Archille Lauro ھميشھ لاءِ غرق ٿي ويو
ڪن ٻارن يا وڏن لاءِ چئبو آھي ته ھنن جي قسمت ۾ ڌڪا ۽ ٿاٻا لکيل آھن. جھازن لاءِ به اسين اھو ئي چوندا آھيون ته ڪي ڪي جھازAccident Prone ٿين ٿا. ھي جھاز (آرڪلي لائورو) به اھڙو ئي بدنصيب جھاز رھيو. ھي اھوجھازآھي، جنھن کي فلسطيني مجاھدن 1985ع ۾ ڀؤنچ سمنڊ (Mediterranean Sea) ۾ اغوا ڪيو ھو ۽ اسرائيل کان پنھنجن پنجاھ فلسطيني ھمراھن جي آزاديءَ جي گھر ڪئي ھئي، جيڪي ھنن وٽ قيد ٿيل ھئا. ”آرڪلي لائورو“ جھاز تي ان وقت 400 کن مسافر ھئا. ھاءِ جئڪرن جھاز جي ڊيڪ تي موجود ھڪ معذور مسافر ليان ڪلنگوفر کي (جيڪو آمريڪا جو يھودي ھو) سندس ويل چيئر سميت سمنڊ ۾ ڌڪو ڏئي ٻوڙي ڇڏيو. اسرائيل 50 فلسطيني قيدين کي ته آزاد نه ڪيو، باقي اھا Deal طئه ٿي ته جھاز آرڪلي ۽ ان جي مسافرن کي ڇڏڻ بدران ھاءِ جئڪرن کي ھوائي جھاز مھيا ڪيو ويندو، جنھن ۾ ھو پنھنجي ملڪ ڀڄي وڃن. سندن شرط پورو ڪيو ويو، پر جيئن ئي ھنن جو ھوائي جھاز آسمان جي بلندي طئه ڪري اڳتي وڌي رھيو ھو ته آمريڪن ايئر فورس جي ھڪ فائيٽر جيٽ ان تي حملو ڪري کين ھيٺ لھڻ تي مجبور ڪيو. ان سڄي ڊرامي تي آمريڪا ۾ ھڪ اوپيرا (ناٽڪ) “The Death of Kling hoffer’s” نالي مشھور ٿيو.
بھرحال! ھتي اسان اٽليءَ جي پئسينجر جھاز آرڪلي لائورو جي ڳالهه ڪري رھيا آھيون - بلڪه ھن جي ڦٽل ڀاڳ جي ڳالهه ڪري رھيا آھيون، جيڪو ڪجهه ڏينھن اڳ سوماليا ملڪ جي ڪناري کان 200 ڪلوميٽر کن اورتي اسان جي پاڙي واري سمنڊ ھندي وڏي سمنڊ ۾ ٻڏي ويو. اسان پئي سمجھيو ته ھي مسافر جھاز جيڪو ھڪ فائيو اسٽار جيان خوبصورت ھو، پوڙھو ٿيڻ تي ان جا مالڪ ھن کي ڪنھن رومانٽڪ ڪناري تي بيھاري ھن کي ھوٽل يا جوا خاني (Casino) طور استعمال ڪندا، يا ته ڪنھن جنگ يارڊ ڏي موڪلي ڇڏيندس، جتي لوھ ۽ ڪاٺ جا واپاري ھن جون مختلف شيون خريد ڪري، يادگار طور رکندا. پر ان جي نوبت ئي نه آئي. ٻڏڻ کان اڳ ھي 24000 ٽن وزني جھاز سڙي ڀسم ٿي ويو ۽ پوءِ سمنڊ جي تري تي جنازي وانگر ڊھي پيو. سڙڻ ۽ ٻڏڻ وقت ڪنھن جو به موت نه ٿيو ۽ مٿس چڙھيل ھزار کن مسافر آھستي آھستي ڪري ٻيڙيءَ ۾ چڙھيا ۽ بيحد فضيلت سان ٻارن ۽ عورتن کي پھرين ٻيڙين ۾ چاڙھي، سندن جان بچائي وئي. ان بعد باقي مسافر ۽ جھاز جو عملو ۽ آخر ۾ جھاز جو ڪئپٽن اورسي (Orsi)لٿو. ھي حادثو ھيئن ٿيو جو جھاز جي انجڻ روم کي باهه لڳي وئي ھئي، جتان پوءِ سڄي جھاز تي پکڙجي وئي. جيتوڻيڪ وڏي پئماني جي باهه ھئي، پر ڪنھن به مسافر اجائي سجائي ھاءِ گھوڙا ڪري پنھنجو پاڻ کي ۽ ٻين کي پريشان نه ڪيو. شروع کان ھن جھاز سان ھميشه ڪا نه ڪا ويڌن لڳي رھي. ڪڏھن ڪنھن جھاز سان ٽڪر ته ڪڏھن باھ، ڪڏھن ھاءِ جئڪنگ جھڙيون وارداتون ته ڪڏھن مالي مسئلا. ھڪ ٻه دفعو ته ٽئڪس ۽ في جي ادائگي نه ڪرڻ ڪري ھي جھازArrest به ٿيو- ڌارئين بندرگاھ ۾ اتي جي حڪومت طرفان جھليو ويو. ھتي اھو ٻڌائڻ بي مھل نه ٿيندو ته جھازن کي ڏوھاري ھجڻ جي صورت ۾ Arrest به ڪيو وڃي ٿو. مثال طور ڪو جھاز ٽوڪيو مان مرمت ڪرائي وڃي ۽ قانون موجب باوجود چتائن (Warnings) جي جھاز جو مالڪ مرمت ڪندڙ شپ يارڊ کي پئسن جي مقرر ادائگي نه ڪري ته شپ يارڊ وارا پنھنجي ملڪ جي ڪورٽ ۾ دانھين سگھن ٿا، جنھن جي حڪم موجب اھو جھاز يا ساڳي مالڪ جو ٻيو جھاز ٽوڪيو بندرگاھ ۾ يا جپان جي ڪنھن به بندرگاھ ۾ پھچڻ تي ھن کي سوگھو ڪيو وڃي ٿو ۽ جيستائين فريادي مطمئن نه ٿئي، جھاز کي بندرگاھ ۾ ئي ترسڻو پوي ٿو يا بين الاقوامي قاعدن قانونن موجب جيڪڏھن ڪنھن جھاز تي ڪا اھڙي کوٽ آھي، جنھن سان جھاز ھلائيندڙ جھاز جي مسافرن يا جھاز تي ويندڙ سامان جو نقصان ٿي سگھي ٿو ته ان حالت ۾ به جھاز کي بندرگاھ کان ٻاھر نڪرڻ کان جھليو ويندو آھي. جيئن مثال طور: يمن وارن جو جھاز ڪراچي بندرگاھ ۾ اچڻ تي خبر پوي ٿي ته جھاز تي باھ وسائڻ وارو پمپ (Emergency Fire Fighting Pump) خراب ٿي پيو آھي. پاڪستان جي مرڪنٽائيل مئرين ڊيپارٽمينٽ کي خبر پوڻ تي يا جھاز جي ماڻھوءَ يا ٻاھرين ڪنھن جي شڪايت تي، ھو ان جھاز کي روڪي سگھن ٿا، جيسين اھو پمپ صحيح نه ڪرائين. جھاز جو Arrest ٿيڻ ڪا سٺي ڳالهه نٿو سمجھيو وڃي. ان سان جھازي ڪمپنيءَ جي پئسي جو نقصان ھڪ طرف ٿئي ٿو ۽ ناموس کي ڇيھو ٻي طرف رسي ٿو.
ھونءَ ”آرڪلي لائورو“ مسافر جھاز اٽلي جي ناليرن جھازن مان ھڪ ھو. اھو ڪنھن زماني ۾ ”فخر اٽلي“ ھو ۽ ھڪ دفعي مشھور ڪتاب Around the World in 80 days موجب سڄي دنيا جو ڦيرو اسي ڏينھن ۾ پورو ڪري ڏيکاريو ھئائين. آرڪلي لائورو جھاز ڄائي ڄم کان بدنصيب رھيو. ھي جھاز1947ع ۾ ھڪ ڊچ ھمراھ (ھالينڊ جي رھاڪوءَ) ‘Willem Ryus’ نالي ٺھرايو، جنھن جو 1953ع ۾ سندس ”سسٽر - شپ“ ‘Oranje’ سان ٽڪر ٿيو. ان بد ھن جون مرمتون ھلنديون رھيون. 1966ع ۾ اٽلي جي ھڪ امير ماڻھوءَ آرڪلي لائوروءَ اھو جھاز ھالينڊ وارن کان خريد ڪري، ان جو نالو پنھنجي نالي سان آرڪلي لائورو رکيو. ڪجهه عرصو ھلڻ بعد ان کي پاليرمو ۾ سخت باھ لڳي ۽ ٻڏي ويو. مالڪ امير ھو. دل بيھي وڃڻ بدران ڌڪ بچائي ويو ۽ ھن ان جھڙو، ساڳي نالي سان نئون جھاز ٺھرايو، جنھن کي 1972ع ۾ وري باھ وڪوڙي وئي. سڄو جھاز تباھ ٿيندي ٿيندي بچي ويو. مالڪ وڏو خرچ ڪري وري ھن کي ھلڻ لائق ڪيو پر پورن ٽن سالن بعد (1975ع ۾) ھڪ لبناني جھاز سان ٽڪرائجي پيو، جنھن ۾ چار کن جھازي به مري ويا. وري وڏو خرچ ڪري جھاز جي مرمت ڪرائي وئي ۽ ڪجهه سال صحيح ھلڻ بعد 1981ع ۾ ڪناري ٻيٽن(Canary Islands) تي باھ اچي لڳس، جنھن ۾ ٻه مسافر ٻڏي ويا - شايد ھنن ھراس ۾ يا ٻي ڪا واھ نه ڏسي پنھنجي بچاءَ لاءِ پاڻيءَ ۾ کڻي پاڻ ڇڏيو ۽ وقت تي مدد نه ملڻ ڪري ٻڏي ويا. ان کان پوءِ وري جھاز جي مرمت ھلندي رھي ۽ پوءِ سال به ڪو مس ھليو ته بلن جي پوري ادائگي نه ڪرڻ جي ڏوھ ۾ ھن کي ڪنھن بندرگاھ ۾ Arrest ڪيو ويو ۽ مٿس ڪورٽ جا ڪيس ھلندا رھيا. ان کان علاوه ھي جھاز سياسي خواريءَ جو پڻ سبب بنيو. گذريل سال (1993ع) ۾ اٽليءَ جي نيوفاشسٽ نئشنل الائينس جي ليڊر جان فرئنڪو فينيءَ پنھنجي سياسي پارٽيءَ لاءِ فنڊ گڏ ڪرڻ لاءِ ھن جھاز کي چارٽر ڪيو (يعني ڪجھه عرصي لاءِ ٺيڪي تي ورتو) ۽ مسافرن کي جن بندرگاھن گھمائڻ جو پروگرام ٺاھيو، انھن ۾ اتر آفريڪا جا اھي بندرگاھ پڻ ھئا، جيڪي ٻي جنگ عظيم ۾ لڙائيءَ جا ميدان ھئا. اٽليءَ ۾ ھن سامونڊي سفر تي سخت تنقيد ڪئي وئي ۽ جتي ڪٿي ھن جھاز کي ننديو ويو. بھرحال ڏھاڪو ڏينھن کن اڳ ھي جھاز 47سالن جي خوبصورت سامونڊي سفرن ۽ بدنصيب حادثن بعد ھندي وڏي سمنڊ جي اونھن تھن ۾ ھميشه ھميشه لاءِ غرق ٿي ويو آھي.