باب ڇھون
اھا پالينا هئي. اهو سڀ ڪجهہ پالينا جي ڪري ٿيو هو. مان هيءَ ٻاراڻيءَ حرڪت اصل نہ ڪريان ھا، جي ان جو سبب هوءَ نہ هجي ھا. خدا بھتر ٿو ڄاڻي _ شايد مون نا اميديءَ کان مغلوب ٿي ائين ڪيو. (اگرچھ اھا ڳالھہ ئي بيوقوفي جي ٿي لڳي، جو اهڙا دليل ويھي ڪڍجن). مون کي خبر نہ آهي، مون کي بلڪل خبر ڪانھي تہ پالينا ۾ آخر اهڙي ڪھڙي خوبي آهي. هونئن هوءَ خوبصورت تہ ضرور آهي. مون کي پڪ آهي تہ هوءَ خوبصورت آهي. هوءَ وڏن وڏن کي ٺيڪ ڪرڻ جھڙي آهي. هوءَ سروقل، دلربا ۽ ڏاڍي نازڪ آهي. مون کي، ائينٿولڳي ڄڻ هن جي جسم کي سولائي سان موڙي ٻيڻو ڪري ٿو سگهجي. هن جا پير ڊگها ۽ سنهڙا آهن_ اصل دل تي عذاب ! هن جي وارن ۾ گلابي گلابي جهلڪ آهي. اکيون ٻليءَ جيان گول گول، جن ۾ تڪبر ۽ خوداري سانجهيءَ جو هن ديوادن خاني ڻ مارڪئس گريو سان ڏاڍي ڪاوڙ ۾ پئي ڳالھايو. ڳالھيون ڪندي ڪندي، هن گريو ڏانھن اهڙيءَ طرح نھاريو جو پوءِ مون پنھنجي ڪمري ۾ اچي سوچيو تہ ھاڻي هن کيس ضرور چماٽ بہ ڦهڪائي ڪڍي هوندي. بس انھيءَ ڏينھن کان سندس محبت ۾ گرفتار ٿي ويس.
ھاڻ مطلب جي ڳالھہ تي اچڻ کپيم. آءٌ در مان نڪري رستي تي ھلڻ لڳس ۽ هڪ دفعو بيھي ني تابيءَ سان جاگيردار ۽ جاگيردرياڻي جو انتظار ڪرڻ لڳس، جڏهن هو مون کان صرف پنجن قدمن جي فاصلي تي اچي پھتا تہ مون ٽوپي لاٿي ۽ سلام لاءِ ٿورو جهڪيس.
مون کي ياد آهي تہ ان وقت جاگيردرياڻي کي ھلڪي ڀوري رنگ جو وڳو پھريل هو. فراڪ ويڪري گهير جو هوس. جنھن تي چئن ئي طفر جھالر لڳل هئي ئ پٺيان لڙڪندڙ جھالر بہ شاندار هيس. هوءَ بندري ۽ ٿلهي هئي. ٿلهي کاڏي اهڙي تہ خوفناڪ هيس جو ائين ٿي لڳو تہ ڄڻ هن عورت کي ڳچي آهي ئي ڪانھ. هن جي منھن تي فيروزي رنگ جا ڄڻ ڇنڊا لڳل هئا. هن جون اکيون ننڍيون ننڍيون ۽ ڌڪار ڀريل پئي لڳيون ۽ هوءَ اهڙي انداز سان پئي ھلي، ڄڻ ڇسڻ وارن جي سلامي پئي ورتائين. جاگيردار ڏاڍو سنهو ۽ ڊگهو هو. عام جرمنن وانگر هن جو منھن بہ ٽيڏو هو، جنھن تي سنھن سنھن گهنجن جو ڄار پکڙيل هو. هن کي عينڪ بہ پيل هئي. عمر پنجيتاليھن کان وڌيڪ نہ ٿيندس. ائين ٿي نظر آيو ڄڻ ٽنگون ڇاتيءَ کان ئي ٿي شروع ٿيس. اھا ڊوڙڻ ۾ تيزيءَ جي جي نشاني آهي. هو مور جيان آڪڙيو پئي آيو هن جي منھن مان رڍ جھڙي معصوميت پئي بکي، جنھن کي ماڻھو بي انت عقل جي کاڻ سمجهندا آهن.
اهو سڀ ڪجهہ صرف چند گهڙين ۾ منھنجي اکين آڏو ڦري پيو.
منھنجي جهڪڻ ۽ منھنجي هٿ واري ٽوپي آهستي آهستي هنن جو ڌيان مون ڏي ڇڪايو. جاگيردار آهستي ڀرون مٿي کنيا. جاگيردرياڻي مون ڏي وڌڻ لڳي.
”محترمہ جاگيردرياڻي صاحبه.“ مون هڪ هڪ لفظ کي ڏاڍي واضح انداز ۾ چٻاڙيندي فرينچ ٻوليءَ ۾ چيو. ”اوھان ايتي مھرباني ڪري مون کي وڏو اعزاز بخشيو آهي“.
آءٌ ٻيھر سلام ڪرڻ لاءِ جهڪيس، ٽوپي مٿي تي رکيم ۽ جاگيردار ڏي منھن ڪري مرڪندو هنن وٽان لگهڻ لڳس.
پالينا مون کي رڳو ٽوپي لاهڻ لاءِ چيو هو. پر مان تہ باقاعدي جهڪيس ۽ پنھنجي طرفان هڪ شوخ ۽ ڏنگي ٻار جھڙين حرڪتن ڪرڻ ۾ ڪا ڪسر باقي نہ ڇڏيم. اھا خدا کي خبر تہ اهو سڀ ڪجهہ مون ڪھڙي جذبي هيٺ ڪيو. مون کي ائين ٿي لڳو ڄڻ مان خلا ۾ ٽنگيل هوس.
”هون......“ جاگيردار ڪاوڙ ۽ حيرت جي گڏيل ڪيفيت ۾ ڀٽڪندي زور سان چيو.
آءٌ وري ڏسندو رهيس ۽ وڏي احترام سان بيھي انھي ئي لطيف مرڪ سان هنن کي ڏسندو رهيس. هو ڏاڍو پريشان ٿي ويو. آخر هن پنھنجي پريشاني ۾ ڀرون ايترا تہ متي کنيا، جيترا هو کڻي ٿي سگهيو. هن جي منھن جو پنو ئي بدلجي ويو هو.
جاگيردرياڻي عجب ۾ مون ڏانھن ڏسي رهي هئي. پاسي مان لانگهائو ماڻھو، هي مفت جو تماشو ڏسڻ ۾ لڳي ويا. انھن مان ڪي بيھي رهيا.
”هون......! واه.... واه!“ مون هڪ هڪ لفظ ۽ هڪ هڪ اکر کي چٿيندي ۽ چٻاڙيندي چيو، منھنجون اکيون اڃا تائين هنن جي چھري ۾ کتل هيون.
”تون احمق تہ نہ آهين!“ هن ڏنڊي الاريندي، وڌيڪ پرشان ٿيندي چيو.
هو منھنجي ان رويي مان مونجھاري ۾ پئجي ويو هو. آءٌ خاصو موچارو ٺھيل ٺھڪيل هوس ۽ ڏسڻ ۾ ڪو اعليٰ طبقي جو فرد ٿي لڳس.
”واه، سائين واه. مون وڏي واڪي چيو. مون جرمنن وانگر خوب جي ’و‘ کي خاص انداز سان ڇڪيو، جي تقريباً ھر فقري ۾ خوب ضرور چوندا آهن. خوب، جي.و، کي هو پنھنجي خيالن ۽ جذبن جي علاسيءَ پٽاندر گهڻو ۽ ٿورو ڇڪيندا آهن.
جاگيردار ۽ جاگيردارياڻي ٻيئي تيزي سان مڙيا ۽ وٺي ڀڳا. تماشائين مان ڪي ڳالھائڻ لڳا ۽ ڪي وري حيرت مان مون ڏي ڏسڻ لڳا. سڄو منظر مون کي ياد ناهي. آءٌ پوءِ فوجي ڍنگ سان وڏيون وڏيون وکون کڻندو پالينا ڏي وڃڻ لڳس. جيڪا هڪ بينچ تي ويٺي هئي، پر اڃا آءٌ هن جي بينچ کان سؤ قدم پري هوس تہ هوءَ اٿي ۽ ٻارن کي وٺي، هوٽل ڏي رواني ٿي، مون هن کي ٻھرئين دروازي وٽ اچي جهليو.
”ھاڻ تہ ڏٺئي؟ مون توکي ڪري ڏيکاريو نہ؟ مون هن وڙ وڃي چيو.”هون، تہ پوءِ؟ ھاڻ تون آرام ڪري سگهين ٿو.“ هن جواب ۾ چيو ۽ مون ڏانھن ڏسڻ بنان ڏاڪڻون چڙهڻ لڳي.
جڏهن آءٌ واپس آيس تہ گهڙيال ٺڪاءَ هڻي يارنھن وڄايا، جنرل صاحب يڪدم مون کي گهرايو. هوٽل جي طرفان اسن جي پاٽي وٽ صرف ٻہ نوڪر ۽ چار ڪمرا آهن. انھن مان هڪڙو ٿورو وڏو آهي، ان کي ڊرائينگ روم بنائي ڇڏيو اٿائون. ان ۾پيانو بہ رکيو آهي. ان جي ڀر وارو ڪمرو بہ چڱو خاصو آهي. ان کي جنرل پنھنجي پڙهڻ جو ڪمرو بنايو آهي. هو اتي منھنجو انتظار ڪري رهيو هو. جڏهن آءٌ اندر گهڙيس، تہ هو ڪمري جي وچ هڪ شاندار انداز سان بيٺو هو. مارڪئس گريو، پير پساريو ڪوچ تي ويٺو هو.
”حضور، مان پڇي سگهان ٿو تہ ايتري دير ڪٿي رهيئو!“ جنرل مون کي مخاطب ڪندي، ابتدا ڪئي.
”جنرل صاحب، اوھان جي سڌي طرح ڳالھايو تہ وڏي مھرباني ٿيندي.
مون چيو، ”اوھان جو اشاري شايد ان جرمن سان منھنجي جھڙپ ڏي آهي.“
”جرم! جاب هو جرمن جاگيردار برمرهيم صاحب آهي ۽ تمام وڏي اهم شخصيت جو مالڪ آهي. اڄ صبح تو هن جي جاگيردارياڻي صاحبہ جي توهين ڪئي آهي.“
”بلڪل نہ، اصل نه“
”تو هن کي سخت تنگ ڪيو آهي.“
”ڇا تنگ ڪيو اٿم. ڪجهہ بہ نہ. ڳالھہ سڄي هيءَ آهي تہ جڏهن مان جرمن ۾ هوس تہ منھنجي ڪنن ۾ سڄو ڏينھن ”خوب“ جو آواز ايندو هو، جنھن کي اتي جا ماڻھو ھر ھر چوڻ جا عادي آهن. جڏهن هو ٻيئي مون کي رستي تي مليا تہ منھنجي ڪننن ۾ اهو جملو گونجڻ لڳو. خبر نہ آهي تہ ڇو مون کي ڪاوڙ اچي ويئي.... ۽ ان کان سواءِ جاگيردارياڻي جي ( جا نون سان ان کان پھرين ٻہ ٽي دفعا ملي چڪي هئي) هيءَ خراب عادت آهي تہ هوءَ مون کي ڏسندي ئي اهڙي انداز سان ھلندي آهي ڃڻ مان ماڪوڙي هجان ۽ هو مون کي پنھنجي ڳري پير هيٺيان چپي ڇڏيندي. اوھان کي اھا تہ ڀلي ڀت خبر آهي تہ مون ۾ بہ ٿوري گهڻي عزت نفس آهي، جڏهن هو مون ڏانھن اچڻ لڳي تہ مون ٽوپي لاهي، ڏاڍي مان سان نرم لهجي ۾ (اوھان کي يقين ٿو ڏياريان تہ ڏاڍي نرم لهجي ۾) رڳو هيترو چيو هو تہ اوھان ايتري مھرباني ڪري مون کي وڏو اعزاز بخشيو آهي. ڀلا ٻڌايو تہ ان ۾ ڪھڙي خراب ڳالھہ ٿي! جڏهن جاگيردار آهستي چيم، ٻيو ڀيرو ٿوري ڏاڍي چيم. اھا آهي ڳالهه. خوامخواه تيليءَ جو کڻي ٿنڀ بنايو اٿن.“
اھا ڳالھہ ضرور هئي تہ ان ٻراڻي صفائي تي آءٌ ڏاڍو خوش ٿيس. منھنجي هيءَ عجيب خواهش هئي تہ هي سڄو افسانو بران ڪندي، آءٌ ان کي جيترو بہ ڦيرائي گهيرائي سگهن، ڦيرايان تہ جينئن ھرڀيري ڳالھہ ڪرڻ مان وڌيڪ مزو اچي.
جينئن جينئن اھا ڳالھہ مادن ڪري رهيو هوس، مون کي وڌيڪ خوشي محسوس ٿي رهي هئي.
”ڇا تون منھنجو مذاق اڏائي رهيو آهي!“ جنرل صاحب ٿوري بلند آواز ۾ چيو. هو فرينچ ڏي مڙيو ۽ هن کي فرينچ ٻوليءَ ۾ چيائين ته.پڪ هي ڪنھن شرمناڪ ڪم ڪرڻ لاءِ ويو هو.، مرڪئس گريو ڏاڍي حقارت سان مون ڏانھن ڏٺو ۽ ڪنڌ کي لوڏو ڏنائين.
”غلط، بلڪل غلط. اهڙو خيال اصل نہ ڪجؤ! خدا جو سنھن اھا ڳالھہ ڪانہ هئي!“ مون هڪدم چيو. ”آءٌ ايمان سانچوان ٿوتہ منھنجو رويو بيشڪ ٺيڪ ٺيڪ نہ هو، پر ان کي هڪ ٻار واري اڻ وڻندڙ حرڪت کان وڌيڪ ڪجهہ بہ چئي نٿو سگهجي. جنرل صاحب يقين ڪريو، نون کي ان جو سخت افسوس آهي. پر هڪ ڳالھہ ضرور آهي (گهٽ ۾ گهٽ منھنجي دااغ ۾)، جا مون کي ان افسوس جي عذاب کان بچائي سگهي ٿي ۽ اهي هيءَ آهي تہ آءٌ ٻن هفتي کان ڪجهہ بيمار آهيان ۽ گڏوگڏ ڪاوڙيل به. ڏاڍي افسوس وچان ڪنھن ڪنھن وقت تہ ڪپڙن مان ئي نڪري ويندو آهيان. مون کي پنھنجو پاڻ تي قابو نہ رهندو آهي. هيءَ حقيقت آهي تہ ڪڏهن ڪڏهن منھنجي دل چوندي آهي تہ مارڪئس گريو کي چماٽ وھائي ڪڍان. ۽..... بھرحال اھا ڳالھہ چوڻ جي ضرورت نہ آهي. ڪٿي چڙي نہ پوي. مطلب تہ هيءُ ڪھڙي بيماريءَ جي علامت آهي، سا چئي نٿو سگهان. جڏهن مان جاگيدارياڻي ۽ نرمرهيم کان معافي وٺڻ وڃان (جنھن جو اردو اٿم) تہ هوءَ ان حقيقت تي غور بہ ڪندي يا نہ؟ ڀانيان ٿو تہ ڪا نہ ڪندي. خاص ڪري ان لاءَ جو گهڻي وقت کان قانوني حلقن ۾ ان قسم جي معذرت جو ئي سھرو ورتو وينسو آهي. وڪيل بہ ڏوھارين جي وڪالت ڪندي الثر چوندا آهن تہ سندس اصيل اهو ڏوه ڪرڻ وقت هڪ خاص بيماريءَ ۾ مبتلا هو. هو چونسا آهن، ”هن ڪنھن کي قتل ڪيو آهي، اهو بہ کين ياد نہ آهي“ ۽ جنرل صاحب‘ ڊاڪٽر بہ انھن جي تائيد ڪندا آهن ۽ بڌائيندا آهن تہ اهڙيون ذهني بيماريون بہ ٿي سگهن ٿيون، جن ۾ مريضن کي ڪجه بہ ياد نہ هجي، پر جاگيردار ۽ جوڻس تہ پرڻي نسل سان تعلق ٿا رکن. اهي ڀلا ڪيئن ان ڳالھہ تي اعتبار ڪندا. ان کانسواءَ هو پشيا جو وڏو رئيس ۽ جاگيردار بہ آهي. ان لاءِ کيس طبي دنيا ۾ آيل ترقيءَ متعلق ڄاڻڻ جي ڪھڙي ضرورت آهي. ان ڪري هو اھا و ضاحت قبول نہ ڪندا. اوھان جو ڇا خيال آهي، جنرل صاحب!“
”بس ميان، بس!“ جنرل صاحب تيز ٿيندي چيو، ”اهوئي ڪافي آهي. مان تنھنجي انھن حرڪتن کان هميشہ هميشہ لاءِ ڇوٽڪاري حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندس. ھاڻي خدا ڪندو تہ توکي هنن کان معافي گهرڻ جي ڪا ضرورت پيش نہ ايندي. هنن جي توسان ڪنھن قسم جي ڳالھہ ٻولھہ ڪرڻ، پوءِ چاهي اھا معذرت متعلق ڇو نہ هجي، هنن جي وقار کان گهٽ ٿيندي. جاگيردار صاحب کي خبر پئجي چڪي آهي تہ تون منھنجي ڪٽنب جو فرد آهين. هو مون سان ڪاسينو ۾ مليو هو، ۽ مون کي سڄي ڳالھہ تفصيل سان ٻڌائي اٿس. مان توکي يقين ٿو ڏياريان تہ هو مون کي چوڻ وارو ئي هو تہ مان پنھنجي طرفان هن کي آئينده لاءِ تنھنجي ضمانت ڏيان. خبر اٿئي تہ تو منھنجي عزت ڪھڙيءَ طرح مٽيءَ ۾ ملائي آهي؟ مان خود جاگيردار کان معافي وٺڻ تي مجبور ٿي پيس. مون پنھنجي طرفان هن کان معافي وٺي ڇڏي ۽ واعدو ڪيو اٿم تہ تون يڪدم يعني اڄ کان ئي منھنجي ڪٽنب جو ڀاتي ٿي نہ رهندين.“
”ٻڌو، مون کي بہ تہ چوڻ ڏيو..... تہ جڏهن اوھان جاگيردار کي چيو تہ مان آئينده اوھان جي ڪٽنب جو فرد نہ رهندس، تہ ڇا اھا هن هن جي گهر هئي؟“
”نہ ميان، بلڪ کيس اهڙو اطمينان ڏيارڻ مان خود مجبور هوس تہ بيشڪ هو مطمئين بہ ٿي ويو هو. ھاڻ توکي اسان جي جان ڇڏڻي ئي پوندي.
هيءُ آهي تنھنجي ڪلرقم، چار فيڊرڪ ۽ فلورن، جا حساب سان تنھنجي مون ڏانھن نڪري ٿي هي پٺ پئسا، ۽ هي تنھنجو کاتو. جانچ ڪري پڪ ڪر. خدا حا فظ! آئيده لاءِ اسين ٻئي هڪ ٻئي لاءِ ڌارڪا آهيون. سواءِ ڏک يا تڪليف جي، مون کي تو وٽان ڪجهہ نہ مليو. مان هينئن ئي بيري کي سڏي چوانس تہ هن هوٽل ۾ تنھنجي آئينده خرچ جو مان ذميدار نہ آهيان ! بس اللله جي امان“.
مون رقم ۽ ڪغذ ڪنيو، جنھن تي پينسل سان منھنجو حساب لکيل هو. جنرل صاحب کي جهڪي سلام ڪيم ۽ سنجيدگي سان چيم، ”پر جنرل صاحب!هي معاملو ائين ختم نہ ٿيندو، جيئين اوھان جي مرضي آهي. مون کا يافسوس آهي جو اوھان کي جاگيردرياڻي اڳيان شڪي ٿيڻو پيو.پر معاف ڪجوء. ان جا ذميوار بہ اوھان خود آهيو. جاگيردار جي سامھون منھنجي ذميواري پنھنجي مٿي کڻڻ جي اوھان کي ڪھڙي ضرورت هئي ؟ آخر ان ڳاکھہ چوڻ جو مطلب ڇا آهي تہ مان توھان جي ڪٽنب جو فرد آهيان؟ مان اوھان جي گهر ڻ هڪ ”ٽيوٽر“ آهيان، ۽بس. مان نہ اوھان جو پٽ آهيان نہ نوڪر. اوھان مھنهجي اعمالن لاءِ قطعي ذميوار ماڻھو آهيان. منھنجي عمر پنجويہ سال آهي. مان يونيورسٽي جو گئجويٽ آهيان ۽ هڪ شريف ماڻھو پڻ. منھنجو اوھان جي ڪنھن بہ معاملي سان تعلق نہ آهي. اوھان جي احتران ۽ وقار جو خيال نہ هميم ھا تہ مان هن ڳالھہ جي پوري پوري وضاحت طلب ڪريان ھا تہ اوھان کي مھمھجي پاران جواب ڏيڻ جو حق ڪنھن ڏنو؟“
ان ڳالھہ جنرل صاحب جا حوصلا خطا ڪري ڇڏيا. هن جا هٿ خود بخوخ مٿي کڄي ويا ۽ اوچتو فررينچ کي مخاطب ٿي چيائين تہ، ” مان يعني مان، خواه مخوه جو جهڳڙو پنھنجي ڳچيءَ ۾ وجهي رهيو هوس.“
فرينچزور سان ٽھڪ ڏيئي کلڻ لڳو.
مون ماردڪئس گريو جي ٽھڪ کي نظر انداز ڪندي، دلجمعيءَ سان چيو، ” پر آءٌ ڇڏيندس فگيردار کي بہ ڪونہ. جنرل صاحب! اڄ اوھان هن جي دانھن بڌي چڪا آهيو ۽ هن جي طرفداري ڪري سڄو معاملو پنھنجي مٿي تي کڻي چڪا آهيو. آءٌ اوھان کي صاف صاف ٻڌائي ٿو ڇڏيان تہ سڀاڻي صبح ساڻ جاگيردار کانپڇندس تہ هن ڪھڙن سببن جي ڪري هڪ ٽئين ماڻھوءَ کي وچ ۾ آندو. ڇا آءٌ خود پنھنجي اعمال جي جوابدهي ڪري نٿي سگهيس؟.
منھنجي ڳالھہ ھاڻي جنرل صاحب کي سمجهہ ۾ آئي. هو هن نئين عجيب مصيبت جي ڳاله ٻڌي، سخت پريشان ٿي ويو. هن تنگ ٿي چيو، ” اهڙي مردود ڳالھہ کي اينگهائڻ مان آخر تو کي ڇا هڙ حاصل ٿيندو؟ بخدا ٿون مون کي عطين مصيبت ۾ ڦاسائي رهيو آهين. تو ۾ ايڏي جرئت_ اف ايڏي جرئت! خدا جو قسم مان پنھنجي عهدي جي ڪري ۽ جاگيردار صاحب پنھنجي مرتبي جي زور تي توکي پوليس ۾ ڏيئي ڇڏينداسين. وليس توکي ملڪ نيڪالي ڏيئي ڇڏيندي تہ جيئن تون اڳتي ڪا گڙٻڙ نہ ڪري سگهين. ٻڌي رهيو آهين نہ؟“ هو ڪاوڙ ۾ ڏڪيرهيو هو، حالانڪ مھهن تيڊپ جا نشان بہ هئس.
مون اهڙي لهجي ۾ جواب ڏنو جو جنرل صاحب لاءِ اصل ناقابل برداشت هو.“ “جنرل صاحب! جڏهن ڪنھن شخص گڙ ٻڙ ڪئي نہ تہ اوھان ان کي ڪيئن گرفتار ڪرئي سگهندوء!مون اڃا تائين جاگيردار سان ڪونہ ڳالھيو آهي ۽اوھان کي خبر ئي نہ آهي تہ مان هن کي ڇاٿو چوڻ چاهيان. مان تہ رڳو ان حيثيت جي تشريح ٿوگهران جا منھنجي لاءِ بي عزتيءَ واري آهي، يعني هيءَ تہ آءٌ ڪنھن شخص جي ضابطي هيٺ آهيان، ڇو مون کي پنھنجي عمل جي ڪا آزادي ڪانھي! اوھان کي بجرحال پريشان ٿڳڻ جي ضرورت نہ آهي.“
”خدا جي واسطي اليگزي اوانو وچ!هي تون ڇا ٿو ڪرڻ گهرين!اھرو چريائپ جو خيال ڦٽي ڪري ڇڏ!“ جنرل پنھنجي قھرآلود لهجي کي خوشامد ۽ مصلحت آميزيءَ ۾ بدليندي چيو. ” خبر اٿئي تہ ان جو نتيجو ڇا ٿيندو! هڪ نئين آفت. پر توکي ڪھڙي خبر! اوه، توکي خود سوچڻ کپي ھا. مان رڳو هتي جي ڳالدھہ ڪري رهيو هوس. ھا۾ي ! رڳو ھاڻي..... توکي منھنجي ان حالت جي ڪا بہ خبر نہ آهي...... جڏهن اسين هتان ڪنھن ٻيءَ جڳھہ تي وينداسون تہ پوءِ وري توکرگهرائيندس. مان تہ صرف ھاڻي جي ڳالھہ ڪري رهيو هوس. حقيقت ۾..... توکي خبر آهي، ڪي اهڙا ئي سنن آهن.....“ هنوڏيءَ حسرت سان سانھن ڪيدي چيو، اليگزي اونو وچ! اليگزي اونو وچ!“
دروازي ڏي مڙندي، مون جنعل صاحب کي پڪ ڏياري تہ ”سڀ ڪجهہ ٺيڪ ٿي ويندو. گهٻرائڻ جي ڪابہ ضرورت نہ اهي.“ اهو چئي، آءٌ جلدي ٻاھر نڪر ويس.
هڪ روسي ڪنھن ڻئي ملڪ ۾ ٻين کان جهٽ مرعوب ٿي ويندو آهي.
خصوصا تڏهنجڏهن هو ڪنھن اهميت جو صاحب هوندو آهي. سوچيندو آهي تہ الائي ماڻھو کيس ڪھڙي نظر سان ڏسندا هجن. هن جي متعلق الائي ڪھڙيون ڪھڙيون ڳالھيون ٺاهيندا همن. هيءَ شيءَ موزون رهندي يا هوءَ. اهڙي قسم جون ڳالھيون سوچيندي سوچيندي، هو ڊڄي ويندو آهي ۽ پنھنجو پاڻ کي زنجيرن ۾ جڪڙيل محسوس ڪندو آهي. جنھن شيءِ کان انتھائي خوشي ٿيندي انڌا ڌنڌ هوٽلن ۾، تفريح گاهن ۾، اسيمبليءَ ۾، سفر ۾، مطلب تہ ھر جڳھہ ڪرڻ جي ڪوشش ۾ رهي ٿو. پر جنرل صاحب جروات جان گهٻراهٽ ۾ اھا ڳالھہ نڪري ويئي. ان کان سواءِ ڪا ڳالھہ اهڙي ضرور هئي ۽ شايد ان خاص ڳالھہ جي ئي ڪر ي ايڏي هيڻائي ڏدکارياين ٿي ۽ يڪمر مون سان پنھنجي رويي بدلائڻ تي تيار ٿي ويو هو. منھنجي لاِ سندس اهي روش هڪ کليل ثابتي هئي ۽ ان لاءِ ان ڳالھہ تي کڻي ڳنڍ ٻڌم. بيشڪ هو مھنهجي ان حماقت جي باريڻ آفيسرن کي آگاه بہ ڪري سگهيو ٿي. ان ڪري مون کي ڪجهہ خبردار ٿيڻو پيو.
مون جنرل صاحب کي ناراض ڪرڻ بہ نٿي گهريو. بلڪ اصل ڳالھہ هي آهي تہ مون پالينا کي ڪاوڙائڻ ٿي چاهيو. پالينا مون سان اهڙو سلوڪ ڪيو هو ۽ مون کي اهڙي حا لت ۾ آڻي ڇڏيو هئائين، گو مان دل ۾ هيءَ خواهش ڪرڻ کان رهي نہ سگهيس تہ هن کي مجبور ڪريان تہ هوءَ پاڻ مون کاي چپ رهڻ جي درخواست ڪري. ممڪن آهي تہ منھنجي ٻاراڻي حرڪت جي ڪري خود هن تي بہ ڪي ڇنڊا پون. ان کانسواءَ هڪ نئون احساس، هڪ نئين خواهش منھنجي دل ۾ پيدا ٿي رهي هئي. اھا هيءَ تہ بيشڪ هن جي موجودگي ۾ بلڪل بي حيثيت بلڪل گهٽ آهي! نہ ڪو آءٌ ايترو گهٽ حيثيت آهيان جو جاگيردار جھڙن کان مار کائيندو وتان. مون تہ هنن سڀني جو مذاق اڏائڻ ٿي چاهيو ۽ سل کولي هنن تي کلڻ ٿي چاهيم. هنن کي بہ تہ خبر پوي. هوءَ ان ڳالھہ کان ڊڄي، مون کي واپس گهرائيندي يا نہ، تہ بہ گهٽ ۾ تهٽ اھا تہ خبر پئجي ويندس تہ آءٌ بہ پنھنجو وقار قائم رکي سگهان ٿو.
هڪ عجيب خبر ؛ اجهو هينئر ڏاڪڻ تي ترس مون کي ٻڌايو تہ ماريا فلپانيا پنھنجي سوٽ سان ملڻ اڄ شام جي گاڏيءَ ۾اڪيلي ڪار لسباد ھلي وئي آهي. ان جو مطلب ڇا؟ نرس چوي ٿي تہ هن ڪافي وقت کان اوڏانھن وڃڻ جو پئي سوچيو. پر ڇو؟ تنھن جي ڪنھن کي بہ خبر نہ آهي. حالانڪہ حقيقت هيء آهي تہ مون کان سواء سڀني کي خبر آهي. آخر جلديء ۾ نرس جي وات مان نڪري ويو تہ تيون ڏينھن ماريا فلپانا جنرل سان ڪي تکا مٺا الفاظ ڳالھاھايا هئا. ھاڻ مون سمجهيو. اهو سڀ مادموزيل بلاشي جو معاملو هوندو. ھا، ھاڻ ڪانہ ڪا فيصله ڪن ڳاله ٿيڻ واري آهي.)