ڪاري
جھومر تارا، اُڀ ۾ اکيون. اندر ۾ مانڌاڻ. چؤڦير اوندھ جون ڇوليون. لڏندڙ لمندڙ آسائتو من. بک ۾ پاھ، پوءِ به اجهل وکن کي ھونش جا ٻيڙا وڌل. متان : ٻوڙيل آس جھوٽي تي ڇڻي پوي.
اوندھ جون ڇوليون. ٻڌل لوڪ. ٻر ٻر ٿڌڪار جي ورکا ۾ دفن ٿيل. آسائتيون اکيون اُڀ ۾ کُتل. اجهل وکون ٻيڙا ڇڏائيندڙ. اٿل آيل: چؤڦير نگاھ، ساھ مٺ ۾. پوءِ به جوکو پيرن ھيٺان لتاڙيندڙ وقت تي لانگ ورايل. اٽڪيل ساھ. اجهل وکون. يار ڏانھن رئي جو پٽڪو. مرداني ھمٿ، وک وک ۾. اندر جي اُڌمي جي ڇير تي اجهل وکون. پير، پير ۾.
اوندھ جو اٿاھ سمنڊ جهاڳيندڙ. من جي اک سان ھرگس چلڪندڙ. ڪئين ڀيڙا لتاڙيل، تنھن ڪري ڄاتل سڃاتل. اجهل وکون ديري ۾، آس مروٽيل. اٻاڻڪو من. جو، ڪاري وارا ڪک، اڃا به يار نه آيو!
اوسيئڙي ۾ اکيون ڀنل. منڌل من. ھتي، ھن ھنڌ ڪئين ڀيرا ماڻيل – وڃايل، وڃائي ماڻيل، ماڻي – وڃايل گهڙين جي سڳنڌ ۾ ٽٻيون.
آڊڪو:
اڃان نه آيو!
ھورا کورا ساھ جي.
اوس ايندو.
آٿٿ من کي.
مڄاڻ.
کٽڪو. پر شڪ جو گس نه. انڌو ويساھ، انڌي من وانگر.
اجهوڪي پوياڙي جو پھر
اوندھ جي پاتال ۾ اوسيئڙي ڀنل نيڻ آسائتا، اُڻ – تڻ. ھورا کورا.
کڙ کڙ. سڪل پن لتڙ آيل. اٿاھ سرھائي ھيٺ، اوسيئڙي جو عذاب گهٽيل.
انگل، ڪوڙو رسامو:
دير ڪيئي؟
اک لڳي وئي ھئي.
منھنجي اک نه لڳي. سومھڻيءَ کان وٺي پئي واجهايم.
پرچاءُ، ايلاز. مٺيون ايلازن جون. ميڙن منٿن ساڻ.
ٽونڪر: شابس ٿئي
وري نه ٿيندو،
انجام
ڏاڙھي
رھاڻ . اڻ کٽ ڳالھيون.
پوريل آس ڇڻي پئي، متل، مانڌاڻ ۾ اٿل. وير چنڊ کي ڇھڻ لاءِ تڙپڻ لڳي. ڌرتيءَ کي ڀوانٽي آئي.
ڄڀن جو اٽڪاءَ:
اچ ته پڄايون
اچ
ساھي ڪار ناھي
اٽڪيل، ڄڀون، جھاڪا کائيندڙ ساھ. ڪڇن جي پگهر جي بوءِ ۽ ٻيڙين پيتل ساھ ۾ بولاٽيون.
بس!
ساھي وٺان
وٽ نه ڏيندي سانءِ
اڊمبر وچان ايام.
وري ساڳي ڪار. ھر لوچ سپڻ جي بولاٽي. ھر بولاٽي سپڻ جو ڏنگ. ھر ڏنگ اُڊيڙيندڙ ساھ. بولاٽي جي لوڏ حياتيءَ جي جوت جلائيندڙ. تارن جي اک ٻوٽ. جھرمر تارا. اوندھ جي ساگر ۾ ڇوليون. ڇوليون ڊھندڙ ٺھندڙ. اڻ کٽ سلسلو ڇولين جو. ڪپ کي رسڻ لاءِ آتيون. لانگ، لانگ تي. وقت تي لانگ ورايل. وقت بيٺل. ڌرتي بيٺل. ديرو بيٺل. سڀ ڪجهه وڃايل. اوجهل. پاڻ به.
اُڊڙيل ساھ پولار ۾ ٿيڙ کائيندڙ. وير چنڊ کي ڇھي واپس ورندڙ. ۽ پوءِ ٺاپر. چؤڦير سانت. ساڻي ڌرتي. ساڻو ديرو. ھلڪي ٿڌڙي ھير، ساڻن لڱن کي ڪتڪائي ڪندڙ، اُڊڙيل ساھن کي سنواريندڙ.
ڪا مھل ائين
موڪلايون
وري انجام
سڀان ھن ويل؟
نه ،
پرھينءَ
روز روز نه کڙڪ نه پوي
ھتي؟
ڀلي
نه – ڪينچي واري پل تي
پر
چنچلتا:
چهءُ اک نه لڳي وڃئي
دٻيل ٽھڪ ڀاڪر. ساڻيون مٺيون ننڊاکڙيون.
موڪلاڻي
وک وک ۾، دھڪو دل جو. جوکو پيرن ھيٺان لتاڙيل، پر وقت جي لانگ ورايل. اڊڪي ساڻ: ڪا مھل نه، ڪنھن جھڙي. ھوشائتيون وکون، تن ۾ ٻيڙا وڌل. سجاڳ من جا سانيتڪا چوڪس حواس. وک وک ۾ نه وچڙي.
سڀ سک.
پوءِ: ماڻيل گهڙين جي اولڙن تي اڏيل، سامائيل سپنا.
ٻور جهليندڙ. جھوٽن لاءِ آسائتا ڇڻجڻ لاءِ.
وقت ۾ واجهه وڌل. وقت ڄميل. رڙھي نٿو. ڳجھا ٿڌا ساھ. اُتاولو من، اُماڙيون اندر ۾. پچي راس ٿيندڙ آس. آسائتيون اکيون، ڊانوان ڊول ڪندڙ مانڌاڻ . . . . .
منڊيل مئو وقت رڙھي ئي نٿو!
جھرمر تارا، اڀ ۾ اکيون. اندر ۾ مانڌاڻ، چؤڦير اوندھ جون ڇوليون. لڏندڙ لمندڙ آسائتو من. بک ۾ پاھ، پوءِ به اوجهل وکن کي ھونش جا ٻيڙا وڌل. آس جھوٽي تي ڇڻي پوي.
اوندھ جون ڇوليون، ٻُڏل لوڪ، ٻرٻر ٿڌڪار جي ورکا ۾، دفن ٿيل. آسائتيون اکيون اڀ ۾ کتل. اجهل وکون ٻيڙا ڇڏائيندڙ. اٿل آيل: چؤڦير نگاھ، مٺ ۾ ساھ. پوءِ به جوکو پيرن ھيٺان لتاڙجندڙ. وقت تي لانگ ورايل. وقت پيرن ھيٺان اٽڪيل ساھ. اجهل وکون، يار ڏانھن. رئي جو پٽڪو. مرداني ھمت. وک وک ۾. اندر جي اڌمي جي ڇير تي اجهل وکون. پير پير ۾.
اوندھ جو اُٿاھ سمنڊ جهاڳيندڙ. من جي اک سان ھر گس چاڪندڙ. ڪئين ڀيرا لتاڙيل، تنھن ڪري ڄاتل سڃاتل . . .
يار اڳ، اوسيئڙو ڪندڙ.
اوتجي آيل ڀوڳ جو خيال من ۾:
مردانو آواز ٺاھي،
”متان ويو آھين.“
سراپيل ھمراھ. ٽٻيءَ ۾ پيل. پوءِ، امالڪ ڀاڄ.
دٻيل ٽھڪڙن جي ڦوھار ٻانھن کان جهلي، ڀاڪر ۾ پڪڙ.
”گيدي آھين.“
”ٻلي، تون ھئين.“
”ڪيڏانھن پئي ڀڳين؟“
”مون سمجهيو “
”نه جاني، تڏھن به کٽڪو ته –“
ٽٻيءَ ۾ پيل!
”جي اھڙي مھل اچي “
اونھي کوھ مان جھيڻو آواز.
”سر لڳي.“
”پڪو انجام.“
”مڙساڻي ڏاڙھي.“
”پٺي نه ڏيندين؟“
”اھو لعنتي ٿئي.“
وريل ويساھ. اڻ – مئي خوشي ۾ اوتيل. پاٻوھ جا گل پکڙيل ڳلن تي. ڳچيءَ ۾ ٻانھن جو ھار. چمين جي ورکا.
آڊمبر ۾ ڀريل، لوچ کائيندڙ آواز؛
”جاني “
ڄڀن جو اٽڪاءُ. ٻوريل آس ڇڻيل. متل مانڌاڻ ۾ اٿل. وير چنڊ کي ڇھڻ لاءِ تڙپ. ڌرتيءَ کي ڀوانٽي.
اٽڪيل ڄڀون. جھاڪا کائيندڙ ساھ. ڪڇن جي پگهر جي بوءِ ۽ ٻيڙين پيتل ساھن ۾ بولاٽيون.
وٺ نه ڏيندي ماءِ . . . .
آڊمبر اڀام.
ھر لوچ سيڻ جي بولاٽي. ھر بولاٽي سپڻ جو ڏنگ، ھر تنگ، اُڊيڙيندڙ ساھ. بولاٽيءَ جي ھر لوڏ، حياتي جي جوت جلائيندڙ. تارن جي اک ٻوٽ. جھرمر تارا. اوندھ جي ساگر ۾ ڇوليون. ڊھندڙ – ٺھندڙ اڻ کٽ سلسلو ڇولين جو. ڪپ کي رسڻ لاءِ آتيون. آتيون ڇوليون. لانگ لانگ تي. وقت تي لانگ ورايل. بيٺل وقت پيرن ھيٺان چيڀاٽيل، ڌرتي بيٺل. سڀ ڪجهه وڃايل. اوجهل. پاڻ ٻه، پاڻ کان –
اُڊڙيل ساھ پولار ۾ ٿيڙ کائيندڙ. ويرون چند کي ڇھي واپس ورندڙ ٿڪل، ساڻيون. جو زوم سان ڪريل، ۽ پوءِ ٺاپر. سانت، ساڻي ڌرتي. ساڻو واھ. ھلڪي ٿڌڙي ھير ساڻن لڱن کي ڪتڪتائي ڪندڙ. اُڊڙيل ساھن کي سنواريندڙ. ماڻيل گهڙين جي ڇولين جي ھندوري ۾ ٿڦڪيون کائيندڙ لڱ.
ڪنھن سمي امالڪ ڪن وڄيا.
ڌت ھڻي پيل. جهليل ساھ وس ۾ ڪيل.
جائي به، ٻه پاڇولا اڳتي وڌندڙ.
سرٻاٽ ۾: پيو ھج، نه اٿجانءِ.
کيڪار ٿي:
”متان ويا آھيو.“
اوندھ جي ماٺي سمنڊ ۾ ڀينڊ پئي.
”مڙس ٿجانءِ.“
ھوڪار:
”متان –“
مڙس ٽپ ڏئي اٿيل. گولي
”وڃئي ٿو جهل ڪجانءِ.“
ھيئن ۾ چڳھه، اکين آڏو اوندھ. اکين جي ھيريل روشني انڌي ٿيل.
ھڪ پاڇو ڀڄندڙ.
يار جي ڀاڄ جي وک، گهوٻاٽو. ھنياءَ تي ڦھڪو لڳندڙ.
ڪوماٽيل ذھن. ڪوماٽيل حواس. سر تي آئي، منھن ڏبو.
ڪوماٽيل ذھن ۾ سوچ جو ترورو، پاڻ سنڀاليل:
”حيف ٿيس.“
”نه وئي آھين رن.“
پولار ۾ بولاٽيون کائيندڙ آواز کي سڃاڻڻ لاءِ:
ادو؟
امالڪ چوٽي ۾ ھٿ. سٽ. کريل رن، ڪٿي، ڪيڏانھن ڀڳئي يار؟
اوسان خطا. ڪڇي جھڙي ڀت.
يار جو لفظ بت بڻيل لڱن تي ڇنڊو لڳل. تتل، بڙڪا ڏيندڙ پاڻي جو ڇنڊو : روح ۾ ڦلڪڻو ٿيل.
” آ – اچي – ٿو.“
چمڪاٽ، وڄ ڪريل، ڪنڌ لڙيل. ڌڪ مٿان ڌڪ. بت ڌرتيءَ تي زپڪو ڪري ڪريل. ڳڙڪايل ڪيڪراٽ، رات جي اونداھين سانتيڪي سمنڊ جي پيٽ اندر.
۽ پوءِ ساڳي سانت.
ٻئي ڏينھن، سج اڀرئي راڄ ڏٺل: واھ ۾ لڙندڙ لاش سڃاڻپ وڃايل.
چيائون، ”ڪاري“
۽ پوءِ سڀ پنھنجي پنھنجي ڪرت سان لڳل.
- مھراڻ 1977ع