30 سيپٽمبر جو واقعو:
جي ايم سيد جي فڪر کان الڳ ٿيندڙ ڊاڪٽر قادر مگسي اُن وقت ڪافي مشهور ٿي چڪو هو ايل ايم سي ۾ پنجابين سان مزاحمت جي ڪري کيس مزاحمت ڪار سمجهيو پئي ويو. شاگرد تحريڪ ۾ حمايت وڌي رهي هئي پر ساڻس گڏ قومي ڪارڪنن جو انگ تمام گهٽ هو، پر مکيه ڪارڪن ساڻس گڏ هئا. شفيع برفت هاڻوڪو جسمم چيئرمين، آصف بالادي هاڻوڪو جسقم اڳواڻ، مير عالم مري هاڻوڪو جسقم آريسر اڳواڻ، منور لغاري هاڻوڪو ورلڊ سنڌي انسٽيٽيوٽ آمريڪا ۾ آهي. ڊاڪٽر علي احمد رند هاڻوڪو افيئر مئگيز سان لاڳاپيل، حيدر شاهاڻي ايس ٽي پي هاڻوڪي پ پ اڳواڻ، ڊاڪٽر دودو مهيري هاڻوڪو ايس يو پي اڳواڻ، نواب لغاري هاڻوڪو پ پ اڳواڻ ڊاڪٽر عظيم ڪونڌر جيڪو مارجي ويو.
ڊاڪٽر قادر مگسي پنهنجن انهن ساٿين سان ڪچهري ڪئي ته پناهگير سنڌين جا دشمن آهن، کين سبق سيکارجي. منهنجي انفارميشن موجب منور لغاري، شفيع برفت، آصف بالادي ان موقف سان سهمت نه ٿيا. بلڪه اڪثر ساٿين اختلاف رکيو پر هي بضد هو ته نه ڪجهه ڪرڻ گهرجي، جڏهن ساٿين کانئس پڇيو ته پنهنجي پارٽي ڪمزور آهي وسيلا ناهن ايڏو وڏو عمل ڪيئن ٿيندو، اُن تي هن چيو ته اهو مون تي ڇڏيو ۽ هُن تياري ڪئي. سنڌ جا بدنام ڌاڙيل ۽ ڪجهه قومي ڪارڪن ان عمل ۾ شريڪ ٿيا.
30 سيپٽمبر شام جو 7 وڳي جو وقت مقرر ڪيو ويو. حيدرآباد شهر ۾ حملي جي وڏي تياري ڪئي وئي.
مان اُن رات ڪراچي ۾ رهيل هوس رات جو نائين وڳي جڏهن موسميات وٽ پهتس ته حرا اسڪوائر (جوهر اسڪوائر) لاءِ سواري نه پئي ملي. اوچتو هڪ جيپ اچي بيٺي جنهن ۾ چند نوجوان ويٺل هئا، مونکي ڏسي گاڏي بيهاريون ۽ چيائون اچ ويهه. جان محمد بليدي B S O جو اڳواڻ هاڻي نيشنل پارٽي جو اڳواڻ آهي، تنهن چيو توکي خبر ناهي ته شهر ۾ ڇا ٿيو آهي، مون وراڻيو نه چيائين جلدي ڪراچي مان هليو وڃ. صبح سوير جنگ پڙهيم جنهن ۾ لکيل هو ته حيدراباد ۾ عام ماڻهن جو قتل عام اڍائي سئو بي گناهه مارجي ويا.
حملي آورن جانو آرائين ۽ ڊاڪٽر قادر مگسي جا نعرا پئي هنيا. ٺيڪ حملي دوران سڄي شهر جي بجلي بند ڪئي وئي. هڪ به ايم ڪيو ايم جو ڪارڪن قتل نه ٿيو چون ٿا ته 60 سنڌي ماڻهو به کاڄ بڻجي ويا.
ان واقعي جي ردعمل ۾ رات جو دير سان ڪراچيءَ ۾ معصوم ۽ بي گناهه سنڌين تي قيامت ڪڙڪي پئي. ڇهن مهينن جي سحرش پنهنجي بابي سان گڏ ماري وئي. اُستاد منور پٺاڻ ترقي پسند فڪر ۽ وائيز گروپ جو ڪارڪن مارجي ويو، پنهل ٻگهيو ۽ ٻيا ڪيترائي سنڌي ڳولي ڳولي ماريا ويا. اُن رات ڄڻ ته موت جو راڪاس سنڌين لاءِ واڪا ڪري رهيو هو. 30 سيپٽمبر جا جوڌا ڪي ٻيلن ۾ واپس ويا ۽ ڪي وري ڪوئيٽا جي سيرينا هوٽل جا مزا ماڻي رهيا هئا.
30 سيپٽمبرجي ڪيس ۾ جن ماڻهن کي ملوث ڪيو ويو، اُن ۾ وڏو حصو ڌاڙيلن جو هو. مثال طور حسن چانڊيو، جانو آرائين، غلام رسول ڪورائي، ڊاڪٽر غلام محمد بليدي، لائق چانڊيو، دادن چانڊيو، مصطفيٰ چانڊيو، بهاول ڊيشڪ، نور جان مگسي، هدايت کوسو ۽ ٻيا جڏهن ته قومي ڪارڪنن ۾ قادر مگسي، حيدر شاهاڻي، نواب لغاري، منور لغاري، شفيع برفت، عظيم ڪونڌر، عبدالله ميمڻ، ڊاڪٽر گلاب لسڪاڻي، ڪريم لغاري، احسان لغاري، حميد ميمڻ ۽ ٻيا شامل هئا.
30 سيپٽمبر ۽ پهرين آڪٽوبر جي واقعن ۾ هڪ راءِ انتهائي سگهاري انداز ۾ اُڀري سامهون آئي. ايم ڪيو ايم ضياءُالحق جي دور ۾ وجود ۾ آئي مهاجرن جو نعرو هڻي ميدان تي لٿا ۽ چيائون ته سنڌي مهاجر گڏجي ڦرلٽ ڪندڙن کي سنڌ مان ڀڄائبو.
ايم ڪيو ايم کي سنڌ جي قومپرستن سنڌ جي ٻهراڙي ۽ تعليمي ادارن تائين رسائي ڏني. اسٽيبلشمينٽ محسوس ڪيو ته ڪٿي سنڌ جا آزادي پسند ۽ شهري مهاجر گڏجي سنڌ کي آزاد نه ڪرائي وٺن ان ڪري انهن ايجنسين جي دلالن ”سنڌي توڙي مهاجرن“ کان ڪم ورتو ويو.
جڏهن جڏهن غلط فهميون وڌيون پئي ته ٻنهي ڌرين جي ڪميٽين جا اجلاس سڏايا ٿي ويا، پر ڪڏهن رات جي انڌيري ۾ ته وري ڪڏهن سج جي روشنيءَ ۾ دهشتگردي ٿيندي رهي ۽ اهڙي ريت 30 سيپٽمبر جو وڏو واقعو ڪرائي ايم ڪيو ايم کي سنڌ ۾ منظم تنظيم جي شڪل ڏيارڻ ۾ مدد ڪئي وئي.
سوال هي ٿو پئدا ٿئي ته جيڪڏهن 1988ع ۾ هر مهاجر سنڌ دشمن هو ته پوءِ 1995ع ۾ ڊاڪٽر قادر مگسي ڪراچي ۾ امن مارچ ڪنهن جي چوڻ تي ڪيو ۽ سياسي راءِ ڪيئن تبديل ٿي ته هر اردو ڳالهائيندڙ دهشتگرد ناهي، صرف ايم ڪيو ايم قاتل ۽ رهزن آهي.