هڪ غير معمولي ذهين سائنسدان البرٽ آئن سٽائين
البرٽ کي ننڍي لاڪون ئي مُصوري ۽ موسيقيءَ سان بہ دلچسپي هئي. اٽليءَ جھڙي خوبصورت شھر ۾ ڊاونچيءَ جي شاهڪارن تي غور ڪرڻ، لوميارڊي جي ميدانن ۽ اطالوي ساحلن کي پنڌ گهمڻ سان کيس روحاني سڪون ملندو هو، سندس ننڍپڻ غير يقيني حالتن ۾ گذريو، هُو 16 سالن جو هو جو سندس والد جو واپار وڏي نقصان ۾ اچي ويو، مائٽن لاءِ هي جوان ڇوڪرو نہ مددگار هو ۽ نہ ئي اهي سندس پڙهائيءَ جو بوجهه کڻي سگهيا ٿي. نيٺ هنن گڏجي البرٽ کي صلاح ڏني تہ تون پنھنجي پيرن تي بيھہ ۽ ڪا نوڪري ڪر، پر هو عملي طور ڪم ڪرڻ جي بدران سوچن ۾ رهندو هو. کيس تعليم سزا طور محسوس ٿيندي هئي، فقط سندس پسند جا مضمون ئي کيس وڻندا هئا هو ٻين مضمونن ۾ دلچسپي نہ وٺڻ جي ڪري پنھنجي هم جماعتن کان پوئتي رهجي ويو. سندس تجربو ۽ تعليم ايتري گهٽ هئي جو کيس ڪو معمولي ڪم ئي ملي سگهيو پئي.
اهڙيءَ ريت والدين جي ملڪ ڇڏڻ ۽ ٻين هنڌن وڃڻ ۽ غربت جي ڪري اهو اڪثر اسڪولن مان نڪرندو هو ۽ وري بہ پڙهائي شروع ڪندو هو. سندس ماءُ کيس تمام گهڻو پيار ڪندي هئي. سندس اسڪول مان برطرفيءَ جي خط کي پٽ کان لڪائي ڇڏيائين تہ جيئن کيس ڏک نہ ٿئي ۽ کيس ٻڌايائين تہ، اسڪول وارن خط ۾ لکيو آهي تہ، ”توهان جو ڇوڪرو غير معمولي طور هوشيار آهي. انھيءَ ڪري کيس گهر ۾ پڙهائڻ جو بندوبست ڪيو وڃي“.
سندس دل ان وقت جرمنيءَ مان کٽي ٿي ويئي هئي ۽ هن جا مائيٽ روزگار سانگي پوءِ اٽليءَ ۾ رهڻ لڳا، تڏهن هن سئزرلينڊ جي يونيورسٽيءَ ۾ پڙهڻ جو ارادو ڪيو. انھيءَ وقت اٽلي ڇڏڻ جو کيس گهڻو ڏک ٿيو. داخلا جي لاءِ هن زولاجي ۽ باٽني سکڻ تي بہ ڌيان ڏنو ۽ کيس پنھنجي طور فزڪس ۽ حساب ( Math ) جي ڄاڻ تي اعتماد هو پر سندس داخلا اتي نہ ٿي سگهي، هن همٿ نہ هاري سندس سڄي حياتي مشڪلن کي منھن ڏيندي گذري. هن جو چوڻ هو تہ ”هر مشڪل ۾ هڪ موقعو موجود هوندو آهي. فقط انھيءَ کي ڳولھي لھڻ ۽ صحيح استعمال ڪرڻ جي ضرورت آهي“.
البرٽ هڪ استاد طور پڻ پڙهايو جو تجربو کيس گهڻو پسند آيو. هن جو ذهن اعليٰ درجي جو هو، هو هر شيءِ جي سوچ رکندي ان جو تصور مڪمل طور محسوس ڪندو هو. سائنس ۽ ٽيڪنالاجيءَ جي نظرين ۾ انقلاب آڻڻ واري البرٽ ننڍپڻ جي مايوسين جي پرواھہ نہ ڪندي وڏا سائنسي ڪارناما فقط پنھنجي ذهن ۽ سوچ ويچار سان پيش ڪيا، سندس مشھور نظريو (Theory of relativity) آهي يا ٻين لفظن ۾ توانائي ۽ مادو هڪ ٻئي ۾ تبديل ٿي سگهن ٿا. روشنيءَ جي ڪنھن ڌاتوءَ تي پوڻ سان اليڪٽران ٻاهر نڪرن ٿا. اهو البرٽ ڄاڻايو ۽ هن اهو بہ ڄاڻايو تہ سج جي چوڌاري گرھ ڪيئن گهمن ٿا.
1921ع ۾ فزڪس جو نوبل پرائيز کٽندڙ البرٽ هڪ باهمٿ ۽ پراُميد انسان هو، جنھن جو دماغ دليلن سان ۽ سوالن سان سٿيل هو، هو هر شيءِ ۽ ڪم جي نتيجي تي غور ڪندڙ هو.
آئن سٽائين جنھن جي لاءِ اهو بہ چيو وڃي ٿو تہ کيس ننڍپڻ ۾ ”آٽزم“ جي بيماري هئي جا انھيءَ وقت دريافت نہ ٿي هئي، جنھن مطابق ٻار ننڍپڻ ۾ حاضر دماغ نہ هوندو آهي. اڳتي هلي جڏهن وڏو ٿيندو آهي تہ ڪجهہ بھتر ٿيندو آهي پر سندس دماغ جو هڪ حصو غير معمولي بہ هوندو آهي. اڄ آئن سٽائين جو نالو ذهانت ۽ غير معمولي ڪاميابيءَ جو اهڃاڻ آهي، سندس دماغ دنيا لاءِ هڪ وڏيءَ حيرت جو باعث بڻيو، جنھن کي هن جي موت کان چند ڪلاڪن کان پوءِ جسم مان ڪڍي ان تي تحقيق ڪئي ويئي جنھن مطابق اهو دماغ عام ماڻھوءَ جي دماغ کان 15 سيڪڙو کان وڌيڪ آهي.
هڪ عام بالغ ماڻھوءَ جي دماغ جو(Intelligence quotient) آءِ ڪِيُو معياري انداز سان 100 هوندو آهي ۽ 140 جي آءِ ڪِيُو وارن ماڻھن کي ذهين سڏيو وڃي ٿو، آئن سٽائن ۽ اسٽيفن هاڪنگ جي دماغ جو آءِ ڪيو اسڪور 160 آهي، مينسا انٽرنيشنل ادارو دنيا جي ذهين ترين ماڻھن جي سوسائٽي آهي، جيڪو 75 سال اڳ قائم ٿيو هو. هي ادارو غير معمولي ذهانت رکندڙ کي باقائدي سَندَ ڏئي ٿو.
آئن سٽائين جي ڪاميابيءَ ۾ سندس ذاتي کوجنا، صبر، همٿ، اميد ۽ غيرمعمولي ذهانت سان گڏ هن جي ماءُ جو همٿائڻ شامل هو، جنھن کيس مايوسيءَ جي ويجهو ڪڏهن بہ اچڻ نہ ڏنو. سندس گهر واري ايلزا پڻ هن جو تمام گهڻو خيال رکيو، هن پنھنجي حياتيءَ ۾ ئي وڏي مشھوري ماڻي.