قسط 10
هاڻ هن وٽ هڪ ٻيو به کوج هو. يعني ايف بي آئي جي انهن ايجنٽن جا نالا، جن انڪوائري جي بهاني اسيمبلي ميمبرن کي بليڪ ميل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي هئي. ڪرسٽوفر سوچيو، هيري ايڊورڊ يا ورنن ٿامسن سان ڳالهايو وڃي. پر صورتحال کي نظر ۾ رکندي کيس اهو مناسب نه لڳو. تنهنڪري هن پنهنجي سيڪريٽري ماريان کي فون ڪئي.
“ماريان، ٽي نالا لک، نيوٽن، پارڪ هل ۽ هارورڊ... اهي ٽيئي ايف بي آئي جا اسپيشل ايجنٽ آهن. خبر وٺ ته اهي ٽيئي اڄ ڪلهه ڪيليفورنيا ۾ ٻن ڪيسن جي سلسلي ۾ جاچ ڪري رهيا آهن يا نه... اهو معلوم ڪري فون تي مون کي ٻڌاءِ.”
رسيور رکي هو ڪمري ۾ هلڻ لڳو ۽ پنهنجي تقرير جو تنقيدي جائزو وٺندو رهيو. جيڪا کيس بار ايسوسيئيشن جي ڪنوينشن ۾ ڪرڻي هئي. پندرهن منٽن کانپوءِ گهنٽي وڳي. ٻي طرف ماريان هئي. “مسٽر ڪولنس! عجيب جهڙي ڳالهه آهي ته ايف بي آئي ۾ اوهانجي جي ڏنل نالن وارا ايجنٽ ئي ڪونهن..... سڄي ملڪ ۾ ڪٿي به نه.”
ڪرسٽوفر وڌيڪ چڪرائجي ويو. نالن ۾ غلطي جو امڪان نه هو. ٻي طرف اسيمبيلي ميمبر بنا سڃاڻپ ڪارڊ جي ٽنهي کي ايف بي آءِ جو ايجنٽ به نه مڃيو هوندو. ان مان فقط هڪ ڳالهه ثابت ٿي ته ايف بي آئي ۾ ڪجهه ايجنٽ اهڙا به آهن. جن جا نالا ريڪارڊ ۾ موجود ڪونهن ۽ اهڙا ايجنٽ اسيمبلي ميمبر کي ڊيڄاري رهيا آهن.
شڪ جا پاڇا اڃا به گهرا ٿيندا ويا. فادر ڊوسڪي جو بليڪ ميلنگ ڪيس اڳ ۾ ئي موجود هو، هو سوچڻ تي مجبور ٿي پيو ته 35هين ترميم جي منظوري کان اڳ ايف بي آئي جو اهو حال آهي ته ترميم جي منظوريءَ کانپوءِ ڪهڙا حال ٿيندا. کيس ان ڳالهه تي ڪاوڙ به هئي ته اٽارني جنرل هئڻ جي باوجود کيس انهن ڳالهين کان بي خبر رکيو پي ويو.
هاڻ کيس ٽي وي پروگرام جي تياري ڪرڻي هئي. هو ڪپڙا پائي واندو ٿيو ته فون جي گهنٽي وڳي. هن ڀيري ڊپٽي اٽارني جنرل ايڊشيروڊ هڪ ٻي ڪهاڻي ٻڌائي رهيو هو. “ڪرس! مون پينٽاگون وارن سان ڳالهايو آهي..... تنهنجي ٻڌايل پروجيڪٽ جو نيوي وارن سان ڪو به واسطو ڪونهي. هت اهڙو ڪو پروجيڪٽ زير تعمير ڪو نه اٿن.”
ڪرسٽوفر کي پنهنجي ڪنن تي يقين ئي نه پي آيو. “ڇا پيو چوين! اڏاوتي ڪمپني جي فورمين اها ڳالهه پاڻ ئي مونکي..... خير لعنت وجهين. مون پاڻ ڏٺو آهي... اتي ڪجهه نه ڪجهه ٺهي ضرور پيو. مهرباني ايڊ!”
رسيور رکڻ کانپوءِ پهريون ڀيرو هن دل ئي دل ۾ اعتراف ڪيو ته هن جي پٽ جي دعويٰ درست به ٿي سگهي ٿي. نه رڳو اهو پر اولن ڪيف ٽوني ۽ بارڪر به صحيح چئي رهيا هوندا.
اسٽوڊيو ويندي هو انهيءَ مونجهاري ۾ ڦاٿل هو، آر دستاويز، جنهن کي ڪرنل بيڪسٽر مرڻ مهل خطرناڪ ٽرڪ قرار ڏني هئي ۽ ان کي بي نقاب ڪرڻ جي گذارش ڪئي هئي. ڪيلفورنيا ۾ ڏوهن کي وڌائي چڙهائي پيش ڪيو پي ويو. نيول ڍنڍ جي علائقي ۾ هڪ عقوبتي ڪئمپ اڏجي رهي هئي. گذريل رات هڪ فوٽو گرافر هڪ بازاري رن سان گڏ هن جي تصوير ڪڍڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، ۽ اها ڳالهه ته ٻڌل سڌل نه هئي، پر هن جي مٿان گذري هئي. هن جي ڪهاڻي جو هڪ حصو هئي.
هو پنهنجي آسپاس کان، آسپاس جي ماڻهن کان، 35هين ترميم جي حامين کان ۽ خود ترميم کان ڊپ محسوس ڪري رهيو هو. ڊپ ۽ بي اعتباري اهڙي حالت ۾ هو ٽي وي تي قوم جي سامهون 35هين ترميم جي حامين کان ۽ خود ترميم کان ڊپ محسوس ڪري رهيو هو. ڊپ ۽ بي اعتباري. اهڙي حالت ۾ هو ٽي وي تي قوم جي سامهون 35هين ترميم جي حمايت ڪيئن ٿي ڪري سگهيو. اهو تصور هن جي لاءِ روح رنجائيندڙ هو. پر هاڻ واپسيءَ جي گنجائش نه هئي. هو اسٽوڊيو پهچي چڪو هو.
•
ميڪ اپ جي مرحلي مان لنگهي هو اسٽيج تي پهتو. جتي هن جو مد مقابل ٽوني هيرس اڳ ۾ ئي موجود هو. هو اڃا به سوچن جي گهيري ۾ هو. هو هتي ان بم جي حمايت ڪرڻ آيو هو، جيڪو بنيادي انساني حقن کي ليڙون ليڙون ڪرڻ وارو هو. صدر گلبرٽ ۽ ورنن ٿامسن جهڙن آزادي دشمنن جو ساٿاري هو. ڇو؟ ڪيئن؟ هو هن مقام تائين ڪيئن پهتو؟ ڪيئن؟ ڪيئن؟ لعنت هجي! هر سوال جو جواب ته موجود هو. هو اڳيان وڌڻ جي حوس ۾ هن حال تي پهتو. ڪاميابي ۽ ڪامراني جي جوف هن جي آڱر کي جلهي هن هنڌ تي پهچايو هو.
هن ٽوني هيرس کي ڏٺو. هو ڪڏهن به ٽوني هيرس سان نه مليو هو. پر تصويرن جي حوالي سان کيس سڃاڻڻ ۾ ڪابه تڪليف نه ٿي. ٽوني سان ملي کيس وڌيڪ مايوسي ٿي. ڪاش! هو بدمعاش هجي ها. پر هو بدمعاش نه هو. هن جي شخصيت دل لڀائيندڙ هئي. هو خوش لباس، خوش گفتار ۽ خوش اخلاق هو. هو ته هيرو هو،. ڪرسٽوفر جي دل ٻڏڻ لڳي. کيس بدمعاش جي گهرج هئي. هڪ اهڙي شخص جي گهرج هئي، جنهن کي پهرين ئي نظر ۾ دشمن سمجهي سگهجي. پر هتي جيڪڏهن ڪو دشمن هو ڪو بدمعاش هو ته هو پاڻ هو.
“نيٺ اوهان سان ملاقات ٿي وئي. مسٽر ڪولنس ۽ مونکي اوهان سان ملي خوشي ٿي آهي.” ٽوني هيرس گرمجوشيءَ مان چيو. “اوهانجو پٽ جوش ڏاڍو لائق ڇوڪرو آهي. هو اوهان بابت اسانکي ٻڌائيندو رهندو آهي.”
“مونکي به خوشي ٿي آهي مسٽر هيرس، جوش اوهانجو ذڪر ڏاڍي احترام سان ڪندو آهي.” ڪرسٽوفر مئل لهجي ۾ چيو.
“جينٽلمين!” ڪمپيئر مداخلت ڪئي. “وقت بنهه گهٽ آهي. ٻن منٽن کانپوءِ اسين آن ايئر هونداسين. آئون اوهانکي تفصيل سمجهائي ڇڏيان. ڪمرشلز جي لاءِ ٻه وقفا ٿيندا. آئون سوال اٿاريندس ته ڇا ڪيليفورنيا اسيمبلي کي 35هين ترميم منظور ڪرڻ کپي يا نه، ائين پروگرام جي شروعات ٿيندي. آئون ترميم جو تعارف ڪرائيندس. پوءِ مسٽر ڪولنس! ڪئميرا اوهان ڏانهن ايندي. اسين ناظرين سان اوهان جو مختصر تعارف ڪرائينداسين. پوءِ ڪئميرا مسٽر هيرس کي فوڪس ڪندو، هن جو تعارف ايف بي آئي جي اڳوڻي ايجنٽ، هاڻوڪي وڪيل ۽ انساني حقن جي تحفظ جي حوالي سان ڪرايو ويندو. پوءِ آئون اوهانکي سڏيندس اوهان وٽ ٻه منٽ هوندا مسٽر ڪولنس، انهن ۾ اوهانکي ٻڌائڻو پوندو ته اوهين 35 ترميم جي حمايت ڇوپيا ڪريو. پوءِ مسٽر هيرس کي ٻه منٽ ملندا، انهيءَ کانپوءِ اوهان ۾ مناظرو شروع ٿيندو. هاڻ تيار رهو. ڪئميرا جي مٿان ڳاڙهو بٽڻ ٻرڻ شرط ئي اوهين سمجهي وٺجو ته پروگرام شروع ٿي چڪو آهي. گڊ لڪ جينٽليمن!”
ڪجهه گهڙين کان پوءِ ڪئيمرا جي مٿان ڳاڙهو بلب روشن ٿي ويو. ڪرسٽوفر جي طبيعت خراب ٿيڻ لڳي. هن ڪمپيئر جو شروعاتي تعارف به صحيح نموني نه ٻڌو. پوءِ هن پنهنجو نالو ٻڌو، گويا هن جو تعارف ڪرايو پئي ويو. هو هوشيار ٿي ويٺو. وڏي مشڪل سان هن جي چپن تي مرڪ ظاهر ٿي ۽ پوءِ هيرس جو نالو سڏيو ويو. تعارف جي دوران هيرس جي چپن تي خوبصورت مرڪ هئي.
هن ٻيهر پنهنجو نالو ٻڌو.ڏکيو مرحلو شروع ٿي چڪو هو. هن مٿين انداز ۾ شروعات ڪئي. گهرو ويڙهه کانپوءِ هيستائين اسانجي ملڪ ۽ ادارن کي ڪڏهن به اهڙو خطرو لاڳو نه ٿيو. جهڙو هينئر آهي. 1975ع هڪ لک آمريڪين ۾ ڏهه قتل ٿيندا هئا. اڄ اهو تعداد ٻاويهه تائين وڃي پهتو آهي. 35 هين ترميم جي گنجائش جو سبب ڏوهن جو وڌندڙ رجحان آهي.” هوءَ ڏهه سال اڳ جي صورتحال سان ڀيٽ ڪندي، انگ اکر ٻڌائيندو رهيو. ايستائين جو “پندرنهن سيڪنڊ باقي هئا.” جو ڪارڊ هن جي سامهون اچي ويو. هن سڪون جو ساهه کڻندي پنهنجو شروعاتي بيان مڪمل ڪيو.
هاڻ ٽوني هيرس ڳالهائي رهيو هو. هن جو هرجملو هڪ چهبڪ هو. جيڪو ڪرسٽوفر کي پنهنجي اندر ۾ ويڙهجڻ ۽ سسڻ تي مجبور ڪري رهيو هو. هو ڪوشش ڪري رهيو هو ته ٻڌڻ جا دروازا بند ڪري ڇڏي. هاڻ فقط ٻه منٽ باقي هئا ۽ ان کانپوءِ ڏکيو مرحلو..... يعني بحث مباحثو.
“انسان گذريل اڍائي هزار سالن کان آزادي جي لاءِ جدو جهد پيو ڪري. 35هين ترميم منظور ٿي وڃڻ سان رات وچ ۾ آمريڪا ۾ ان جدوجهد جو خاتمو ٿي ويندو. بنيادي حق اڻڄاتل مدي تائين معطل ٿي سگهن ٿا. ايف بي آئي جو ڊائريڪٽر ۽ ان جي قومي سلامتي ڪيمٽي جو هن ملڪ تي راڄ....”
“اڻڄاتل مدي لاءِ نه پر هنگامي حالتن ۾ ٿوري وقت جي لاءِ ...” ڪرسٽوفر مداخلت ڪئي.”وڌ ۾ وڌ ڪجهه مهينن جي لاءِ......”
“1962ع ۾ انڊيا ۾ به اهو ئي چيو ويو هو.” ٽوني هيرس جواب ڏنو.” هنن هنگامي حالتون نافذ ڪيون ۽ بنيادي حق معطل ڪري ڇڏيا هئا جيڪي ڇهه سال معطل رهيا. پوءِ ٻيهر 1975ع ۾ بنيادي حق معطل ڪيا ويا. ڪير اها گارنٽي ڏيئي ٿو سگهي ته هتي ايئن نه ٿيندو ۽ شخصي آزادي ختم نه ڪئي ويندي. اسان وٽ ان دعويٰ جو ثبوت به آهي. آمريڪا ۾ اڳ ۾ به ائين ٿي چڪو آهي ۽ ان جا نتيجا تباهه ڪندڙ.......”
“ڇا پيا چئو مسٽر هيرس! ڪمپيئر ٽوني هيرس کي ٽوڪيو، “اوهين اهو چوڻ ٿا چاهيو ته آمريڪا جي تاريخ ۾ اڳ م به بنيادي حق معطل ٿي چڪا آهن.”
“هائو! ..... پر غير سرڪاري طور تي. اوهين انهن کي معطل چئو يا نظر انداز ڪرڻ چئو. ڳالهه ساڳي آهي. ائين ڪيترائي ڀيرا ٿي چڪو آهي. هر ڀيري قومي سطح تي نقصان ٿيو آهي.”
“ايئن ڪڏهن ٿيو آهي. ٿوري وضاحت ڪريو...؟” ڪمپيئر پڇيو.
“هائو، 1798ع ۾ انقلاب فرانس کي نظر ۾ رکندي آمريڪا کي اهو خدشو ٿيو هو ته ڪٿي فرانسيسي انتها پسند هتي گهڙي نه اچن ۽ حڪومت جو تختو نه اونڌو ڪري ڇڏين. هسٽريا جي ان ڪيفيت ۾ ڪانگريس بنيادي حقن کي نظر انداز ڪيو، جن ايڊيٽرن ان جي خلاف اداريا لکيا، تن کي جيلن ۾ وڌو ويو. صدر جون آدم جي خلاف ٿامسن جيفرسن مهم هلائي ۽ ماڻهن ان جي بنياد تي کيس ملڪ جو ايندڙ صدر چونڊيو.”
“تنهن کانسواءِ سول وار جي دوران ماڻهن کي کليل عدالتن ۾ ڪيسن جي حقن کان محروم ڪري فوجي عدالتن ۾ مٿن ڪيس هلايا ويا. پهرين مهاڀاري جنگ کانپوءِ اٽارني جنرل مچل ‘سرخ خطري’ جي نالي تي بنا وارنٽ جي گرفتارين جو سلسلو عام ڪيو ۽ ساڍا ٽي هزار ماڻهو گرفتار ڪيا ويا ۽ ست سئو ڄڻن کي ملڪ نيڪالي ڏني وئي. ان عمل کي چيف جسٽس چارلس هيوز بدترين ۽ آمرانه قرار ڏنو. ٻي مهاڀاري لڙائي ۾ انهن آمريڪي شهرين کي جن جا وڏڙا جاپاني هئا نه رڳو پنهنجي ملڪيتن کان محروم ڪيو ويو پر کين عقوبتي ڪئمپن ۾ وڌو ويو. پوءِ 1954ع ۾ سينيٽر جوزف ميڪارٿي اسٽيٽ ڊپارٽمنٽ جي 305 ملازمن کي ڪميونسٽ پارٽي جو ميمبر قرار ڏيئي. “سرخ خطري” جو پرچار ڪيو. ميڪارٿي اهو بد بخت شخص هو، جنهن اختلاف ڪندڙ آمريڪي شهرين کي غدار قرار ڏنو. نيٺ هو پاڻ فوجي عدالت جي هٿان پنهنجي انجام کي رسيو.
تازو مثال 1969ع جو آهي. جڏهن صدر نڪسن ۽ اٽارني جنرل جان مچل، ڪرائم ڪنٽرول ايڪٽ تحت بنيادي حقن کي معطل ڪيو. ان ايڪٽ تحت شخصي آزادي کي ڌڪ رسيو. جوابدارن کي بنا وارنٽن جي سندن گهرن ۾ گهڙي گرفتار ڪيو ويو. سياسي مخالفت ۽ عوام جي نجي ڳالهه ٻولهه ٽيپ ڪئي ويئي.”
“پر جمهوريت پوءِ به زنده رهي.” ڪرسٽوفر چيو.
“هائو مسٽر ڪولنس! پر جمهوريت هاڻ وڌيڪ اهڙن حملن جي سگهه ساري نٿي سگهي. هڪ مفڪر چيو هر پابندي آزادي کان وڌيڪ منظم هوندي آهي. مون جيڪي ڀوائتا مثال ڏنا آهن، انهن ۾ بنيادي حقن جي قرارداد مڪمل طور تي غير موثر نٿي ٿئي. جڏهن ته 35هين ترميم جي نتيجي ۾ قرارداد مڪمل طور تي، معطل ٿي ويندي. مسٽر ڪولنس اسانجو بنيادي انساني حقن جي آئين ۽ بنيادي حقن جي قرارداد دنيا ۾ ڊگهي عرصي تائين جيئرو رهڻ وارو دستاويز آهي. اسانکي اهو پنهنجي هٿن سان تباهه نه ڪرڻ گهرجي.”
“مسٽر هيرس! اوهين آئين جو ذڪر ايئن پيا ڪريو، ڄڻ اهو پٿر تي ليڪو هجي....... لچڪدار نه هجي. مسٽر هيرس، آئين ڪو آسماني دستاويز ڪونهي حقيقت اها آهي ته وقت سان گڏو گڏ آئين جي شڪل به بدلجندي رهندي آهي.”
“ڳالهه اها ڪونهي.”
هن ڀيري ڪمپيئر مداخلت ڪئي، “حضرات! هڪ سيڪنڊ آئون چاهيان ٿو ته مسٽر اٽارني جنرل پنهنجي ڳالهه پوري ڪري وٺي.”
“آئون چئي رهيو هئس ته آئين ۽ بنيادي حقن جي قرار داد جا ڪيترائي پهلو آهن. آئون اهو ثابت پيو ڪريان ته آئين ۾ ترميم جو مطلب اهو ڪونهي ته آئين بدلايو پيو وڃي. ان جو ثبوت اهو آهي ته آئين ۾ ترميمون ٿينديون رهنديون آهن. پر آئين اڄ به موجود آهي. ترميم جو لفظ لاطيني زبان مان ورتو ويو آهي. جنهن جو مطلب “درستي” آهي. آئين ۾ ترميم جو مطلب آهي ان کي صحيح ڪرڻ. آمريڪا جو تحريري دستور 1787ع ۾ لکيو ويو. جنهن تحت تيرنهن رياستون هڪ جهنڊي هيٺ گڏ ٿيون. اهو به ٻڌي وٺو ته جنهن صدارت کي اوهين سڳورو سمجهو ٿا، اجلاس ۾ شرڪت ڪندڙن جي ان جي باري ۾ ڪهڙي راءِ هئي. هملٽن تاحيات صدر چونڊجڻ جي حق ۾ هو. ايڊمنڊ ۽ جارج ميسن جو خيال هو ته ٽن ڄڻن تي ٻڌل صدارتي ڪائونسل جوڙي وڃي.جڏهن ته بنجامن فرينڪلن حڪمران ڪائونسل جي حق ۾ هو. ان نڪتي تي ته صدر جي چونڊ جو حق ڪانگريس کي ملڻ گهرجي ، پنج ڀيرا ووٽنگ ٿي. ورجينا جي وفد هڪ سربراهه جو تصور پيش ڪيو هو. ايڊمنڊ ان کي آمرن جي شروعات قرار ڏنو هو.” اهو چئي ڪرسٽوفرڪمپيئر ڏانهن سواليا نظرن سان ڏٺو. ڪمپيئر ڪنڌ ڌوڻي کيس ڳالهه جاري رکڻ جي موڪل ڏني. “ڪيترا ماڻهو سينٽ کي به سڳورو ادارو سمجهندا آهن. جيتوڻيڪ پهرين ڪنويشن ۾ ان تي به خوب بحث مباحثو ٿيو هو. ڪجهه ميمبر ان جي حق ۾ هئا ۽ سينيٽرن کي دستور ساز اسيمبلي چونڊي، هملٽن تاحيات سينيٽر چونڊڻ جي حق ۾ هو. ميڊيسن نون سالن جو عرصو مقرر ڪرڻ جي رٿ ڏني. جڏهن ته اهو طئي ٿيو ته سينيٽر جي چونڊ عوام ڪندو ته شرڪت ڪندڙن جو چوڻ هو ته اهو حق فقط مضبوط مالي ۽ اقتصادي پوزيشن رکندڙن کي ڏنو وڃي. ‘جون جي’ چيو هو جيڪي ماڻهو ملڪ جا مالڪ آهن، ملڪ تي حڪومت به انهن کي ڪرڻ گهرجي، ان تي مباحثي کانپوءِ سينيٽ جي هاڻوڪي شڪل مڃي ويئي. ۽ اهو طئي ٿيو ته سينيٽر جي عهدي جو عرصو ڇهه سال هوندو. 1913ع ۾ 17 ترميم جي ذريعي اهو عرصو بدلايو ويو. جيسيتائين بنيادي حقن جي دستاويز جو واسطو آهي ته آئين لکجڻ کانپوءِ به ان جو تصور نه هو. آئين لکندڙن جي نظر ۾ آئين خود بنيادي انساني حقن جي ضمانت هو. آئون انهن ماڻهن کي آمريڪا جو ذهين ترين شخص شمار ڪريان ٿو ۽ ورجائيندس ته انهن ماڻهن جي نظر ۾ بنيادي انساني حقن جو دستاويز غير ضروري هو. تنهنڪري ان کي آئين جو حصو نه ڪيو. منهنجي سمجهه ۾ اها ڳالهه نٿي اچي ته 35هين ترميم کي آئين ٽوڙڻ جوڳو قرار ڏنو پيو وڃي. جڏهن ته ان جو مقصد ملڪ ۾ وڌندڙ لاقانونيت کان بچڻ آهي. بنيادي حق رڳو وقتي طور تي ئي معطل ٿيندا.”
“مسٽر هيرس!.... اوهان ان جي باري ۾ ڇا ٿا چئو.” ڪمپيئر وان برگ ٽوني هيريس کي چيو.
“مسٽر ڪولنس! اوهين ڇا به چئو، پر هاڻ بنيادي حقن جي قرارداد آئين جو حصو آهي.” ٽوني هيرس چيو، “اها قرارداد هن قوم کي ڪيئن ملي، اهو اوهان ڄاڻي واڻي نه ٻڌايو. ماڻهن جي خواهش جي بنياد تي ئي اها قرارداد جوڙي ويئي. رياستن چاهيو ٿي ته ماڻهن جا حق ۽ رياست جي حقن جي ڌار ڌار وضاحت ڪئي وڃي. ان سلسلي ۾ ويهه ترميمون تجويز ڪيون ويون. انهن مان پهريون آڏه منظور ڪيون ويون. اها 1791ع جي ڳالهه آهي.”
“اوهان اهو ڇو ڪونه ٻڌايو ته انهن ترميمن تي سڀ رياستون سهمت نه هيون.” ڪرسٽوفر اعتراض واريو.، “تيرهين مان ٽن رياستن انهن کي رد ڪري ڇڏيو هو. در حقيقت انهن 1939ع کان اڳ انهن کي قبول نه ڪيو هو. يعني ڏيڍ سئو سال کانپوءِ قبول ڪيو هو.”
“اهم ڳالهه هيءَ آهي ته بنيادي حقن جي قرار داد شروع کان وٺي آئين ۾ شامل هئي. جنهن موجب ماڻهن کي ٽن بنيادي آزادين جي ضمانت ڏني وئي هئي. مذهب جي آزادي، تقرير جي آزادي ۽ الزام لڳڻ تي عدالت ۾ ڪيس جو حق. جنهن کي ٿامس جيفرسن سڄي دنيا ۾ ڪنهن به حڪومت جي مقابلي ۾ عوام جو واحد بچاءُ قرار ڏنو هو. اڄ ٿامسن جيفرسن موجود هجي ها ته چئي ها پڪ سان 35هين جي مخالفت ڪري ها، جيئن آئون پيو ڪريان.... ۽ اهو ان ڪري پيو ڪريان ته اها ترميم تهذيب کي، بنيادي انساني حقن کي ڳڙڪائي ويندي.”
هاڻ ڪرسٽوفر پاڻ کي گهيريل ۽ بي وس محسوس ڪيو. پر هن مدافعت جاري رکڻ جي ڪوشش ڪئي. “مسٽر هيرس! آئون جمهوريت جي تحفظ لاءِ 35هين ترميم جي حمايت ٿو ڪريان.” هن ڏکاري لهجي ۾ چيو. اسانجي ملڪ ۾ ڏوهه ۽ انارڪي جي وبا جنهن رفتار سان پکڙجي رهي آهي، اها جمهوريت کي ڳڙڪائڻ بلڪه ملڪ کي ختم ڪرڻ ۾ گهڻي دير ته لڳائيندي جيڪڏهن اهوئي حال رهيو ته ڪجهه سالن جي اندر ئي جمهوريت ته پنهنجي جاءِ تي ملڪ ئي نه رهندو ته پوءِ اوهين بنيادي حق ڪنهن کي ڏيندا.”
“مونکي ان ملڪ جي ڀيٽ ۾ جنهن ۾ آزادي نه هجي، ملڪ کان محروم ٿيڻ قبول هوندو.” ٽوني هيرس جو لهجو ٿڌو هو. “پر اوهانجو مفروضو غلط آهي. هر اهو هنڌ ملڪ سڏيو آهي. جتي آزاد ماڻهو رهندا هجن. جتي غلامي نه هجي. انهن تي قابو پائڻ جا بهتر طريقا موجود هجن. اها ڳالهه به ڪونهي ته ڪو انهن جي ڪري ملڪ کي آمريت جي حوالي ڪيو وڃي،. تنهنڪري اسانکي عوام کي انصاف سميت سڀئي ضرورتون ۽ مساوات فراهم ڪرڻ کپي.”
“مسٽر هيرس، آئون به انهن سڀني ڳالهين تي يقين رکان ٿو. پر ان جي لاءِ پهرين رتوڇاڻ کي روڪڻو پوندو. تنهن کانپوءِ امن جي حالت ۾ اسانکي ٻين اهم معاملن ڏانهن ڌيان ڌرڻو پوندو.”
ٽوني هيرس هاڪار ۾ ڪنڌ ڌوڻيو، “بنيادي حق کسجڻ کانپوءِ ڪير ڪجهه به ڪري سگهندو. ڪو به جبري ڀرتي کي روڪي نه سگهندو. شاگردن کي تعليم کان فارغ ٿيڻ کانپوءِ ڪنهن به انڊسٽري ۾ زبردستي ڀرتي ڪيو ويندو. جنهن به شخص کي بنا ڪو سبب جي قيد ڪري سگهبو.....”
ٽوني هيرس چوندو پي ويو ۽ ڪرسٽوفر پنهنجي ڪرسي ۾ گهڙندو پي ويو. پنهنجو پاڻ ۾ سسندو پي ويو. هن پنهنجو پاڻ کي جنهن جنگ جي لاءِ تيار ڪيو هو، هاڻ منجهس اها سگهه نه رهي هئي. هاڻ ته هو سوچي رهيو هو ته کيس هت هئڻ ئي نه کپندو هو. هن جو هتي ڪو به ڪم نه هو. هو ظلم ۽ زيادتي جو ساٿاري ڪيئن ٿي ٿي سگهيو. پر کيس اڳيان وڌڻ جي لالچ ئي هتي وٺي آئي هئي.
هو خاموشيءَ سان ٻڌندو رهيو. هڪ ٻه ڀيرا هن ڀڳل دل سان ترميم جي بچاءَ ۾ مداخلت ڪئي. هاڻ هو فقط پنهنجو فرض نڀائي رهيو هو. وقت جونءَ جي رفتار سان وڌندو رهيو. نيٺ منٽ پورا ٿيا ته هن سک جو ساهه کنيو. هاڻ گپ شپ جو وقت هو. پر وٽس وقت نه هو. هن هيرس ۽ وان برگ کان معذرت گهري ۽ ٽوالٽ ڏانهن ڀڳو.
هٿ منهن ڌوئي،هن پنهنجو پاڻ کي آئيني ۾ ڏٺو. پهريون ڀيرو کيس احساس ٿيو ته هو بنيادي انساني حقن جي بقا جي حق ۾ هو.
•