زندگيءَ جي خوبصورت تصويرَ ۽ خودڪشيءَ جو ڪارو رنگُ!
ريفرنڊم جي رڙين ۾ رهڙجي ويندڙ خودڪشين جون ڪيتريون ئي ٻيون خبرون ڀلي ته پڙهندڙن کان وسري به وڃن، پر ڳاڙهي موريءَ ۾ گلابن جي کيت جي هن طرف هڪ سياستدان پيءُ جي جذباتي پُٽَ جي هيءَ خودڪشي ان مسئلي تي ٻيهر سنجيدگيءَ سان سوچڻ جو سبب به بڻجي سگهي ٿي. سوشيالاجي ۽ سائيڪالاجي جا شاگرد خودڪشيءَ کي کڻي ڪيئن به ڊفائن ڪن ۽ ان جي سببن کي ڪيئن به ڪلاسيفاءِ ڪن، پر هڪ عام ماڻهوءَ لاءِ خودڪشي ان ڪاري رنگ وانگر ٿي پوي ٿي، جنهن جي ڀريل بالٽي، زندگيءَ جي خوبصورت تصويرَ جي مٿان هاري ڇڏجي.
سکر جي هڪ ڪار پورچ ۾ بيٺل گاڏيءَ اندر پريمي جوڙي جي آپگهات کان وٺي ميڊيڪل جي ان شاگردياڻيءَ جي ڪمهلي موت تائين، جنهن امتحان ۾ فيل ٿيڻ جي اذيت کي گهٽائڻ لاءِ زندگيءَ جو خاتمو ڪري ڇڏيو، ۽ اهڙا ڪيئي ٻيا واقعا، هڪ صحتمند دماغُ ڪڏهن به مرڪندي نه ٿو ياد ڪري. مڃون ٿا ته زندگي هر نئين وک تي هڪ نئين مسئلي جي ڄار ۾ الجھي پوي ٿي ۽ انهيءَ ڳالهه کي ٽيڪ ڏيڻ لاءِ گوتم ٻڌ جي فلاسافيءَ کي به استعمال ڪري سگهجي ٿو. پر شيخ اياز جي عمر جي آخري مهينن ۾ لکيل نظمَ جي اها سِٽَ ڪيڏي نه سهڻي آهي ته:
سؤ درد ها، سؤ دک ها، پر زندگي پياري هئي
اڌ رات جو ٻٻرن مٿان، ڇا چاندني پياري هئي!
اڌ رات جو ٻٻرن مٿان چمڪندڙ چاندنيءَ کي ڏسندي ۽ پنهنجي ساڄي هٿ جي چيچَ ۾ چمڪندڙ مڱڻي جي منڊيءَ کي گهمائيندي، پنهنجي مڱيندي جي محبوب نيڻن جو تصور ڪندي مرڪي پوندڙ ڪنهن نوجوان نينگريءَ جي هڪ لمحي جي ڪيفيت ان ڳالهه جي ثبوت لاءِ ڪافي آهي ته: ”زندگي ڏاڍي خوبصورت آهي!“ ۽ اتي پهچي فرائيڊ کان وٺي ميننگر (Menninger) تائين جي خودڪشيءَ بابت ڏنل فلسفي تي سوچڻ جي ضرورت به نه ٿي رهي. ڀلي ته شاعر خودڪشيءَ جي عمل کي ڪيڏو به رومينٽيسائيز ڪري ڇڏي. ڀلي ته ڪو ناول نِگار پنهنجي ناول جي هيرو کي ڪنهن ٽرننگ پوائنٽ تي اچي پنهنجو پاڻ کان مارائي ڇڏي، پر پڙهندڙن جون محبتون پوءِ به ان معاملي ۾ لاتعلق رهن ٿيون. سنڌ جي انتهائي معتبر شخصيت علامه آءِ آءِ قاضيءَ جي ورسيءَ وارن ڏهاڙن ۾ مختلف اسٽيجن تان ۽ اخباري ڪالمن ۾ سندس موت کي ”نيچرل“ طور پيش ڪرڻ لاءِ سامهون ايندڙ جسٽيفڪيشنس تي به سوچي سگهجي ٿو!
ائين به ناهي ته خودڪشي رڳو اڄ جو ۽ اسان جو مسئلو آهي، آڳاٽي يورپ کان وٺي، چين، جپان ۽ يونان تائين جون تاريخون ۽ ڪلاسيڪي ادب اهڙين ڪربناڪ ڪهاڻين سان ڀريو پيو آهي. افلاطون کان وٺي ارسطو تائين سمورا ڏاها هن اذيتناڪ عمل کي رد ڪري چڪا آهن، پوءِ ڪهڙو سبب آهي جو جديد دنيا جو مهذب، ڪمپيوٽر جي ڪي بورڊ تي ويهي سڄي گلوب کي پنهنجي ڏسڻي آڱر تي گهمائي ڇڏيندڙ انسان، ننڍڙين پريشانين هٿان نهوڙجي زندگيءَ جي نالي مٿان ڪراس ڏئي ٿو ڇڏي؟!
بالي ووڊ جي فلمن لاءِ لئريڪل نظم لکندڙ، انڊيا جي آرٽسٽ گهراڻي سان تعلق رکندڙ شاعر جاويد اختر جون سٽون آهن ته:
خودڪشي مسئلون ڪا حل ڪيا بنتي
زندگي ڪي ڪئي سو جھميلي ٿي
خودڪشيءَ جو خيال جنهن رستي تي سفر ڪري ٿو، اهو رستو مسئلي جي حَلَ جي ماڳَ تي هرگز نه ٿو پهچي ۽ مسئلي جي حَلَ لاءِ نڪتل زندگيءَ جو اهو مُسافر، جنهن جي دِماغَ ۾ اهو خطرناڪ خيال ويهي ٿو رهي، ڪنهن معصوم ٻارَ جي مُرڪَ کي يا ڪنهن محبوب جي ڳاڙهي ڳل جي باکَ ۽ ڪاري چڳ جي رات کي سهارو بڻائي زندگيءَ جي ڪڻو ڪڻو ٿيندڙ هار کي پوئي به سگهي ٿو. ڇو ته زندگي ڏاڍي خوبصورت آهي.
......۽ ڪاش اها ڳالهه ڪوئي ڳاڙهي موريءَ ۾ گلابن جي کيتَ جي هُنَ طرف هڪ سياستدان پيءُ جي جذباتي پٽ سميت انهن سڀني کي سمجھائي ها، جن جون بي جان اکيون بعد ۾ اخباري صفحن مان ان درد کي ڏسن ٿيون، جيڪو دردُ سندن پونئيرن جي نصيب ۾ هڪ زماني تائين لکجي وڃي ٿو.
(21 اپريل 2002ع)