7
ڪراچيءَ ۾ پهريان هفتا مون ڏاڍي مزي ۾ گذاريا. پنهنجي ڪمري جي دريءَ وٽ ويٺو مان ڳوٺ بابت سوچيندو رهندو هوس. سهڻي ۽ ماستر ٻه جيوَ هئا جي هر هر مون وٽ ايندا هئا. مان هيٺ باغ ڏانهن نهاريندو هوس. نوڪر چانهه جي ٽري، ڪجهه بسڪيٽ ۽ پيسٽريون وغيره رکي ويندو هو. مان چانهه پيئندي شعر لکندو هوس.
ٻن ٽن هفتن ۾ مون ڪيترا شعر لکيا. ۽ مان تمام خوش آهيان مون کي ائين پيو لڳي ته مون اڳيان هڪ وسيع دنيا کليل آهي. مان هڪ آزاد پکيءَ جيان هن دنيا ۾ خوب اُڏامندس، پنهنجي مرضيءَ مطابق خوب مٿي ويندس ۽ جڏهين ٿڪجي پوندس ته هيٺ لهي ايندس.
ڳوٺ مان ماستر نور الله جا هڪ ٻه خط آيا آهن، پر هو ڳوٺ جو احوال تمام ٿورو ڏيندو آهي. اڪثر اها ئي صلاح ڏيندو آهي ته مان پنهنجي آئينده ٺاهڻ لاءِ محنت ڪندو رهان. ڳوٺ جو احوال هو ان ڪري به نه ڏيندو آهي جو شايد سمجهندو آهي ته متان اُهو منهنجي دل ۾ ڏک پيدا ڪري.
سهڻيءَ منهنجي دل کي جيڪو زخم رسايو هو، سو ڌيري ڌيري مٽجي رهيو آهي . منهنجي دل محسوس ڪرڻ لڳي ته هن دنيا ۾ صرف ڏک نه آهي، سک جون گهڙيون به آهن. خاص ڪري جڏهن اسان کي پنهنجي آئيندي ۾ سوين اُميدون آهن، تڏهن ته هو مور جيان خوش ٿي نچڻ لڳندو آهي. مون کي ائين پيو لڳي ته مان دنيا ۾ گهڻو ڪجهه ڪري سگهندس.
دادا جي چوڻ موجب مون پنهنجي شعرن مان انتخاب ڪري هڪ ڪاپي ڀري هن کي ڏني. سندس چوڻ آهي ته ڪتاب مهيني ڏيڍ اندر شايع ٿي ويندو.
مون کي ائين پيو لڳي ته هڪ نهر آهي، جنهن ۾ مان سنان ڪرڻ آيو آهيان ۽ مان پاڻيءَ ۾ چڱو اونهو هليو ويو آهيان. هن نهر جو تيز وهڪرو مون کي گهليندو ٿو وڃي. مان وهڪري سان لڙڻ جي ڪوشش ڪريان ٿو، ليڪن نهر جو پاڻي ڏاڍو وڻندڙ آهي. ڪجهه دير جي ڪوشش بعد مان پنهنجن عضون کي ڇڏي ٿو ڏيان-ڀل وٺي هلي جيڏانهن هن وهڪري کي وٺي هلڻو آهي.
اڄ آر توار (آچر) آهي. ڀاڀيءَ ڳالهه ڪئي ته جنهن آرتوار تي دادا کي ڪنهن ميٽنگ وغيره ۾ شامل ٿيڻو نه هوندو آهي ته پاڻ پڪنڪ تي ويندا آهن. اڄ صبح ساڻ اسين ڪار ۾ چڙهي ملير وياسين.
ملير ۾ هڪ باغ ۾ گاه تي فراس وڇائي اُن تي اسان پنهنجو آشيانو بڻايو. ڪجهه دير بعد گوبند رام چيو: ”شيام، ڪوشي ڌيءَ، توهين وڃي گهمي ڦري اچو ته اسين کاڌي وغيره جو بندوبست ڪريون ٿا.“
کاڌي ٺاهڻ لاءِ نوڪر ساڻ هو، ان ڪري دادا جو هيءُ جملو معنيٰ کان خالي نه هو. هن کان اڳ به دادا اسان جي اڪيلائيءَ ۾ گڏجڻ جي ڪوشش ڪندو آيو آهي. شايد ان ڪري ئي اسين ڪار ۾ گڏ ڪاليج موڪليا ويندا آهيون. پر گهڻو ڪري سدائين ڪوشليا جون ڪي ساهيڙيون ساڻ هونديون آهن ۽ هوءَ پنهنجي ساهيڙين سان ڳالهائڻ ۾ پوري هوندي آهي. ڪوشليا اهڙي الڙ نه آهي جو هن جملي جو مطلب سمجهي نه سگهي. اسان هڪ ٻئي ڏانهن نهاريو.
اسين ڪيترو وقت سانت ۾ هلندا رهياسين. سڄو وقت مان پاسي ۾ ڪنهن اجنبي جيو جي موجودگي محسوس ڪري رهيو هوس. ڪنهن زماني ۾ مون سهڻيءَ سان ڪئين ڪلاڪ گڏ گهاريا هئا. ليڪن ڪڏهن به من ۾ هچڪ ڪا نه آئي هئي. ليڪن اڄ سوچڻ سان به لفظ چپن تي اچڻ کان نابري واري ويٺا هئا.
اوچتو ڪوشليا چيو، ”ڪيڏانهن هلون؟“
مون هن ڏانهن نهاريو. اسان جون اکيون مليون. کن پل لاءِ مان پنهنجي نگاه هٽائي ڪو نه سگهيس. ڪوشليا جون اکيون تمام وڏيون آهن ۽ ڪجل پائڻ ڪري اُهي تمام سهڻيون لڳنديون آهن. اُن وقت ڀرسان هڪ اُٺ وارو لنگهيو ۽ ڪنهن گراهڪ پائڻ جي اُميد ۾ اسان ڏانهن نهاريائين. مون چيو، ”ڪوشي، اُٺ تي چڙهندينءَ؟“
ڪوشيءَ کن پل لاءِ يڪ ٽڪ مون ڏانهن نهاريو. پوءِ ننڍڙو ٽهڪ ڏنائين. مون کي ڪوشيءَ جو اهو ٽهڪ وڻيو.
منهنجي هٿ جو آسرو وٺي ڪوشي اُٺ تي اڳيان ويٺي ۽ مان پٺيان. اُٺ ڊوڙڻ لڳو ته جهوٻا اچڻ لڳا. ڪوشليا کلڻ لڳي. ”شيام، امان چوندي آهي ته اڳي نؤورنيون اُٺن تي چڙهي ساهري وينديون هيون. ويچارين جو ڪهڙو حال ٿيندو هوندو. مون کي ته پيٽ ۾ سور ٿو پوي.“
مون چيو، ”تون پراڻي زماني جي نوَورني ڪا نه آهين، ڪوشليا. اڳي ڪنواريون منهن ڍڪينديون هيون ۽ ڪجهه به ڏسي نه سگهنديون هيون، اُٺ کي به نه. هوُ سامان جي ڳوڻين جيان اُٺن تي سٿيون وينديون هيون.“
ڪوشليا معنيٰ ڀريل نگاهن سان مون ڏانهن نهاريو ۽ اسان جون اکيون وري مليون.
مون چيو، ”ليڪن اُن وقت جيڪا ڪتڪتائي سندن دل ۾ ٿيندي هئي، ڇا اُن جو تون هلڪو ڇهاءُ به محسوس ڪري سگهين ٿي؟“
ڪوشليا ترڇي نگاهن سان مون ڏانهن نهاريو ۽ منهن ڦيري ڇڏيائين.
اُٺ شهر کان ٻاهر واري رستي تان هلڻ لڳو. ٻنهي پاسن کان ٻنيون هيون. منهنجي دل خوشيءَ ۾ نه سمائي. مون چيو، ”اڄ گهڻن ڏينهن کانپوءِ شهر کان ٻاهر قدم رکيو اٿم. هنن کليل ميدانن کي ڏسي منهنجي دل گل جيان ٽڙي پوندي آهي.“
اسان اُٺ واري کي اُتي ڇڏيو ۽ هڪ باغ ۾ کوهه جي ڀر ۾ وڃي ويٺاسين. مون اڄ ڪوشليا کي چڱيءَ طرح ڏٺو. مضبوط ۽ سڊول بدن، گول ڪلها، عمر آهر وڏي ڇاتي، ڊگهن وارن جون ٻه وڏيون چوٽيون. ڪوشليا رنگ جي بلڪل گوري ڪا نه هئي پر سندس بدن جي بيهڪ تمام سڊؤل هئي. عام ڇوڪرين کان ڪجهه وڌيڪ ٿلهي، پر اها ٿولهه خراب ڪا نه ٿي لڳي؛ سندس بدن تندرست ٿي لڳو.
اڄ پهريون دفعو اسان دل کولي ڳالهيون ڪيون ۽ جڏهن ڪلاڪ ڏيڍ بعد باغ ۾ واپس موٽياسين ۽ اسان جي ڳالهين ۾ ڪجهه پنهنجائي اچي ويئي هئي. ڪوشيءَ جو ڀر ۾ رهڻ منهنجي من ۾ هڪ خوشي ۽ تڙپ پيدا ڪر رهيو هو.
هن گهر ۾ ٽي جيوَ آهن، پر ٽنهي جو سڀاءُ هڪ ٻئي کان نرالو آهي. گهر ۾ ٽي چار نوڪر آهن ۽ سڄي گهر جو ڪاروبار هوُ ئي هلائيندا آهن. دادا گوبند رام گهر جي سڀ خبر چار رکندو آهي، پر سندس من دوڪان تي ڌنڌي ۾ ۽ راڄنيتي ڪمن ڪارين ۾ هوندو آهي. هوُ رات جو گهر ۾ اچي آرام ڪندو آهي ۽ آرتوار جا ٻه چار ڪلاڪ گهر ۾ گهاريندو آهي. ڀاڀي مون کي ڏاڍي وڻندي آهي. شايد پنهنجو پٽ نه هئڻ جي حالت ۾ هوءَ پنهنجو سڄو پيار مون تي ئي اوتيندي آهي. سندس پيڪا وڏا زميندار آهن ۽ سندس دل به کيتن جيان وشال آهي. هوءَ ڳوٺاڻي زندگيءَ جي قائل آهي. سندس وس پڄي ته گهر جي اولهه واري وايو منڊل کي ڦيري ڳوٺاڻو رنگ ڏئي، پر گهر ۾ سندس وس نه هلندو آهي. گوبند رام ٻاهرئين ٺاٺ کي وڏو وزن ڏيندو آهي ۽ ڪوشليا ته نئين رنگ ڍنگ ۾ پليل آهي. ڀاڀي گهر جي نوڪرن کي نوڪر ڪري نه سمجهندي آهي، پر جڏهن هوءَ گهر جي ڀاتين جي سک ۾ ڪا ڪمي محسوس ڪندي آهي ته نوڪر تي ڏاڍو ڪاوڙبي آهي.
ڪوشليا! الائي ڇو، مان هن کي سمجهي نه سگهيو آهيان. هوءَ اُن وايو منڊل ۾ پلي آهي جنهن کي مان نه سڃاڻان، ان ڪري مون لاءِ هوءَ نئين دور جو ڪو جيو پيئي پاسي. هوءَ مون کان ننڍي آهي، پر مون سان گڏ ساڳئي ڪلاس ۾ پڙهندي آهي. شايد مون کان وڌيڪ چالاڪ ۽ چتر به آهي. پهرين مان ائين سمجهندو هوس ته هوءَ مغرور آهي ۽ مون کي هڪ ڳوٺاڻو سمجهي مون کان منهن ئي موڙي، پر ائين نه آهي. شايد دنيا ۾ ڪي عورتون ڄايون ئي راڄ ڪرڻ لاءِ آهن. هوُ چاهينديون آهن ته سڀ سندن اڳيان سجدو ڪن. ڪوشليا مون کي ڪشش ڪرڻ لڳي آهي، ليڪن سندس ساهيڙيون مون کي ڏٺيون نه وڻنديون آهن. هوُ ڄڻ ٽان ٽان ڪندڙ پکي آهن، جي سڄو ڏينهن پيون زبان هلائين. هوُ گهر ۾ اينديون آهن ته سڄو گهر مٿي کڻي ڏينديون آهن. هڪڙو منٽ سانت ڪري ويهي ڪو نه سگهنديون ؛ ۽ سڄو وقت پنهنجي هار سينگار جو ئي اونو اٿن. هر هر پرس مان آرسي ڪڍي پاڻ کي جاچينديون ۽ پائوڊر سان پاڻ کي ٿڦڻ جو ڪم شروع ڪنديون. سندن زندگيءَ کي ڪا معنيٰ ڪانهي، ڪو اُديش ڪونهي. هوُ Society Girls آهن، جي زندگيءَ ۾ صرف ناز نخري ۽ ڳالهين دوران ٻين جي ڌيان پاڻ ڏانهن ڇڪائڻ سکيون آهن.
شام جو هڪ ماستر ڪوشليا کي ڊانس سيکارڻ ايندو آهي. ان بعد هوءَ رئڪيٽ کڻي ڪلب ۾ ٽينس کيڏڻ ويندي آهي. گوبند رام مون کي به ڪلب جو ميمبر بڻجڻ لاءِ چيو، پر مون انڪار ڪيو.
مان ڪڏهن ڪڏهن ڪوشليا جي ڦڙتيءَ ۽ خوش مزاجيءَ تي حسد ڪندو آهيان. گهر ۾ جيڪڏهن نوڪر ڊڄندا آهن ته هن کان ئي. هوءَ ئي ڄڻ بنگلي جي حاڪم آهي.