چار خط
خط نمبر 1
23 ڊسمبر 1980ع
عزيزم غلام محمد صاحب
بعد سلامن جي عرض ته اوهان جو محبت نامون ۽ ٻه ڪتاب پهتا. وڏي مهرباني، خدا اوهان کي سلامت رکي ۽ تاريخي ذوق اوهان جو ڏينهون ڏينهن ترقي ڪندو رهي. سنڌ کي اوهان جهڙن باذوق نوجوانن جي اشد ضرورت آهي. جن کي پنهنجي وطن ۽ وطن جي تاريخ سان اُنس ۽ لڳاءُ هجي.
آءُ ڪيتري وقت کان ناخوش رهان ٿو. صحت اطمينان بخش نه آهي. لکڻ پڙهڻ بند آهي. دعا ڪريو رب ڪريم توفيق عطا فرمائي. جيئن چند ڪم ذهن ۾ آهن، اهي پورا ڪريان.
”سنڌ صدين کان“ سرسري ڏٺو اٿم. انداز آهي ته ڪتاب بيحد مفيد ۽ منجهس استدلال جو اندازي بلڪل صحيح آهي. يقين آهي ته هي ڪتاب بيحد مفيد ٿيندو. پڙهي وڌيڪ پوءِ لکندس!
تصوير آءُ جلدي موڪلي ڏيندس. ڪو ڪم ڪار هجي ته بلا حجاب لکندا.والسلام.
خيرانديش
حسام الدين
_____________
خط نمبر 2
7 فيبروري 1981ع
عزيزم
آءُ چند ڏينهن ٻاهر يعني ڳوٺ ويل هيس. توهان جو خط پهتو. ڪتاب به مليو. ذخيرت الخوانين لاءِ هاڻي خط لکيو اٿم. جيئن ڪتاب پهتو خدمت ۾ موڪلي ڏيندس. تسليٰ فرمائيندا.
آريسر صاحب جو ڪتاب به موڪليو مهرباني. آريسر جي جذبات ڏسڻ کپي. جيڪي ماڻهو ملڪ ۽ قوم لاءِ سختيون سهن ٿا، انهن کي حق پهچي ٿو ته اسان جهڙن سهل پسندن جي غلطين تي تنبيهه ڪن.
اوهان ميدان ۾ هاڻي پير وڌو آهي. نوان آهيو، ڪنهن جي غصي ۽ ڪاوڙ تي دلگير نه ٿيندا. اڃا ته اڳتي الائي ڇا رکيو آهي. رستو اڙهانگو، سفر طويل ۽ دشوار. ڪم ڪندا هلو. ڪاڏنهن توجهه نه ڏيو. هڪ ڪن کان جيڪڏهن ٻڌو ته ٻئي کان ڪڍي ڇڏيو.
والسلام
حسام الدين
____________
خط نمبر 3
2 اپريل 1981ع
عزيزم
السلام عليڪم. ٻه ڪتاب ۽ مضمون پهتو. مضمون ”اردو“ ڏانهن تاڪيدن موڪلي ڇڏيو اٿم. اميد آهي ته شايع ٿي ويندو.
شاهه عنايت پڙهان ٿو. دلچسپ ڪتاب آهي. خاص طرح نقطئه نگاهه قابل ستايش ۽ صحيح آهي. جنهن لاءِ لکندڙ کيرون لهڻيون. ميرو ڌاڙيل پڙهي ڇڏيم. طارق اشرف جو پهريون ڪتاب پڙهيو اٿم. ختم ڪرڻ بعد ارمان ٿيو ته اسان جا رهبر جيڪڏهن ميرو ڌاڙيل جي ڪردار ۽ اصولن جا هجن ها ته، هن حالت تي اسان نه پهچون ها.
اصول، ڪردار، وفا، نباهه ۽ سانڃاهه جا مثالي نمونا هن ڪتاب ۾ موجود آهن. طارق اشرف وڏي خدمت ڪئي آهي. اهو ڪتاب ڇپي.
سر ۾ سانجهي وير پڙهي ڇڏيم. لکندڙ نهايت ئي ذهانت ۽ ديانت سان تاريخ مان نڪتا ڳولي مرتب ڪيا آهن.
آءُ سنڌ جي لکندڙن مان نا اميد نه آهيان. ذهني ڦيرو جنهن جا اسان متلاشي ۽ آرزومند هياسين سو اچي ويو آهي. اهو زندهه رهڻ جو نشان آهي.
ڊاڪٽر رياض الاسلام کي مضمون لاءِ چيو اٿم. عنقريب ڳولي ڏيندو ۽ آءُ اوهان ڏانهن موڪلي ڏيندس. اطمينان رکندا.
خدا اوهان کي خوش رکي ۽ علمي خدمت ۽ ڪم ڪرڻ جي توفيق ڏئي.
حسام الدين راشدي
___________
خط نمبر 4
9جولاءِ 1981ع
عزيزم غلام محمد صاحب
خط پهتو. اهو ڪتاب پاڪستان جي پهرين يا ٻي حڪومت جي چوڻ تي لکيل ويو هو. سرسري ۽ نامڪمل آهي. ازان سواءِ جديد دور جنهن صورت ۾ شروع نه ٿيو هو، تنهنڪري اهو نظرانداز ٿيل آهي. تاهم ڪتاب مقبول ٿيو، يورپ ۾ ان مان استفادو ڪيو ويو ۽ روس ۾ ان جو ترجمو شايع ٿيو. ارادو هو ته انهيءَ ۾ اضافا ڪري جديد دور به شامل ڪري نئين سر ترتيب ڏيان. ليڪن اڄ تائين اها آس پوري ٿي نه سگهي ۽ نه اميد آهي. توهان ڀلي انهيءَ جو ترجمو ڪيو ۽ شايع ڪيو. بهرحال ڪتاب مفيد آهي. اميد ته اوهان بخيريت هوندا.
والسلام
حسام الدين راشدي
(1) ان وقت جو ڊي سي، خيرپور
(1) هي ببليو گرافي محمد علي حداد مرتب ڪئي، ۽ سال 1982ع ۾ ڇجي چڪي آهي.