10
”لڳي ٿو ھاڻي مسئلا حل ڏانھن وڌي رھيا آھن.“ ارم چيو.
”ھا ھونئن بہ ڪجهہ عرصي ۾ ڪنسلٽنٽ ھتان ھليا ويندا. ڪم جو ڏکيو مرحلو بہ ختم ٿي ويندو.“
”ھتي خاموشي گهڻي آھي.“ ارم چيو.
”ھا سانگهڙ ٻين شھرن وانگر، جديديت اختيار نہ ڪري سگهيو آھي.“ وقار متفق ٿيندي چيو.
”قدامت خبر ناھي ڇو مون کي پراسرار لڳي ٿي، پراڻيون جايون ۽ پراڻي انداز واري رھڻي ڪھڻي اثر انگيز لڳي ٿي.“ ارم چيو.
”پر خاموشي ھر ڪنھن کي نہ ٿي وڻي، ماڻهو رونقن ۽ رنگن کي ڳولين ٿا.“ وقار وراڻيو.
”بابا ھي ڏسو مون فش ايگل جي تصوير ٺاھي آھي.“ ارسل تصوير وقار کي ڏيکاريندي چيو.
وقار تصوير ڏسي حيران ٿي ويو، جيڪا مھارت سان ٺھيل ھئي.
”بابا ھن پکي جو آکيرو بچي ويندو نہ!“
”ھا بابا ضرور..“
”آکيرو جي ڪري پيو تہ پکي جا ننڍڙا ٻار بہ زمين ٿي ڪري پوندا، ھا نہ بابا.“ ارسل معصوميت سان پڇيو.
”اھو آکيرو ڪرڻ نہ ڏينداسين.“ وقار مرڪي چيو.
اسٽيو جي گهر روانا ٿيا تہ چانڊوڪي رات جو حسن ان خاموشي ۾ نمايان ھو. سانگهڙ جو قديم شھر چنڊ جي ڪرڻن جي روشني ۾ پراسرار ٿي لڳو.
اسٽيو جي گهر پھچي ڊرائنگ روم ۾اچي ويٺا. ارم کي لڳو ڄڻ وقت گذريو ئي نہ ھجي. ان کان اڳ بہ سڀ ائين گڏ ٿيا ھئا. اڄ جوليا ڪاري لباس ۾ خاموش لڳي. ٽينا، ڌيءَ کي ڪڇ ۾ کڻي ان سان گڏ کيڏي رھي ھئي. البرٽ، ڊيوڊ، اسٽيو ۽ وقار ڪچھري ۾ مشغول ھئا.
”لڳي ٿو تہ ماڙي جو ڪم پورو نہ ٿيندو.“ البرٽ چيو.
”ماڻهو نہ ٿا چاھين تہ ڊيم ۽ ماڙي تي ڪم ٿئي.“ وقار وراڻيو.
”پوءِ ڇا ٿيندو؟“ ڊيوڊ پڇيو.
”ڪجهہ ڏينھن ۾ انگلينڊ مان ٽيم ايندي ماڙي جو معائنو ڪرڻ.“ وقار جواب ڏنو.
”تنھنجي وڃڻ جي ڪري ڪم اڌورو رھجي ويو نہ تہ بند ٺھي وڃي ھا ھينئر تائين.“ اسٽيو چيو.
”ھا ائين آھي، پر ھاڻي بہ دير ناھي ٿي.“ وقار چيو.
ٻئي پاسي ارم، جوليا ۽ ٽينا ڪچھري ۾ مشغول ھيون، ٽينا وٽ ٻارن جو موضوع ھوندو آھي، ڳالهائڻ لاءِ البتہ ارم ۽ جوليا سياست، آرٽ ۽ ادب تي گفتگو ڪنديون آھن.
اڄ ڊيم جي اڏاوت کان متاثر ٿيندڙن ڦاڙھن ۽ ٻين جانورن جي باري ۾ ڳالهائي رھيون ھيون.
جوليا بي يقيني ۾ مبتلاھئي تہ اھو ڪم نہ ٿي سگهندو، جھڙيون حالتون ھيون، ڪا نہ ڪا رنڊڪ ڪم ۾ پئجي رھي ھئي.
وقار بہ تمام گهڻو پريشان رھي ٿو، ڏينھن رات کيس ھڪ ئي سوچ آھي تہ جلد ئي ڊيم ۽ ماڙي جو ڪم شروع ٿي وڃي.“ ارم چوي ٿي.
”ڪو معاملو ھروڀرو بہ منجهي پيو آھي، پوءِ انسان بي يقيني ۾ مبتلا ٿي وڃي ٿو، ھونئن منھنجي خيال ۾ اھو ھڪ اھم ڪم آھي، جلدي ٿيڻ گهرجي.“ جوليا چيو.
”مان بہ شدت سان منتظر آھيان تہ اھو ڪم جلد از جلد مڪمل ٿئي، جيئن وقار بہ ان سوچ کان ٻاھر نڪري.“
”ھو وائلڊ لائف کي گهڻو پسند ڪري ٿو.“ جوليا چيو.
”ھو لکي بہ انهن موضوعن تي ٿو، کيس پکيءَ ۽ ھتان جي ٻين جانورن سان عشق ٿي ويو آھي.“ ارم مرڪي چيو.
***
مکي جي فطري ماحول ۾ ھڪ عجيب ڪشش آھي. وقار خاموشيءَ سان منظرن جو حسن اکين ۾ اوتيندو رھي ٿو. مٿي آسمان تي پکين جي اڏام ۾ ھڪ گھرو سڪون آھي.
”پکين جي پنھنجي الڳ ھڪ دنيا آھي، خاص ڪري ھن پکيءَ جي.“ وقار چيو.
سارنگ ۽ علي حسن مٿي ڏسن ٿا، جتي ڪڙل جو جوڙو آسمان جي وشالتا ۾ اڏامي رھيو آھي.
اڄ وقار جي ڪوششن سان تازين سخت بارشن ڪري ماڙي اندر گڏ ٿيل پاڻيءَ جو نيڪال ٿيو آھي. ماڙيءَ جي چوڌاري پاڻيءَ جي سطح ھيٺ لھي آئي آھي. سڄو ڏينھن ڪم ڪار ۽ ڀڄ ڊڪ ۾ گذري ويو. پاڻي ڪڍڻ وارو پمپ خراب ٿي ويو ھو. مستري آيو تہ ٻہ ٽي ڪلاڪ ڪم بيھي ويو، سڀاڻي سڄو ڏينھن لڳندو. کيس ڊپ ھو تہ ماڙي نہ اچي زمين دوز ٿئي.
ھن جي واپس اچڻ کان پوءِ ڊيم جو ڪم نارمل طريقي سان ٿي رھيو ھو. مزدور مطمئن ھئا. ڪم ڪرڻ وارو عملو مطمئن ھجي تہ ڪم جلدي نبيرجي وڃي ٿو، حالتن ۾ بہ بھتري اچي وئي ھئي.
ھن ماڙي جي بچڻ کان پوءِ فش ايگل جو اھو ناياب نسل ايندڙ ڪيترن ئي سالن تائين ھتي ايندو رھندو. ٻچا بہ وڏا ٿيندا تہ اھي بہ ھت ايندا. وقار سوچي رھيو ھو
”ھن پکي جي خاص ڳالهہ اھا آھي تہ ھي ھڪ گهريتڙو پکي آھي. پيار جي ريت نڀائيندڙ، ٻئي نر ۽ مادي پکي عمر ڀر لاءِ ھڪ ٻئي جو ساٿ نڀائين ٿا.“ وقار چيو.
سپي ۽ ڪوڏ وسيع آسمان تي اڏامي رھيا ھئا.
”ان اڻ لڀ پکيءَ جي آکيري کانسواءِ، ٻين ناياب نسل جي جانورن کي بچائڻ جون ڪوششون جاري ھيون. چوٽياري رزر وائر کان پوءِ اھو سڄو علائقو سم سان ڀرجي ويندو. ان روزو وائر ۾ ضرورت آھر پاڻي جمع ٿيندو، جيڪو تربيلا ڊيم جي ڏھين حصي جيترو آھي. اھو پاڻي جو ذخيرو سورھن ڪلوميٽر ڊگهو ۽ تيرھن ڪلوميٽر ويڪرو آھي.“
وقار انگلينڊ مان تازو ڪھي آيل ماحولياتي ماھر ڪلائيو کي تفصيل ٻڌائي رھيو ھو، جنھن جي رضامندي بعد ماڙيءَ جي بچاءَ جو ڪم شروع ٿيڻ وارو ھو. ان سان گڏ ڊيم سان متاثر ٿيندڙ ٻين ساھوارن جا انگ اکر گڏ ڪرڻا ھئا. ڪلائيو پنجيتاليھ سالن جو زندھ دل انسان ھو. جهنگلي جيوت جو پوڄاري ھو، جنھن کي بچائڻ لاءِ تمام گهڻي ڪوشش ۾ رڌل ھو.
باز جو آکيرو ڏسي ڪلائيو حيران ٿي ويو. ھن کيس آگاھ ڪندي چيو. ”فش ايگل ٿلهين ڪاٺين سان آکيرو جوڙي ان مٿان گاھ ۽ پن وڇائي نرم ڪندو آھي. اھو گاھ ۽ پن جو تھ ڪيترائي انچ ٿلهو ھوندو آھي. فش ايگل اھو آکيرو سالن تائين استعمال ڪري ٿو.“
”ھا شايد ٽيھ پنجٽيھ سالن تائين اھو آکيرو استعمال ٿي سگهي ٿو.“ ڪلائيو چيو.
”ان آکيري جو وزن ھڪ ٽن کان بہ مٿي ھوندو، جيڪڏھن ماڙي ۾ موجود اھي ڪاٺيون ڪڍجن تہ چار ٻيڙيون سٿجي وينديون.“ وقار چيو.
آکيري ۾ آڙين ۽ ٻين پکين جا ھڏا پيا ھئا.
”خوبصورت ھنٽنگ لاج آھي.“ ڪلائيو، مکي ڍنڍ جي فطري سونھن کان ڏاڍو متاثر ٿيڻ لڳو.
”ھي علائقو ڏاڍو خوبصورت آھي. لڳي ٿو ھي ڪنھن زماني ۾ گهاٽو جهنگ ھوندو.“ ڪلائيو، چوڌاري ڏسندي چيو.
”ھا تمام گهڻو گهاٽو ٻيلو ھو ھتي، پر جڏھن آبادي وڌي تہ ٻيلو بہ مختصر ٿيندو ويو.“ وقار وراڻيو.
”ٻيلن سان ئي پکي پکڻ ۽ جهنگلي جانورن جي جيوت جو سلسلو جڙيل آھي. انهن ٻيلن جي سار سنڀار ضروري ٿيو پوي.“ ڪلائيو چيو.
ان ئي ڏينھن آفيس موٽيا تہ ڪلائيو معاھدي تي صحي ڪري ڇڏي.
اھو وقار جي زندگي جو اھم ترين ڏينھن ھو. ھو ان ڏينھن ايترو خوش ھو ڄڻ پنھنجي ذاتي ڪاميابي تي خوش ٿيو ھجي.
***