پنهنجي پاران
سنڌي ٻوليءَ جي اوائلي صورت جاچينداسين ته اسان کي جيڪا پهرين صنف ادبي حيثيت ۾ ملي ٿي اها نظم ۾ آهي.
هڪ تحقيق مطابق ”سومرن ۽ سمن جي دؤر کان ڪلهوڙن جي دؤر تائين سنڌي ٻولي ۾ ڪو به اهڙو ناليوارو نثر ۾ شايع ٿيل ڪتاب نٿو ملي. اوائلي دؤر کان وٺي اڄ تائين ٻولي جي نظم وارو انداز ماڻهن جي مزاج تي وڌيڪ اثر انداز ٿئي ٿو.
نظم وارو حصو تعليم جي عمل ۾ ٻار جي مزاج کي وڌيڪ متاثر ڪري ٿو. انهيءَ ڪري ٻار درسي ڪتاب ۾ نظم وري حصي ۾ وڌيڪ دلچسپي رکي ٿو.“
اڃان به مون سميت سڀني ڏات ڌڻين کي اها شڪايت اهي ته ٻاراڻي ادب ۾ اهو واڌارو نه اچي سگهيو آهي. جيڪو اچڻ گهرجي، اهڙي واڌري ۾ نه وري ڪي وڏا اديب دلچسپي وٺڻ جي ڪوشش ڪن ٿا ۽ نه ئي ڪا ڪوشش ڪري رهيا آهن.
ٻارن جي ادب ۾ هي پاسو ڄڻ خالي ٿو نظر اچي. ان حوالي سان کوڙ سارو بحث ڪري سگهجي ٿو. جيڪڏهن ڪوشش ڪبي ته ڪيترائي مسئلا آهن جيڪي سنجيدگيءَ سان حل ڪري سگهجن ٿا. خاص ٻارن جي ادب لاءِ ڪو به اهڙو ادارو هيل تائين نه جوڙيو ويو آهي. جنهن سان ٻاراڻي ادب جي واڌ ويجهه ٿي. ها باقي انفرادي طور هر هڪ سڄاڻ، اديب، شاعر ان کوٽ کي پوراءُ ڪرڻ جي جاکوڙ ۾ آهن.
ٻارڙن لاءِ شعر لکڻ ڪو سولو ڪم ڪونهي، ٻارن سان ٻار ٿي،تخليقڪار کي ٻار جي ذهني علمي ضرورتن کي ذهن ۾ رکي گيت، نظم لکڻا پَوَنِ ٿا. اها هر ڪنهن جي وس جي ڳالهه ڪونهي، مون ٻاراڻي ادب ۾ نظم لکي هڪ وک کي اڳي وڌائڻ جي ڪوشش ڪئي آهي.
آءٌ ٻارڙن لاءِ هي تخليقي پورهيو ٻارڙن جي لاءِ ٻول لکي ڪا وڏي دعوا ته ڪونه ڪئي آهي. البت هڪ استاد، هڪ اديب، هڪ شاعر جي حيثيت من ۾ تڙپ، هڪ اميد، هڪ پيغام، ايڪي، الفت، چاهت جي منفرد انداز ۾ سنڌ جي مستقبل، سنڌ جي آئيندي، سنڌ جي گلڙن جهڙن ٻارڙن کي ڄاڻ ڏيڻ جي جستجو ۾ واڌارو ڪيو آهي. شاعري اندر قومي شناخت، سنڌ، سنڌي، شاهه، سچل، سامي شناسيءَ سان گڏ سنڌ جا ماڳ مڪان ٻولي لولي ڏئي ويو آهيان. سموري شاعريءَ اندر ٻارڙن جي ذهن جي عڪاسي ٿيل آهي. مون ڪوشش اها به ڪئي آهي ته سنڌي ٻارڙن کي انتها پسندي ۽ غلط سوچ جي لاڙي کان واقف ڪريان ۽ انهن کي سنئين دڳ لائي سگهان ۽ صحيح نشونما ڪندي سائنسي سوچ ۽ سماجي ۽ قومي ڄاڻ ڏيان. ته جيئن غلط رستي تي نه هليا وڃن. ٻار قوم، مستقبل معمار ۽ آئيندي جو ابو آهي. تاريخ، تهذيب روايتن، فن، موسيقي ۽ ادب جا وارث آهن. سندن بهتر ذهني نشونما لاءِ نصاب سان گڏ غير نصابي سرگرميون تمام ضروري آهن. ٻارڙن جي خواهشن ۽ سوچن تي پورو لهڻ والدين ۽ استادن سان گڏ سماج جو به فرض آهي. جيئن هن دؤر ۾ ٻارڙا همت ۽ محنت سان پنهنجي صلاحيتن کي مڃائي سگهن.
اسان جو سنڌي معاشرو ٺيٺ جاگيرداري، انتهاپسندي، بنياد پرستي، تهم پرستي، نسل پرستي ۽ طبقاتي تعليمي نظام جو ڪُنَ ۾ غوطا کائي رهيو آهي. اهڙي حالت ۾ سنڌ امڙ جي نيڻن ٺارن جا سپنا اڻپورا آهن. سنڌ جي صورتحال، لسانيت، ذاتيات، طبقات، فرقيواريت، انارڪيت، وڏيراشاهي، بيروزگاري، بدامني، ڌارين جي يلغار پنهنجن ئي شهرن ۾ اوپرائيپ، خودڪشي، قتل وغارت، ڌاڙا ڦرون، قبضا گيري، داداگيري، عورتن ۽ معصوم ابهم ٻارڙن جو قتل عام، تشدد، احساس محرومي، بي راهه رويي، چائيلڊ ليبر جهڙو ماحول ۽ اڪثريت رکندڙ ٻهراڙين ۾ غريب هارين، نارين جو اولاد جديد تعليم پرائڻ ته پري رهيو صرف پنج درجا پرائمري پاس ڪرڻ وڏو مسئلو آهي ڇو ته اسڪول آهي ته بلڊنگ آهي. ته اها وڏيرن جي وٿاڻ طور استعال ٿئي ٿي. تعليم قومن جي شَههَ رڳ آهي، اها رڳو، ماستر، والدين، داعويدار تنظيمون، سرڪاري عملدار ۽ تعليم دشمن گهري سازش هيٺ تباهه ڪري رهيا آهن.
هن وقت سنڌي قوم کي تعليم، اتحاد، سهپ، ڀائيچارو ئي بچائي سگهي ٿو. سنڌي ٻارن جون اميدون تڏهن ئي پوريون ٿي سگهن ٿيون.
انساني شعور، ڏانءُ، ڏات جي آبشار مان وهندڙ خوبصورت موتين جيان، لڙهون ٺاهي مڌر آواز ۽ انهن جي وهڪرن ۾ شفاف چانڊوڪي جي چمڪندڙ ڪرڻن تي رقص ڪندڙ لهرون زمين تي ائين ئي جهومڻ لڳنديون آهن. جيئن ڌرتي جو درد رکندڙ شاعرن جي شاعري ٻاتن ٻولن سان ڳائي سگهجي. ڌرتي تي رات جي ٽمڪندڙ ٽانڊاڻ جي جڳمڳائيندڙ روشني جيان شاعريءَ جا عڪس هجڻ گهرجن.
مون جاڳ او ٻالڪ جاڳ: شاعري ۾ نظمن جا جيڪي به عنوان ڏنا آهن اهي سنڌوءَ جي چيڪي مٽيءَ جي هڳاءُ جهڙا آهن، خاص نظم آزاد نظم، چوسٽا، هائيڪا، ٽيڙو، ٽه سٽا ڏنا آهن، جنهن ۾ ٻارڙن جي زندگيءَ جي عڪاسي چٽي آهي. ان کان علاوه ٽيڙو پٽي ۽ الف، ب جا ٻاراڻا ٻول جيڪي، ”الف“ کان ”ي“ تائين باتصويرون ڏنل آهن، جيڪي ٻارڙن جي دلچسپيءَ جو سبب ضرور بڻبا.
پوپٽ ،گل ۽ خوشبوءِ ٻارڙن لاءِ بيحد ڪشش جو باعث آهن. انهن جا مختلف رنگ ٻارن کي پاڻ ڏانهن ڇڪي وٺن ٿا. ان ڪري شاعري لاءِ گلڙن جهڙا گيت، نظم ئي لاڀائتا ٿين ٿا.
سنڌي ٻار جا خواب ضرور پورا ٿيندا جڏهن ائيندو روشن هوندو. دنيا جي ٻارڙن جي ڀيٽ ۾ سنڌ جو ٻار اڳتي آهي پر انهن کي ماحول ڏيڻ جي ضرورت آهي، هر باشعور اديب شاعر، استاد جو فڪر، فلسفو به اهو ئي بانور ٿو ڪرائي ته سنڌ ايندڙ مستقبل جو ترقي ۾ آهي.
آءٌ انهن شعوري ساٿين (شاعرن، اديبن ) غلام محمد غازي، آزاد بخاري، استاد راهي، سميع جوڻيجو، حاڪم مهر، غني غمدل، حاڪم گل، وحيد محسن، عبدالحي ڀٽو، ساگر محمد حسين مهر، احسان لغاري، محمد حسين مهر (چڪ) ڊاڪٽر ادل سومرو ۽خواجا ذوالفقار جو نهايت شڪر گذار آهيان. جن منهنجي ٻارن جي شاعريءَ جي ڪتاب ”جاڳ او ٻالڪ جاڳ“ تي پنهنجي قيمتي، سونهري رايا ۽ مشورا ڏنا جيڪي لاڀائتا بڻيا ۽ هن ڪتاب جي سونهن ۾ اضافو آندو. خاص پياري اديب، شاعر سميع سجاد ميراڻي جو نهايت ئي شڪرگزار آهيان ۽ اهو احسان ڪڏهن نه لاهي سگھندس جو هن ٻارن جي شاعري “جاڳ او ٻالڪ جاڳ” کي گھڻي گهرج (ڊمانڊ) تي ڪتاب کي نئين رنگ ڍنگ واڌاري ۽ سڌاري سان هڪ دفعو ٻيهر شايع ڪرايو. ۽ ٻاراڻي ادب ۾ اضافو ڪيو آهي. وڌيڪ پڙهندڙن تي ٿو ڇڏجي ته اهي ڪيئن ٿا ڀائين ۽ پنهنجي خيالن ۽ راين کان آگاهه ڪن.
ساٿ سلامت، سدائين گڏ
سنڌ سلامت.
گوهر سنڌي
هوشوءَ جو گھر رستم سيڪريٽري
03068338267 سنڌي ادبي سنگت سنڌ شاخ رستم
03128560818 ضلعو شڪارپور سنڌ.
مرڪزي صدر: ٻالڪ ادبي فورم سنڌ.