اعليٰ وصفن وارو انسان حضرت امام حسن رضي ﷲ عنہ
حضرت حسن رضي ﷲ عنہ شڪل صورت ۽ عادتن ۾ رسول پاڪصہ جن سان مشابھت رکندڙ هئا. سڀ اصحاب سڳورا ۽ خلفاءِ راشدين بہ کين گهڻو پيار ڪندا هئا. جڏهن حضرت محمدصہ جن جي وفات ٿي تہ حضرت حسن رضي ﷲ عنہ اٺن سالن جي عمر جو هو. اڳتي هلي حضرت عثمان رضي ﷲ عنہ جي دور جي جنگين ۾ بھادريءَ جا جوهر ڏيکاريائون. حضرت علي ڪرم ﷲ وجھُ جي شھادت کان پوءِ سن 40 هجريءَ ۾ پاڻ مسلمانن جي زور ڀرڻ تي خليفا ٿيا. حضرت حسن رضي ﷲ عنہ پنجون خليفو شمار ٿيئي ٿو جنھن جي خلافت جو عرصو ڇھہ مھينا رهيو.
جيئن تہ حضرت علي ڪرم ﷲ وجھُ جي خلافت جي پڇاڙيءَ جي ڏينھن ۾ حضرت امير معاويہ شام ۾ خلافت جي دعويٰ ڪري حڪومت هلائي رهيو هو ۽ ساڻس ڪافي مسلمان شامل بہ هئا، ان ڪري هُن هڪدم لشڪر وٺي چڙهائي ڪئي. امام حسن رضي ﷲ عنہ حلم اختيار ڪيو. مسلمانن جي رت وهائڻ کان پاسو ڪندي امير معاويہ سان صلح ڪري خلافت تان دستبردار ٿيا. اهڙيءَ ريت سندن خلافت تي يعني ”خلافتِ راشدہ“ (سچيءَ پيروي واري خلافت) جو دور پورو ٿيو. انھيءَ کان پوءِ امير معاويہ جي خلافت نہ پر بادشاهي وارو انداز هو.
حضرت امام حسن رضي ﷲ عنہ عبادت، سخاوت، حلم، تواضع ۽ عقل منديءَ ۽ علم ۾ پنھنجو مٽ پاڻ هئا. خلافت ڇڏڻ کان پوءِ پاڻ مديني منورہ ۾ اچي رهيا. سندن گذران لاءِ حضرت امير معاويہ کين مقرر ٿيل ٻہ لک درهم سال ۾ ڏيندو هو جيڪي سڀ پاڻ خيرات ڪري ڇڏيندا هئا. اٺن سالن کان پوءِ 12 ربيع الاول سن 49 هجريءَ تي کين زهر ڏنو ويو. پر اها خبر نہ پئجي سگهي تہ اهو زهر ڪنھن ڏنو؟ رسول پاڪصہ جن جي حياتيءَ ۾ ئي کين خبر هئي تہ امام حسن رضي ﷲ عنہ جي وفات زهر سان ۽ حضرت امام حسين رضي ﷲ عنہ جي شھادت جنگ جي ميدان ۾ ٿيندي.حضرت حسن رضي ﷲ عنہ کي سندن والدہ بي بي فاطمہ رضي ﷲ عنھا جي پاسي ۾ جنت البقيع جي مقام ۾ دفن ڪيو ويو.
حضرت امام حسنرضہ هڪ نيڪ دل ۽ اعليٰ وصفن وارو انسان هو. سندن قول آهي تہ، ”چڱي حياتي اهو ٿو گذاري، جيڪو پنھنجي حياتيءَ ۾ ٻين کي شامل ڪري ٿو يعني ٻين کي فائدو رسائي ٿو ۽ خراب حياتي انھيءَ جي آهي. جنھن ساڻ ڪو ٻيو حياتي نہ گذاري“.
مطلب تہ سندن قول موجب حضرت امام حسنرضہ انسان ذات ۽ مسلمانن جو ڀلو چاهيندڙ هئا، پاڻ ﷲ تعاليٰ جي خلق کي خون خرابي کان بچائڻ لاءِ پنھنجي حق تان هٿ کڻي خلافت کي ڇڏيائون. رسول پاڪصہ جن جي اڳ ڪٿيءَ موجب تہ، ”هيءُ منھنجو پٽ سيد سردار آهي، مون کي اميد آهي تہ ﷲ تعاليٰ هن جي هٿان مسلمانن جي ٻن جماعتن ۾ صلح ڪرائيندو“، سو حضرت امام حسن رضي ﷲ عنہ جي حضرت امير معاويہ سان صلح تي اها ڳالھہ سچي ثابت ٿي. حضرت امام حسن رضي ﷲ عنہ ڪافي نڪاح ڪيا. کين جهجهو اولاد ٿيو، جنھن ۾ ٻارهن پٽن ۽ پنج نياڻين مان، سندن آل عيال اڄ تائين قائم آهي.
***