سنڌ شناسي

سُکاري سنڌ ڏکارا ماڻهو

جيمس مئڪمرڊو جو هي ڪتاب سنڌ جي تاريخ ۾ اهڙيون جهاتيون آهن، جن ۾ هن حڪمرانن جي سياسي سازشن ۽ گهرو جنگين جي بجاءِ سنڌ جي تمدني حالتن، معاشرت ۽ صدين کان ڏکن ڏولاون ۾ گهاريندڙ سنڌي ماڻهن جو احوال قلمبند ڪيو آهي.
Title Cover of book سُکاري سنڌ ڏکارا ماڻهو

ويس

هنن ماڻهن جو خاص طور تي مسلمانن جو (ڇاڪاڻ ته اتي دنگ سان راجپوت رهندا آهن(14) لباس جوڙي جي ڪپڙي ته اتي انگ سان چولو هوندو آهي، جيڪي ٻئي نير ۾ ٻڏل هوندا آهن. مٿان لنگيءَ جو سندرو ٻڌل هوندو آهي، جيڪا ٺٽي جي ٺهيل، پٽ، سوٽي تند ملائي جوڙي ويندي آهي. مسڪين ماڻهو جهڙو تهڙو ڪپڙو سندري طور چيلھ سان ٻڌندا آهن. ڪڏهن وري ضرورت ويل اها لُنگي مٿي سان ٽوپي مٿان به ويڙهي ڇڏيندا آهن جيڪا سدائين سندي مٿي ۾ پيل هوندي آهي. مسلمان عورتن جو ويس قدم هندو ريتن رسمن مطابق هوندو آهي. ٿلهي ڪپڙي جيي انگي يا گڄ پائينديون آهن. مٿي تي ڏاس مان ٺهيل ڊگهي پوتي رکنديون آهن جيڪا هيٺ وڃي پير کڻندي آهي. مذڪوره انگي يا گج سيني تائين هوندو آهي، جيڪو ڪلهن کان هيٺيان ۽ مٿان ڏوري سان ٻڌي قابو ڪيو ويندو هو ۽ پٺي خالي ڇڏي ويندو هئي. اهي مسلمان جن جي دعوي آهي ته هو هندن مان ڦري مسلما ن ڪونه ٿيا آهن،پر انهن ماڻهن جي ڦريءَ مان آهن، جن اسلام جو بنياد رکيو هو، تن جون عورتون سٿڻون ۽ مٿان چولو پائينديون آهن. سندن لتا ڪپڙا گهڻو ڪري سائي رنگ جا هوندا آهن، جنهن مان پتو پوندو آهي ته سندن لاڳاپو ڪنهن سيد گهراڻي سان آهي.
اهي ماڻهو جيڪي سنڌوءَ جي ڪناري يا ويجهو ڪنهن ميداني علائقي ۾ رهندا آهن، سي مٿي بيان ڪيل ماڻهن کان مختلف آهن، سندن ڌنڌو پوکي راهي يا ونج واپار هوندو آهي. سندن گهر به گهڻو ڪري هڪ جائتا هوندا آهن ۽ لڏ پلاڻ به ڪونه ڪندا آهن. هن قسم جي ماڻهن جو معاشرو وسيع هوندو آهي. ڪٿي وري ائين به ڏسڻ ۾ آيو آهي ته پنهنجن فصلن جي وٽين پاسن ۾ اهي ننڍا وڏا ڳوٺ ٻڌي وهندا آهن.
ڇوڙ واري علائقي جي اولھ پاسي ۽ ٺٽي کان اتر اولھ ڏس ۾ بلوچن جو هڪ قبيلو آهي جن کي جاڪيا• (Jaguias) سڏيو ويندو آهي، رهندا آهن. هو ڪانن مان ٺهيل پکن ۾ رهندا آهن ۽ لڏي پٽڻ مهل اهي به پٽيون کنيو هليا ويندا آهن. سندن پکا ڏاڍا مضبوطيءِ سان ٺجضڌ هوندا آهن، جيڪي گرميءِ، سردي، مينهن ۽ انڌارين جي سٽ به سهي ويندا آهن. انهن پکن ۾ رهندڙ ماڻهن کي سنڌي پاکڙيجا(Pakhiraja) سڏيندا آهن. مان سمجهان ٿو ته هن لفظ جي معني جهنگل جو بادشاھ آهي.