سنڌ نيشنل موومينٽ
نوٽ: ڪتاب جو هي حصو ليکڪ جي ويجهن سياسي دوستن ۽ گهرڀاتين جي رهنمائي سان لکيو ويو جيڪي ڳالهيون علي حسن وقتن به وقتن مٿين فردن سان شيئر ڪندو هو.
مئي جون ۾ ايس ٽي پي کان عليحدگي کان پوءِ سنڌ مان تمام گهڻن دوستن جيڪي يا ته ايس ٽي پي کان الڳ ٿي چڪا هئا يا مايوس ٿي خاموش ويٺا هئا. انهن اسان سان رابطو ڪيو ۽ اسان کي پنهنجي ڀرپور ساٿ جو يقين ڏياريو ان عرصي دوران لکڻ پڙهڻ جو سلسلو پڻ جاري رهيو. ڪيترن اديب دانشور، صحافي دوستن پڻ رابطو ڪري مؤقف ٻڌو ۽ پنهنجي اخلاقي سهڪار جو يقين ڏياريو. ڪراچيءَ مان اعجاز سامٽيو، شهيد قاسم چانڊيو سموري سنڌ مان جمال مغيري، سحر رضوي، الطاف ابڙو، سارنگ جويو، عزيز ڦل، مصطفيٰ چانڊيو،سڪندر سوڍر ۽ ٻين مايوس ٿي ويٺل دوستن سان رابطو ڪيو. گڏيل صلاح مشوري کان پوءِ اهو طئه ٿيو ته ڪو اهڙو پليٽ فارم هجن گهرجي جنهن دوران سنڌ جي عوام سان ڳانڍاپو برقرار رکي سگهجي ۽ پنهنجيون سياسي ۽ سماجي سرگرميون جاري رکي سگهجن.
نيٺ آگسٽ 2011 ۾ اسان سنڌ يونٽي فورم جو قيام عمل ۾ آندو. ان دوران ٻوڏ هڪ دفعو وري سموري سنڌ ۾ زبردست تباهي آندي سنڌ جي هزارين ماڻهن ڪراچي جو رخ ڪيو. اسان سمورن دوستن پنهنجو قومي فرض سمجهي انهن جي سهائتا ڪئي ان دوران سموري سنڌ جو عوام اسان سان گڏ هو ۽ اسان جي ڪم کي ساراهيو. ان سموري عرصي دوران مختلف سياسي اڳواڻن ڪارڪنن ۽ دانشورن سان رابطا پڻ رهيا ۽ مختلف سياسي اشوز تي ڊسڪس ٿيندو رهيو. دوستن جو خيال هو ته سنڌ يونٽي فورم جيئن ته هڪ سماجي فارميٽ ۾ هلي رهيو آهي تنهنڪري پاڻ کي سياسي تنظيم جو اعلان ڪرڻ کپي جيڪا سموري سنڌ ۾ ڪم ڪري. آخر ۾ سموري سنڌ ۾ سياسي ڪارڪنن سان رابطي کان پوءِ ان نتيجي تي پهتاسين ته ”سنڌ نيشنل موومينٽ“ جي نالي سان هڪ نئين پارٽي جو بنياد رکجي. سنڌي نيشنل موومينٽ جو آئين ۽ منثور جوڙڻ لاءِ مون سميت ڪامريڊ حسن سمون، سحر رضوي ۽ ٻين دوستن هڪ عبوري آئين ۽ منثور جوڙيو. هن آئين ۽ منثور ۾ اهو واضح ڪيو ويو ته سنڌ نيشنل موومينٽ (ايس ـ اين ـ ايم) آزاد ۽ خودمختيار سنڌ لاءِ جدوجهد ڪندي ۽ ڪو به اڳواڻ ٻن ٽرمس کان پوءِ ساڳئي عهدي لاءِ اهل نه هوندو مطلب جيڪڏهن علي حسن چانڊيو ٻه دفعا پارٽي جو صدر رهي چڪو آهي ته کيس ٽيون دفعو کيس اهو حق حاصل نه هوندو ته هو ساڳئي عهدي تي بيهي سگهي. اهو نقطو ان ڪري شامل ڪيو ويو ته جيئن پارٽي ۾ شخصيت پرستي جو خاتمو آڻي سگهجي نه ته اڪثر اسان جي پارٽين ۾ جيڪو هڪ دفعو مقرر ٿيندو آهي اهو مرڻ گهڙي تائين ان عهدي تي چنبڙيل هوندو آحي. ان روايت کي ختم ڪندي ايس اين ايم هڪ نئين روايت جو بنياد رکيو. اسان اهو به واضح ڪيو. ته پارٽي جي ڪنهن به پروگرام يا جلسي ۾ ڪنهن به اڳواڻ جو ذاتي نعرو نه لڳندو پارٽي جو نعرو صرف هڪڙو هوندو.
اهو هوندو جيئي سنڌ ـ جيئ سنڌي عوام گڏيل صلاح کان پوءِ ايس اين ايم جو سلوگن ”سنڌ اسان جي جند ـ سڀ کان پهريان سنڌ.“
جنهن جي آئيڊيا اسان جي دوست سميع ڪنڌر ڏني هئي کي پڻ فائنل ڪيو ويو.
11 ڊسمبر تي سنڌ نيشنل موومينٽ جي پهرين مرڪزي ڪنونشن جو اعلان ڪيو ويو. ڪنونشن لاءِ ڪراچي پريس ڪلب جو انتخاب ڪيو ويو ان کان اڳ سنڌ جي قومپرست پارٽين جا ميڙا ڪا هميشھ سنڌي وسندين ۾ ٿيندا هئا پر ايس اين ايم ان روايت کي پڻ ٽوڙيو.
ڪنونشن ڪوٺائڻ لاءِ سموري سنڌ ۾ متحرڪ ڪارڪنن سان رابطو ڪيو ويو ۽ گڏيل صلاح کان پوءِ اهو پڻ طئه ٿيو ته اوپن سيشن لاءِ مختلف اديبن، دانشورن ۽ صحافين کي پڻ دعوت ڏني وڃي.
ڪنونشن جي خاص مهمان لاءِ سوڀو گيانچنداڻي فيصلو ڪيو ويو. ان سلسلي ۾ لاڙڪاڻي م استاد خالد چانڊيو سان رابطو ڪيو ويو جنهن چيو ته آءٌ سائين کان ڪنفرم ڪري توهان کي ٻڌايان ٿو.
ڪجهه ڏينهن کان پوءِ سوڀي گيانچنداڻي پنهنجي اچڻ جو يقين ڏياريو ۽ اسان پنهنجي ڪنونشن جون تياريون وڌيڪ تيز ڪري ڇڏيون ايس اين ايم ٺهڻ کان اڳ وچ واري عرصي دوران سياسي جدوجهد پڻ جاري رهي مختلف سياسي اڳواڻن رابطه ڪيا. ذوالفقارآباد خلاف لڳندڙ ڌرڻي ۾ جيڪو جسقم پاران گهاري شهر ۾ هنيو ويو هو ان ۾ شهيد بشير خان قريشي پڻ چيو ته اسان ڏانهن اچو توهان کي عزت ملندي ... ۽ منهنجو جواب مسڪرائيندي کيس اهو هو ته سنڌ جي آزادي جي سفر اسان توهان سان گڏ آهيون.
آخر ڪنونشن جو ڏينهن به اچي ويو سموري سنڌ مان ڪارڪن پهتا هڪ ڏينهن اڳ آيل ڪارڪننن جي رهائش ۽ کاڌي پيتي جو انتظام جوهر ڪمپليڪس ۾ ڪيو ويو شهيد قاسم چانڊيو سميت سمورن دوستن اهو ڪم سنڀاليو. پريس ڪلب ۽ مهمانن جا انتظام منهنجي حوالي هئا. آخر 11 ڊسمبر 2011 تي هڪ نئين قومپرست تنظيم سنڌ نيشنل موومينٽ جو قيام عمل ۾ آندو ويو.
عبوري آئين ۽ منثور جي منظور ي سموري ايوان کان ورتي وئي ۽ نئين چونڊيل باڊي سنڌ سان وفادار رهڻ جو وچن ورجايو. ماني جي وقفي کان پوءِ اوپن سيشن ٿيو جنهن ۾ سمورن اڳواڻن ۽ مهمانن خطاب ڪيو سائين سوڀي گيانچنداڻي جي تقرير سڀني ڪارڪنن ۾ هڪ نئون جوش ۽ روح ڦوڪي ڇڏيو. سموري سنڌي، اردو ۽ انگريزي ميڊيا پڻ پاڻ ملهايو ۽ آخر ۾ سمورا ڪارڪن هڪ نئون جذبو ۽ ولولو کڻي پنهنجن پنهنجن ماڳن ڏانهن روانا ٿيا. سمورن اڳواڻن ۽ ڪارڪنن کي پنهنجن پنهنجن علائقن ۾ سياسي سرگرميون وڌائڻ ۽ عوام سان رابطي لاءِ چيو ويو.
جنوري 2012 ۾ ضلع ٺٽي جو اجلاس ڪيو ويو جنهن ۾ ضلعي لاءِ آرگنائيزنگ ڪميٽي ٺاهي وئي مڪلي جي تاريخي قبرستان ۾ مدفون سنڌ جي عظيم سپهه سالار دولهه دريا خان جي مزار تي حاضري ڀري وئي ۽ گلن جي چادر چاڙهي وئي .
ضلع ٺٽو اسان لاءِ ان ڪري به اهم رهيو جو هتان جي ٽيم جيڪا بلڪل نئين هئي انهن مسلسل محنت ۽ جذبي سان ڪم ڪري هر هنڌ پاڻ ملهايو. ايس اين ايم پاران مختلف ڏهاڙ، ملهائن جو پروگرام پڻ ترتيب ڏنو ويو ان سلسلي جي پهرين ڪڙي 8 مارچ تي عورتن جو عالمي ڏينهن جي حوالي سان تقريب هئي جنهن م اسان سڄي سنڌ ۾ عورتن جي جدوجهد جي اهڄاڻ امان جندو جنهن سنڌي سماج ۾ غيرت ۽ همت جو مظاهرو ڪندي پنهنجي اولاد جي قاتل ميجر ارشد کي ڦاهي جي ڦندي تائين پڄايو مان ۽ سحر رضوي سندس ڳوٺ وياسين تمام غربت واري حالت ۾ سڀ رهن پيا کيس ڪراچي اچڻ جي دعوت ڏنم جيڪا هن قبولي ۽ پوءِ هو پنهنجي نياڻين سميت منهنجي گهر آئي، مون وٽي رهي ۽ 8 مارچ تي ڪراچي پريس ڪلب ۾ هزارين عورتن سندس اٿي بيهي آڌر ڀاءُ ڪيو يقيناً اهو اسان لاءِ هڪ يادگار لمحو هو.
ان عرصي دوران شهيد بشير خان قريشي جو وڇوڙو ۽ محبت سنڌ ريلي تي حملي ۾ مارجي ويل شهيدن جي ياد ۾ تعزيتي ميڙاڪا پڻ ڪيا ويا. ايس اين ايم شهيد بشير خان قريشي کي سنڌ جو شهيد تصور ڪندي کيس ڪراچي پريس ڪلب ۾ شاندار ڀيٽا پيش ڪئي جنهن ۾ حاصل بزنجو، جلال محمود شاهه سميت سمورين پارٽين جي نمائندن ۽ سربراهن شرڪت ڪئي اهري طرح ئي 22 مئي تي ڪراچي ۾ شهيد غزله بتول صديقي سميت 22 شهيدن کي ڀيٽا ڏيڻ وارو پراگرام به ڪنهن کان نه وسريو هوندو جنهن ۾ سموري سنڌ جي قومپرست قيادت شامل هئي جن يڪ راءِ ٿي نسل پرست دهشتگردن هٿان ڪراچي ۾ 22 مئي تي سنڌي معصوم نياڻين ۽ نوجوانن کي پنهنجي بيرحم گولين جو کاڄ بڻائيندڙن کي تاريخ جي صفن ۾ قاتل ۽ دهشتگرد قرار ڏنو.
ايس اين ايم بنياد کان وٺي سنڌ جي هر شهيد کي پنهنجو شهيد تصور ڪندي ان جو عملي ثبوت ڏنو.
هڪ ٻيو تاريخ جو انمول ڪرادار شهيد نذير عباسي هو، ايس اين ايم فيصلو ڪيو ته شهيد نذير عباسي جي ورسي هر سال شاندار نموني ملهائبي اڳم شهيد نذير عباسي جي ورسي صرف کابي ڌر جا دوست ملهائيندا هئا. پر ايس اين ايم ان روايت کي پڻ ٽوڙيو ۽ آگسٽ 2012 ۾ شهيد نذير عباسي جي ورسي ڪراچي پريس ڪلب ۾ ملهائي وئي جنهن ۾ بلوچستان جي قومپرست اڳواڻ ڊاڪٽر حئي بلوچ ۽ سنڌ جي قومپرست ۽ ترقي پسند قيادت پڻ شامل هئي.
ايس اين ايم سموري عرصي دوارن سماجي تنظيم SPO سان رابطو ڪيو ۽ کيس درخواست ڪئي ته جيڪا سياسي ڪارڪننن لاءِ فورم ٺهيل آهي ان ۾ ايس اين ايم کي نمائندگي ڏني وڃي ته جيئن سياسي ڪارڪنن جي تربيت جو عمل جاري رهي سگهي SPO اها درخواست قبول ڪئي ۽ ايس اين ايم ، SPO پاران سياسي ڪارڪنن لاءِ منعقد ٿيندڙ ورڪشاپس ۾ باقاعده حصو وٺندي رهي.
سنڌي ميڊيا طرفان ملهائيجندڙ ثقافتي ڏينهن ۾ ايس اين ايم پڻ باقاعده شرڪت ڪندي رهي. مان هميشھ چوندو رهيو آهيان ته سنڌ جي چند اهم مسئلن مان هڪ تمام اهم مسئلو وڌندڙ مذهبي انتها پسندي آهي سنڌ جيڪا هميشھ پنهنجي صوفي ۽ امن واري مزاج جي ڪري هميشھ مذهبي ڪٽر پڻي کان ڪوهين ڏور رهي آهي اتي آهستي آهستي مذهبي انتها پسندي جو ٻج ڇٽيو پيو وڃي جيڪو اڳتي هلي زهر قاتل ثابت ٿيندو.
سنڌ جي نياڻي رنڪل ڪماري ۽ سنڌي هندن سان ڌاڍائين خلاف ايس اين ايم هميشھ پنهنجي سنڌي، هندو ڀائر سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي جدوجهد ڪئي. رنڪل ڪماري واري جدوجهد ۾ گهوٽڪي، ڏهرڪي، ٺل، حيدرآباد ۽ ڪراچي سميت سموري سنڌ ۾ احتجاج ڪيا جيڪي تاريخ جي ريڪارڊ ۾ موجود آهن. سنڌ جي حلالي فرزند هجڻ جي ناتي اهو اسان جو فرض هو ته اسان پنهنجن سنڌي هندو ڀائرن سان گڏ بيهون.
سنڌ بچايو ڪميٽي ۾ ايس اين ايم پڻ پنهنجو رول ادا ڪيو، ٻٽو مڪاني نظام درست ووٽر لسٽون، تڪبنديون، ڪراچي ۾ سنڌي ماڻهن جا شناختي ڪارڊ ٺهرائڻ انهن خلاف جدوجهد ۾ ايس اين ايم پڻ پنهنجيون پوريون توانايون استعمال ڪيون.
سنڌ جي اديبن، دانشورن ۽ صحافين طرفان سنڌ ۾ ٻٽي مڪاني نظام خلاف جوڙيل سنڌ ٿنڪرس فورم ۾ پڻ ايس اين ايم پنهنجو ڪردار دا ڪيو ۽ دوستن سان جدوجهد ۾ ساڻ رهيا. ڪراچي پريس ڪلب کان سنڌ اسيمبلي تائين جوڙيل انساني زنجير ۾ پڻ اسان سنڌي سماج جي فرد طور شرڪت ڪئي توڙي جو پريس ڪلب ۾ ڪجهه دانشور دوستن اعتراض واريو ته، علي حسن هڪ پارٽي جو سربراهه آهي کيس چيو وڃي ته هو ٺهندڙ هن انساني زنجير ۾ شرڪت نه ڪري ڇو ته ان سان اسان جي جدوجهد جو رخ ٻئي طرف ٿي ويندو پر سنڌيڪا اڪيڊمي جي چيئرمين نور احمد ميمڻ طرفان کين جواب مليو ته توهان غلط سوچي رهيا آهيو جيستائين توهان سماج جي سمورن حصن کي پاڻ سان نه جوڙيندؤ تيستائين توهان ڪاميابي طرف نه ٿا وڌي سگهو ۽ علي حسن قومپرست سان گڏ هڪ ليکڪ پڻ آهي. سنڌ ٿنڪرس فورم طرفان ئي ڪراچي ۾ هڪ ٻي ڪانفرنس ٿي اسان پاران دوستن سان رابطو ڪيو ويو ته ڇا اسان شامل ٿي سگهون ٿا ۽ پنهنجيون تجويزون ڏئي سگهون ٿا؟ دوستن طرفان جواب مليو ته اسان ڪنهن به سياسي ڌر کي دعوت نه ڏني آهي اها ٻي ڳالهه آهي ته ان ڪانفرنس ۾ سياسي رهنما موجود هئا اڄ سنڌ ٿنڪرس فورم ڪٿي آهي؟ ان جو جواب اسان تاريخ ۽ پڙهندڙن تي ڇڏيون ٿا.
سنڌ نيشنل موومينٽ جي ان سموري سياسي سفر دوران منهنجيون مختلف سياسي سماجي اڳواڻن سان ملاقاتون ٿينديون رهيون ۽ خيالن جي ڏي وٺي ٿيندي رهي. دوست فياض نائچ جي مهرباني سان سانا جيڪا آمريڪا ۾ سنڌين جي تنظيم آهي ان جي اڳوڻي صدر سائين اقبال ترين سان ملاقات ٿي جيڪا پڻ زبردست هئي سوالن جوابن جو دؤر پڻ هليو ان کان علاوه ڊاڪٽر وليد شيخ جيڪو پن سانا جو اڳوڻو صدر رهي چڪو آهي ۽ هڪ متحرڪ ڪردار رهي چڪو آهي ان سان پڻ ملاقات ٿي سنڌ جي مختلف اشوز تي ڳالهه ٻولهه ٿي خاص طور تي ٻئي ان ڳالهه تي متفق ٿياسين ته سنڌ جو بنيادي. اشو تعليم تي ڌيان ڏيڻ گهرجي. دوستن گڏيل فيصلو ڪيو ته پ پ پ شهيد ڀهٽو جي چيئرپرسن غنويٰ ڀٽو سان ملاقات ڪئي وڃي. 70 ڪلفٽن کان ٽائم وچي ايس اين ايم جو مرڪز وفد پ پ پ شهيد ڀهٽو جي چيئرپرسن غنويٰ ڀٽو سان ملاقات ڪئي کيس پنهنجا ڪتاب پيش ڪيم ۽ سنڌ ۽ ملڪ جي اهم اشوز تي کلي ڪري ڊسڪس ٿيو.
ان سموري سياسي سفر دوران آمريڪي ڪائونصليٽ ڪراچي طرفان پيغام مليو ته پوليٽڪل سيڪريٽري توهان سان ملڻ چاهي ٿو منهنجي لاءِ اها هڪ نئين ۽ حيران ڪندڙ اڳڀرائي هئي خير ملاقات طئه ٿي ملاقات ۾ تمام تفصيلي سياست تي ڳالهه ٻولهه ٿي هن چيو ته اسان قومپرستن کي ۽ سمورن سياسي ڌرين جي جدوجهد کي تمام ويجهو کان ڏسندا آهيون، اسان کي وڌندڙ انتها پسندي بابت ڄاڻ ڏيو مون کيس رنڪل ڪماري ڪيس بابت ۽ سنڌ ۾ وڌندڙ انتها پسندي بابت ڄاڻ ڏني جيڪا ايجنڊا اڳم طئه ٿيل هئي هڪ ڪلاڪ تائين هلندڙ هي ملاقات خوشگوار موڊ ۾ وري ملنداسي واري جملي تي اختتام پذير ٿي.
2012 جي آخري ۾ وري ڪائونصليٽ طرفان نياپو مليو ته پوليٽڪل سيڪريٽري توهان سان ملڻ چاهي ٿو هن دفعي ايجنڊا هئي متحده ۽ سنڌ ۾ ٻٽو بلدياتي نظام ملاقات طئه ٿي ملڻ کان اڳ ڪجهه دانشور دوستن کا صلاح ورتم ته ڪهڙيون ڪهڙيون شيون رکجن خير ملاقات ٿي مان ايم ڪيو ايم ۽ ٻٽي مڪاني نظام بابت کلي ڳالهايو ۽ کيس چيو ته توهان (آمريڪا) سنڌ جي حقيقي وارثن سنڌين سان ڳالهائڻ بجاءِ دهشتگردن سان ڳالهايو ٿا جڏهن ته سنڌ جا حقيقي وارث ڌرتي ڌڻي آهن هن غور سان ٻڌو ۽ چيو ته توهان غلط سوچي رهيا آهيو ايم ڪيو ايم سان اسان صرف هڪ سياسي ڌر هجڻ جي ناتي ڳالهائيندا آهيون ان کان وڌيڪ ڪجهه به نه..... توهان جي اهاراءِ بلڪل غلط آهي ته ڪو آمريڪا ايم ڪيو ايم کي سپورٽ پيو ڪري. تقريباً ٻه ڪلاڪ هلندڙ اها ملاقات پڻ خوش اصلوبي سان پوري ٿي.
ايس اين ايم ٺهڻ دوران آمريڪا جي ٻن ميڊيا جي ادارن جن جي پاڪستان ۾ نمائندن هڪ نيو يارڪ ٽائيمز ۽ ٻيو لاس اينجلس ٽائمز پڻ انٽرويوز ورتا کين ٻوڏ دوران آيل تباهي ۽ ذوالفقار آباد بابت ڄاڻ کپندي هئي جيڪا ڏنم اهي ٻئي انٽرويوز مذڪوره اخبارن ۾ ڇپيا. ان سموري عرصي دوران اخبارن ۾ ڪالم لکڻ جو سلسلو پڻ جاري رهيو جنهن جي فيڊ بيڪ سنڌ جي عوام مان بهترين ملي رهي هئي خاص ڪري نوجوانن مان.
پارٽي پاران عوامي ڪچهريون ۽ ليڪچرن جو پروگرام ترتيب ڏنو ويو. عوامي ڪچهريون جيڪي سموري سنڌ ۾ هاڻي تقريباً ختم ٿي ويو آهن. انهن جي شروعات ڪراچي جي مختلف ڳوٺن کان ڪئي وئي سنڌ جي اهم موضوعن تي اديبن، دانشورن کان ليڪچرن جو سلسلو پڻ جاري رهيو.
حيدرآباد ۾ پڻ وقتن به وقتن سياسي سرگرميون ۽ ملاقاتون جاري رهيون جنهن ۾ سائين عطا محمدڀنڀرو، ڪامريڊ حسين بخش ٿيٻو، جامي چانڊيو، ابرار قاضي، جام ساقي، اقبال ملاح، بخشل ٿلو ۽ ٻيا ڪيترائي اديب، دانشور ۽ صحافي جن جا نالا ياد نه آهن تمام گهڻيون ملاقاتون رهيون.
ڪراچي ۾ هر سال انور پيرزادي جي ورسي ۾ شرڪت يقيني هوندي هئي منهنجي خيال ۾ انور پيرزادي جهڙو ڪردار سنڌ جي تاريخ ۾ هڪ الڳ حيثيت رکي ٿو جيڪو پنهنجي فيلڊ جو ماهر هو. سندس اولاد سندس ورثو سنڀاليندي پئي اچي ۽ هر سال انور جو ڪو نه ڪو ڪتاب آڻيندا آهن جيڪو اندر جو پيغام پهچائڻ جي هڪ بهترين ڪوشش آهي. پنهنجي پراڻي سياسي ساٿي ڪامريڊ رمضان ميمڻ جي ڪتاب جي مهورت ۾ پڻ شرڪت ڪئي جيڪو ڪتاب مائي جوري جمالي بابت لکيل آهي.
ان عرصي دوران سو ڀو گياچنداڻي سخت بيمار ٿي پيو جنهن جي آغا خان اسپتال ۾ عيادت ڪئي ۽ سائين شمشيرالحيدري جي پڻ زندگي شمشير سان وفا نه ڪئي ۽ هو مالڪ حقيقي سان وڃي مليو.
2012 ۾ ئي پنهنجي نئين ڪتاب ”نيلسن منڊيلا ۽ سنڌ جي قومي تحريڪ“ پڻ تيارين جي مرحلي ۾ هو منهنجي خيال م جيڪڏهن سنڌ جو قومي ڪارڪن صرف ڏکڻ آفريقا جي آزادي جي تحريڪ ۽ منڊيلا جي جدوجهد کي پڙهي سمجهي ته اسان تمام گهڻيون ڪمزوريون پاڻ مان ڪڍي سگهون ٿا. هن ڪتاب لکڻ ۾ ساٿي مخدوم شمس منهنجي گهڻي مدد ڪئي.
ڪتاب ڇپجي پڌرو ٿيو جنهن جي مهورت لاءِ حيدرآباد جو انتخاب ڪيو ويو مصطفيٰ بلوچ جي مهرباني سان SPO هال حيدرآباد ۾ ڪتاب جي مهورت ٿي جنهن م سنڌ جي سياسي اڳواڻن، دانشورن، اديبن شرڪت ڪئي ۽ همت افزائي ڪئي.
اپريل ۾ تنظيمي دوري تي لاڙڪاڻو، ڪشمور ميهڙ سميت مختلف شهر جا دورا ۽ ڪنونشن رٿيل هئا جيڪي پڻ مڪمل ٿيا. پ پ پ جي حڪومت مدو ڪرڻ واري هئي ۽ مئي ۾ سڄي ملڪ ۾ عام اليڪشن جو اعلان ڪيو ويو سياسي پارٽين پنهنجيون پنهنجيون سرگرميون شروع ڪري ڇڏيون.
شهيد قاسم چانڊيو جيڪو جوهر ڪمپليڪس يونين جو اڳواڻ پڻ هو ان جي ايم ڪيو ايم جي ڪارڪنن سان جوهر ڪمپليڪس ۾ بينر ۽ پينا فليڪس هڻڻ تان منهه ماري ٿي پئي ايم ڪيو ايم چاهي پئي ته الطاف حسين جا پوسٽر ۽ بينر جوهر ڪمپليڪس ۾ اندر هڻڻ ڏنا وڃن ته جيئن اندر انٽري ٿي سگهي ياد رهي ته جوهر ڪمپليڪس سنڌي ماڻهن جو هميشھ هڪ مضبوط مورچو رهيو آهي ۽ متحده ڪنهن به ريت اهو مورچو حاصل ڪرڻ پئي چاهيو جنهن جي راهه ۾ سڀ کان وڏي رڪاوٽ قاسم چانڊيو هو ۽ آخر ان نسل پرست دهشتگرد گروهه قاسم چانڊيو کي اتان هٽائڻ جو فيصلو ڪيو ۽ هڪ ڏينهن اها خبر وڄ وانگر ڪري ته شهر ويندي قاسم چانڊيو تي موسميات چوڪ وٽ دهشتگرد گوليون وسايون آهن کيس ترت ڊائو اسپتال منتقل ڪيو ويو پر تيستائين تمام گهڻي دير ٿي چڪي هئي. ڄڻ منهنجي سڄي ٻانهه وڍجي ويئي پاڻ کي ڪمزور محسوس ڪيم شهيد قاسم چانڊيو جهڙو سياسي ڪارڪن قومي تحريڪ ۾ ورلي ملندو جنهن پنهنجي زندگي جا حسين سال وطن کي ارپي ڇڏيا ۽ پنهنجي ڌرتيءَ تان واريو ويو.
سياسي ڪارڪنن احتجاج ڪيو، روڊ بلاڪ ڪيو جيڪو هر سياسي ڪارڪن جو جمهوري حق آهي پر پوليس ۽ رينجرس پر امن سياسي ڪارڪنن مٿان لاٺي چارج ۽ فائرنگ ڪئي جنهن ۾ڪيترائي ڪارڪن زخمي ۽ گرفتار ٿيا سموري سنڌ احتجاج ڪيو. ڪارڪن به اسان جو شهيد ٿيو ۽ ڪيس به اسان تي داخل ٿيا. هي سمورو رياست جي آشيرواد کان سواءِ نا ممڪن هو. ايس اين ايم جي سينئر وائس چيئرمين اعجاز سامٽيو سميت 50 کان مٿي سياسي ڪارڪنن تي مختلف ڪيس داخل ڪيا ويا جيڪي اڄ تائين هلن پيا شهيد قاسم چانڊيو جو مڙهه کڻائي سندس ڳوٺ روانا ٿياسين سموري رستي وک وک تي ڪارڪنن احتجاج ڪيا ۽ شهيد کي سلامي ڏني.
مئي جي سخت گرمي ۾ شهيد قاسم کي ڪاڇي جي قبرستان ۾ وارهه ڀرسان سندس مڙهه کي مٽي ماءُ حوالي ڪيو ويو هر اک آلي هئي ڪارڪنن سنڌ جو قومي ترانو پڙهي کيس سلامي ڏني.
ايس اين ايم پاران شهيد جو چاليهو سندس اباڻي ڳوٺ ۽ جوهرڪمپليڪس ۾ رٿيو ويو سموري سنڌ جي قومپرست اڳواڻن ۽ ڪارڪنن پهچي کيس ڀيٽا ڏني.
مان هميشھ چوندو آهيان ته سنڌ هن وقت گهڻ رخي جنگ ۾ ڦاٿل آهي دشمن پاڻ تي هر پاسي کان حملا پيو ڪري ان ڪري پاڻ کي ڏاڍي احتياط، تدبر ۽ مستقل مزاجي سان هيءَ جنگ وڙهڻي پوندي. منهنجو ايمان آهي ته جيئن هر صبح ڪاري رات جو انت ڪندو آهي تئين ئي سنڌ جي نئين قيادت جيڪا سنڌ جي نيئن نسلن مان نڪرڻي آهي اها قيادت وطن جي بقا جي جنگ ۾ پهرين صفن ۾ هوندي ۽ پاڻ هڪ دفعو وري هڪ روشن، باشعور ۽ آزاد سنڌ ۾ ساهه کڻي سگهنداسين.