
ٿو دعا صالح گُهري سڀ دوستو آمين چؤ
آمين ثم آمين يا رب العالمين