قسط 14
هاورڊ، ڊونالڊ جي چهري تي نظرون کپائيندي چيو، “آرگو سٽي جي باري ۾ تنهنجي اطلاع مونکي ڏڪائي ڇڏيو، منهنجي دعا آهي ته هتي گذاريل وقت اجايو نه وڃي.”
“مون اهوئي ڪجهه چيو آهي، جيڪو ڪرنل بيڪسٽر کان ٻڌو هئم.” ڊونالڊ بچاءَ واري لهجي ۾ چيو. “آر دستاويز جو بنياد آرگو سٽي جي تجربي تي رکيو ويو هو. تجربو ڪندڙ ايف بي آءِ جو ڊائريڪٽر ٿامسن هو.”
“هون....! معنيٰ اسين خدانخواسته 35هين ترميم جي منظوري کانپوءِ جي آمريڪا جي جهلڪ ڏسڻ وارا آهيون. پر ڊونالڊ! مونکي يقين ڪونهي ته تو جيڪو ٻڌو آهي، اهو ممڪن به آهي.”
“ڇڏيو کڻي..... اجهو ٿوري دير ۾ پتو پئجي ٿو وڃي.”
ڪرسٽوفر پنهنجا نوٽس سنڀاليا. “مسٽر چيف! اوهانکي سڀ کان پهرين آرگو سٽي اسٽيٽ سان رابطو ڪرڻو پوندو. اوهين کين ٻڌائيندا ته اوهانکي علائقي جي سڪون گهڻو متاثر ڪيو آهي ۽ اوهين باقي زندگي هتي گذارڻ ٿا چاهيو. اوهين هڪ سابق وڪيل جي حيثيت سان هتان جي جج سان به ملي سگهو ٿا. پوءِ اسٽورن ۾ وڃو. سپر مارڪيٽ وڃو. اتي عام ماڻهن سان ملو جلو، ڳالهيون ڪريو، سڀ ڪجهه سامهون اچي ويندو.”
چيف جسٽس هاورڊ اهو سڀ ڪاغذن تي نوٽ ڪندو رهيو.
“وقت ملي ته آرگو سٽي جي نيوز آفيس به هليا وڃجو. انهن کان پراڻين اخبارن جون ڪاپيون وٺي پڙهو. اوهان وٽ گهڻو وقت نه هوندو. پر جيڪڏهن رپورٽر ۽ ايڊيٽر سان ڳالهه ٻولهه ٿي وڃي ته اڃا به سٺو ٿيندو.”
“وقت ته واقعي گهٽ آهي ۽ ڪم گهڻو.” هاورڊ چيو.
“ان کان اڳ جو اسين هن شهر ۾ پڌرا ٿي پئون. اسانکي هي شهر ڇڏڻو پوندو.” ڪرسٽوفر وڌيڪ چيو “آئون ۽ ڊونالڊ پبلڪ لائبريري ۽ پوسٽ آفيس جو جائزو وٺنداسين. پوءِ سٽي مئنيجر سان ملڻ جي ڪوشش ڪنداسين. تنهن کاسواءِ اسين عام شهرين سان ڳالهائڻ جي به ڪوشش ڪنداسين. اهڙي ڳالهه ٻولهه ته واٽ ويندي ئي ٿي سگهي ٿي.” هن گهڙي تي نظر وڌي. “هن مهل هڪ لڳي ڏهن منٽ ٿيا آهن. پنجين بجي اسين هن ئي ڪمري گڏباسين ۽ پنهنجي حاصل ڪيل ڄاڻ جي ڏي وٺ ڪنداسين. ان وقت تائين سچائي اسانجي اڳيان ظاهر ٿي چڪي هوندي. بس هاڻ اسانکي پنهنجو ڪم شروع ڪرڻ گهرجي. مسٽر چيف جسٽس پهرين اوهين نڪرو.”
هاورڊ اٿيو، مٿي تي هيٽ رکيائين ۽ ڪمري مان نڪري ويو. پنجن منٽن کانپوءِ ڪرسٽوفر ۽ ڊونالڊ به نڪري ويا. آرگوسٽي جي ريسرچ جي شروعات ٿي چڪي هئي.
•
سٽي مئنيجر نڪ تي عينڪ ڄمائي، “ها صبح! مونکي افسوس آهي ته آئون اوهانکي وڌيڪ وقت ڏئي نه ٿو سگهان.” هن گهڙيال ڏانهن اشارو ڪيو. “سوا چئين بجي مونکي هڪ ٻي ملاقاتي سان ملڻو آهي.” پوءِ هو ڪرسٽوفر ۽ ڊونالڊ کي دروازي تائين ڇڏڻ آيو.” مونکي خوشي ٿي آهي ته آئون اوهانجي ڪنهن ڪم اچي سگهيس. يا رکو ته سٺو ماحول ۽ ڀرپاسي جي صورتحال ماڻهن کي پاڻ ڏانهن ڇڪي ٿي. ايئن علائقو پر امن رهي ٿو. شيرف به اوهانکي اهوئي ٻڌائيندو. هن شهر ۾ ڏوهن جو تعداد نه هئڻ جي برابر آهي. جڏهن ته اسانجي قانون موجب ماڻهن جي گڏ ٿيڻ تي پابندي لڳل آهي. هتي ڪو به عوامي مظاهرو نه ٿيو آهي. اسان جا ملازم،يعني شهري بي حد خوش ۽ مطمئن آهن. هتي فقط هڪ ڪنو بيدو آهي. اها آهي تاريخ جي استادياڻي، اسين ان مان به جلد جند ڇڏائڻ وارا آهيون. گڊ لڪ دوستو! منهنجي دعا آهي ته اوهين به پنهنجي ڪمپني جي لاءِ اهڙو شهر آباد ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيو.”
کانئن موڪلائي سٽي مئنيجر ٻيهر پنهنجي ڪرسيءَ تي اچي ويٺو. ڪجهه گهڙين کانپوءِ هن جي سيڪريٽري اندر آئي. هن جي چهري تي پريشاني هئي. “هنن ٻن شخصن هينئر موڪلايو آهي” هن چيو “ مون کين فلپس سٽي جي نئين سر اڏاوت جي باري ۾ ڳالهائيندي ٻڌو.”
“هائو! هو ان ئي غرض سان آيا هئا.” سٽي مئنيجر وراڻيو.
“پر اهو ته غلط آهي، ان شهر جي اڏاوت ته بند به ٿي چڪي آهي. اها ڪجهه سال پراڻي ڳالهه آهي. مون وٽ ان جو فائيل به موجود آهي.” سيڪريٽري وراڻيو.
هاڻ سٽي مئينجر پريشان نظر اچڻ لڳو. “اهو ڪيئن ممڪن آهي؟”
“آئون اوهانکي فائيل ڏيکاري سگهان ٿي.”
ڪجهه منٽن کانپوءِ سٽي مئينيجر، نقشن تصويرن ۽ اخباري تراشن تي مشتمل فائيل ڏسي رهيو هو. سندس سيڪريٽري جي دعويٰ صحيح ثابت ٿي هئي. فائيل هڪ پاسي رکي هن فلپس اندسٽريز جي مسٽر هليمين کي فون ڪئي. هلمين سان ڳالهائڻ کانپوءِ هن آرگو سٽي جي شيرف جو نمبر ملايو ۽ کيس فلپس ڪمپني جي ٻن جعلي نمائندن جي جاچ بابت واقف ڪيو.” کين گرفتار ڪري وٺ” هن چيس.
“اهو ممڪن نه آهي. توکي مٿين جي احڪامات جي ته خبر آهي. اسانکي اڳ ۾ اهو معلوم ڪرڻو پوندو ته اهي ڪير آهي.” ٻي پاسان شيرف چيو.
“پرهڪ.”
“تون اهي معاملا مونتي ڇڏي ڏي. آئون ڪيلي سان ڳالهائي وٺندس. هو صحيح فيصلو ڪري سگهي ٿو.”
•
آرگو سٽي هاءِ اسڪول جي ٻي ماڙ تي، ملاقاتي ڪمري ۾، تاريخ جي ٽيچر مس واٽڪنس، ڪرسٽوفر ۽ ڊونالڊ جي سامهون ويٺي هئي.
“پرنسيپال مونکي ٻڌايو ته اوهين مون سان ملڻ ٿا چاهيو. فرمايو اوهانجي ڪهڙي خدمت ڪري ٿي سگهان؟”
“اسان ٻڌو آهي ته توکي نوڪريءَ مان ڪڍيو ويو آهي.” ڪرسٽوفر چيو “اسين اوهان کان ڪجهه سوال پڇڻ ٿي چاهيون.”
“اوهين ڪير آهيو؟”
“اسين فلپس سٽي جي اسڪول بورڊ سان واڳيل آهيون ۽ آرگو سٽي جي اسڪول سسٽم بابت سروي پيا ڪريون. سٽي مئينجر سان ڳالهين جي دروان اسڪول مان اوهانجي ڪڍڻ جو معاملو اسانجي علم ۾ آيو. سٽي مئنيجر جو چوڻ آهي ته اوهين سسٽم کان هٽي ڪري.....”
“سسٽم!” مس واٽڪسن جي لهجي حيرت هئي.” آئون ته پنهنجو فرض نڀائي رهي هيس. شاگردن کي آمريڪي تاريخ پڙهائي رهي هيس.”
“بهرحال!..... اوهانکي نوٽيس ڏنو ويو؟”
“هائو! اڄوڪو ڏينهن اسڪول ۾ منهنجو آخري ڏينهن آهي.”
“اوهين ڪجهه تفصيل ٻڌائينديون ته ڇا ٿيو آهي؟” ڊونالڊ فرمائش ڪئي.
“مونکي ته ٻڌائيندي به شرم پيو اچي.” مس واٽڪنس چيو. “عجيب ٿو لڳي. آئون آمريڪا جي ابن ڏاڏن بابت شاگردن کي ٻڌائي رهي هيس. پوءِ مون کين آمريڪي آئين بابت ٻڌايو. جيڪو اسانجي لاءِ فخر جوڳو آهي. ان سلسلي ۾ بنيادي انساني حقن جي قرارداد جو ذڪر آيو. مون شاگردن کي ٻڌايو ته آمريڪا جي جمهوري سر بلنديءَ در حقيقت ان قرار داد جي ڪري ئي آهي.” هن گهڙي کن ترسي وري چيو. “ٻارن گهر وڃي مائٽن سان ان قرار داد جي باري ۾ ڳالهايو. ٻن ڏينهن کانپوءِ تعليمي بورڊ جو هڪ نمائندو مون سان مليو ۽ هن چيو ته آئون شهر جي انتظاميا لاِءِ مسئلا کڙا ڪري رهي آهيان. مون وضاحت ڪئي ته آئون ته فقط تاريخ پڙهائي رهي آهيان. جيڪو منهنجو فرض آهي. ان تي هن منهنجي برطرفي جا حڪم جاري ڪري ڇڏيا. منهنجي سمجهه ۾ ته ڪجهه به نه پيو اچي.”
“ته ان برطرفي تي اوهين احتجاج نه ڪنديون؟”
مس واٽڪنس حيران نظر اچڻ لڳي. “احتجاج! ڪنهن سان ڪريان، هتي ڪو به شخص اهڙو ڪونهي. هجي ها ته به آئون احتجاج نه ڪريان ها.”
“ڇو...؟”
“آئون جيئو ۽ جيئڻ ڏيو جي قول تي عمل ڪندي آهيان. مونکي اهو احساس ته ٿي ويوآهي ته هتي جا ضابطا ڪجهه ٻيا آهن، ۽ مون اڻ ڄاڻائي ۾ ڪنهن اصول جي خلاف ورزي ڪئي آهي.”
“ته هاڻ تون ڇا ڪندينءَ؟” ڊونالڊ پڇيو. “ڇا هتي ئي رهندينءَ؟”
“اهو ممڪن ڪونهي. هتي فقط اهي ماڻهو رهي سگهن ٿا، جيڪي ڪنهن نه ڪنهن حيثيت ۾ هتي ملازم هجن ۽ هاڻ هتي مونکي ٻي ڪا به نوڪري نه ملندي. مونکي واپس وڃڻو پوندو. ٻي نوڪري ڳولهڻي پوندي پر منهنجي سمجهه ۾ نٿو اچي ته مون کان ڪهڙي غلطي ٿي آهي.”
ڪرسٽوفر ۽ ڊونالڊ مس واٽڪنس کي وڌيڪ کوٽڻ جي ڪوشش ڪئي، پر هوءَ لنوائڻ لڳي. پوءِ نيٺ معذرت ڪري اُٿي بيٺي.
اسڪول مان ٻاهر نڪرندي ڊونالڊ چيو، “ڪرس! الائجي ڪنهن چيو آهي ته آمريڪا ۾ فاشزم فقط ان صورت ۾ اچي سگهي ٿو ته ماڻهون ان جي حق ۾ ووٽ ڏين.”
“ڪاش! ائين ئي ٿئي.” ڪرسٽوفر چيو. “اچ، هاڻ هوٽل واپس هلئون، اڃا اسانکي ڪيترن ئي ڳالهين جي باري ۾ فيصلو ڪرڻون آهي.”
•
چار لڳي پنجونجاهه منٽن تي هو ٽيئي ٻيهر ڪرسٽوفر جي ڪمري ۾ گڏيا. “مسٽر چيف جسٽس! پهرين اوهان ٻڌايو ته اوهان ڇا ڏٺو؟” ڪرسٽوفر پڇيو.
“مون وٽ ان لاءِ فقط هڪئي لفظ آهي. ...”شاڪنگ”... مونکي يقين نه پيو اچي ته اهو سڀ ڪجهه آمريڪا ۾ به ٿي سگهي ٿو.”
“جي.... بلڪل! ۽ ماڻهو ان جا ايترا ته عادي ٿي چڪا آهن، جو کين پنهنجي حقن جي محروميءَ جو احساس به ڪونهي.” ڊونالڊ تائيد ڪئي.
“هاڻ اسانکي جلدي هتان نڪري وڃڻ گهرجي. “ڪرسٽوفر چيو. “تفصيلي ڪچهري ڪار ۾ به ٿي سگهي ٿي.”
“آئون شيرف سان مليس. اخبار جي ايڊيٽر سان به مليس. انهن سان ڳالهائي احساس ٿيم ته زندگي گهارڻ جو اهو طريقو هنن جي لاءِ معمول جي حيثيت اختيار ڪري ويو آهي. هزتي انسان نه پر روبوٽ رهن ٿا.” هاورڊ چيو.
ڪرسٽوفر اُٿي بيٺو، “هاڻ مون کان به ڪجهه ٻڌي وٺو. هن شهر جو سڄو ڪاروبار ڪمپني جي ملڪيت آهي. ملازمن کي پگهارون ڪوپنن جي صورت ۾ ملن ٿيون. جيڪي فقط ڪمپني جي دوڪانن ۽ ادارن ۾ قابل قبول آهن. تنهن ڪري ڪمپني جي موڙي، ڪمپني وٽ ئي رهي ٿي.”
“هن خلائي دور ۾ به ڪهڙي نه چالاڪيءَ سان ٻانهپ کي وڌايو پيو وڃي.” ڊونالڊ چيو.
“تنهن کانسواءِ هتان جي لائبريري ۾ سياست ۽ تاريخ جو موضوع تي ڪو به ڪتاب موجود ڪونهي، انهن تي پابندي لڳل آهي. هتي جي ٽپال به سنسر ٿئي ٿي. هوٽل ۾ ڪنهن ڌارين شخصن کي ٻن ڏينهن کان وڌيڪ ترسڻ جي موڪل ڪونهي. ٽن ڏينهن کانپوءِ ڌارين کي رولاڪي جي الزام ۾ جهليو ويندو آهي. پادريءَ جو وعظ به سنسرشپ کان آجو ڪونهي. ذاتي گهر ڪنهن کي به ڪونهي. گهرن جي مسواڙ پگهارن مان ڪٽي ويندي آهي.”
“هائو! مون گهر خريدڻ جو ارادو ظاهر ڪيو ته مونکي اهي سڀ تفصيل ٻڌايا ويا هئا.” جسٽس ڪنڌ ڌوڻي چيو. “آئون تصور به نٿي ڪري سگهيس ته آمريڪا ۾ بنيادي انساني حقن کي ائين پائمال به ڪري سگهجي ٿو.”
“هي شهر ڪونهي... هي ته نظربندن جي ڪيمپ ٿي لڳي.”
ڪرسٽوفر کي پنهنجي پٽ جوش جي ڳالهه ياد اچي وئي.
“هتي آمريڪا جي حڪومت جا سڀ اختيار ۽ حق ڪمپني وٽ آهن.” هاورڊ چيو.
“ڪمپني وٽ نه پر ايف بي آءِ جي ڊائريڪٽر ورنن ٿامسن وٽ چئو.”
“هائو!، تون صحيح ٿو چوين، پر آئون حيران آهيان ته وفاقي حڪومت هتي جي معاملن کان بي خبر آهي. پر رياست ايريزونا جي عملدارن کي ته ان ڳالهه جي خبر هئڻ گهرجي. هو ان سلسلي ۾ ڪجهه ڪن ڇو نٿا؟”
“ٿامسن بليڪ ميلنگ جي ذريعي سڀ ڪم ڪري ٿو وٺي. هو جنهن کي چاهي تنهن کي ڪٺ پتليءَ جي حيثيت سان استعمال ڪري سگهي ٿو.” ڪرسٽوفر چيو.
“اسين ان صورتحال کان ڪن لاٽار نٿا ڪري سگهون. اٽارني جنرل جي حيثيت سان آئون ايڪشن کڻندس ۽ هتي هڪ جاچ ٽيم موڪليندس.”
جسٽس هاورڊ هٿ کڻندي چيو. “بنيادي مسئلو اهو ڪونهي، ڳالهه رڳو هتان جي چوڏهن هزار ماڻهن جي ڪونهي. اهو ته سڄي ملڪ جي مسئلو آهي.”
“اوهانجو اشارو 35هين ترميم ڏانهن آهي.”
“هائو! هي شهر ته 35هين ترميم جي تجربي گاهه جي حيثيت رکي ٿو. هاڻ اسانکي اندازو ٿي ويو آهي ته 35هين ترميم آئين جو حصو بنجڻ کانپوءِ آمريڪا جو ڇا حال ٿيندو.” هاورڊ پرجوش لهجي ۾ چيو. “مون فيصلو ڪري ورتو آهي. ڪيليفورنيا اسيمبلي ۾ 35 ترميم منظور ٿي نه ٿي سگهي.”
“ته مسٽر چيف جسٽس اوهان...!” ڪرسٽوفر جي لهجي ۾ فتح مندي جا احساس جي جهلڪ هئي.
“هائو! مون جيڪو واعدو ڪيو هو، اهو نڀائيندس. تو واعدي موجب مونکي آر دستاويز جو هڪ حصو ڏيکاري ڇڏيو آهي. جمهوريت واقعي خطري ۾ آهي. آئون هتي تحفظ جي نالي ۾ فاشزم کي ڪنڌ کڻندي ڏسي رهيو آهيان. آئون قانون جي پردي ۾ لاقانونيت ٿيڻ نه ڏيندس.آئون پهرين صدر کي تفصيل کان واقف ڪندس ۽ 35هين ترميم جي سلسلي ۾ موقف بدلائڻ جي لاءِ قائل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندس. ان ۾ ناڪام رهيس ته پوءِ کليل طور تي ترميم جي مخالفت ڪندس. ڪنهن کي به آمريڪا کي آرگو سٽي بنائڻ جي اجازت ڏئي نٿي سگهجي.” جسٽس جو چهرو ڳاڙهو ٿي ويو.
ڪرسٽوفر گهڻي گرمجوشي سان جسٽس هاورڊ سان هٿ ملايو. ڊونالڊ ٿورائتي انداز ۾ تائيد ۾ ڪنڌ ڌوڻيندو ويو.
“بس هاڻ هلڻ گهرجي. آئون پنهنجي ڪمري مان سامان کڻي ٿو اچان ٻن منٽن کانپوءِ هيٺ ملاقات ٿيندي.” جسٽس هاورڊ چيو ۽ دروازي ڏانهن وڃڻ لڳو.
“تون فونيڪس کان پوءِ ڪيڏانهن ويندين؟” ڪرسٽوفر ڊونالڊ کان پڇيو.
“واپس فلاڊ لفيا ويندس.”
“واشنگٽن اچ! مونکي تنهنجي ضرورت آهي. آئون توکي سرڪاري نوڪري ڏياريندس. اسانجو ڪم اڃا پورو نه ٿيو آهي. 35هين ترميم کان پوءِ اسانکي ڏوهن جي خاتمي لاِءِ هڪ سٺو ۽ متبادل پروگرام تيار ڪرڻو پوندو. ان سلسلي ۾ اسين گڏجي ڪم ڪري سگهون ٿا.”
ڊونالڊ جو آواز ڀرجي آيو.” آئون ٿورائتو رهندس. ... پر ....”
“هان نڪرڻ گهرجي. وقت وڃائڻ جي گهرج ڪونهي.”
هيٺ لهي، هنن ڊيسڪ تي ڪمرو ڇڏڻ جو اطلاع ڏنو ۽ هوٽل مان نڪري آيا. هو ڪار ڏانهن وڌڻ لڳا، جو جسٽس هاورڊ رستي ۾ بيهي مقامي اخبار جو تازو ايڊيشن ورتو. انڌي اخباري هاڪر سڪن جي جهنڪار ٻڌي ڪنڌ مٿي کنيو. کيس ڪارو چشمو پاتل هو. هن چيف جسٽس کي ٿورائتي مرڪ سان نوازيو.
هڪ منٽ کانپوءِ ٽئيي ڀاڙي جي فورڊ ۾ ويهي. فونيڪس ڏانهن روانا ٿي ويا، جتان کين آزاد فضائن طرف اڏام ڪرڻي هئي.
•
انڌي اخباري هاڪر، سڪا کيسي ۾ وڌا ۽ هوٽل ڏانهن روانو ٿيو ويو. پارڪنگ لاٽ جي ڀرسان پيٽرول پمپ هو. جتي ٻه بوٿ موجود هئا. هن هڪ بوٿ ۾ گهڙي دروازو اندارن بند ڪيو. پوءِ عينڪ لاهي کيسي ۾ وڌايائين سالٽ ۾ سڪووجهي نمبر ڊائل ڪرڻ ۾ لڳي ويو. ٻي پاسان رابطو ٿيڻ تي هن مائوٿ پيس ۾ چيو.”آئون اسپيشل ايجنٽ ڪيلي پيو ڳالهايان مونکي ڊائريڪٽر ٿامسن سان ڳالهائڻو آهي.”
ڪجهه گهڙين کانپوءِ ٻي پاسان آواز آيو، چئو ڪيلي.... چا ڳالهه آهي.”
“آئون آريو پوائنٽ ٿيا پيو ڳالهايان. هتي ٽي ڄڻا آيا هئا. انهن مان ٻن کي مون سڃاتو آهي. هڪ اٽارني جنرل ڪولنس هو ۽ ٻيو چيف جسٽس هاورڊ. بلڪل سائين... آئون پڪ سان ٿو چوان. مونکي سڃاڻڻ ۾ ڪابه غلطي نه ٿي آهي.”
•