سنڌي سماج جو عظيم شاعر شاھ عبدالطيف ڀٽائي رحمة ﷲ عليہ
سير ۽ سفر سندن محبوب مشغلو هو. جوڳين ۽ فقيرن سان سفر ڪري فطرت جا لقاءُ پسيائين ۽ غورفڪر سبب روحاني سفر آهستي آهستي بلند ٿيندو ويو. سندن زبان مان بي ساختہ شعرن جي پالوٽ ٿيندي هئي. راڳ، سماع جوکين گهڻو شوق هو. ڀٽ تي جڏهن وڃي رهيا راڳ ۽ سماع جي محفل جاري رکيائون. سندن فقير شاھ جو چيل ڪلام لکي ڇڏيندا هئا. انھن ڪاتبن جو لکيل شاھ جو ڪلام (قلمي نسخن جي صورت ۾) ”گنج“ سڏجي ٿو. ”گنج“ ۾ شاھہ جي ڪلام سان گڏ ٻين شاعرن جو ڪجهہ ڪلام پڻ شامل آهي. ڪتابي صورت ۾”شاھ جو رسالو“ چيو وڃي ٿو. شاھ جي ڪيترن شارحن سندن شاعريءَ جي شرح لکي آهي. پھريون شاھ جو رسالو انگريز دور ۾ ڊاڪٽر ٽرمپ جرمنيءَ مان ڇپرايو. ان کان اڳ فقط قلمي نسخا موجود هئا.
شاھ لطيف جي شاعري سنڌي ٻولي ۽ ادب جو هڪ وڏو اڻ ملھہ خزانو آهي جيڪو ٽيھن سُرن تي مشتمل آهي. ڪجهہ رسالن ۾ وڌيڪ سُر بہ آيل آهن. جن عالمن شاھ جي رسالي کي ترتيب ڏنو، ڇنڊڇاڻ ڪئي انھن ۾ مرزا قليچ بيگ، ڊاڪٽر گربخشاڻي، علامہ آءِآءِ قاضي، محمد عثمان ڏيپلائي، ٻانھوخان شيخ، ڪلياڻ آڏواڻي، غلام محمد شاهواڻي، ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ، ڊاڪٽر اياز قادري، استاد لغاري ۽ ٻيا شامل آهن. شاھ لطيف جو رسالو سنڌي، عربي، فارسي، سرائيڪي، انگريزي، اردو ۽ ٻين چند ٻولين ۾ موجود آهي. سندن ڪلام صوفياڻو، اخلاقي، عاشقاڻو، ۽ فطرت نگاريءَ تي مشتمل آهي. جنھن ۾ سوين خوبيون آهن.
سنڌ جي ڪلاسيڪل داستانن کي شاھ لطيف پنھنجي رسالي ۾ جوڳي جاءِ ڏني. اهي داستان کانئن اڳ بہ سنڌي ادب ۾ موجود هئا پر شاھ لطيف پنھنجي شاعريءَ معرفت انھن ڪلاسيڪل قصن کي عروج تي پھچايو. شاھ لطيف انسان ذات جو ۽ انساني زندگيءَ جو شاعر آهي، هن سنڌ ۽ سنڌي سماج جي ڀلائيءَ لاءِ سوچيو، پنھنجي شاعريءَ ۾ کين همٿ، محبت، همدردي ۽ اخلاق جا سبق ڏنا اٿن. هن ڀائيچاري ۽ اخلاق کي پنھنجي ڪلام ۾ وڏي اهميت ڏني. چوي ٿو تہ،
روزا نمازون ايءُ پڻ چڱو ڪم،
اهو ڪو ٻيو فھم، جنھن سان پسين پرين کي.
سندن نظر ۾ ماڻھن سان نيڪيءَ سان پيش اچڻ ۽ ٻين جي مدد ڪرڻ کي رب پاڪ پسند ٿو ڪري.
سنڌ جي هن سدا حيات شاعر 14 صفر (1165ھ/1752ع) تي وفات ڪئي. سندن درگاھ تي هر سال ٽي ڏينھن ميلو لڳندو آهي.