گل ڇِني ٿو سگهين، خوشبو ته اُتي ئي آهي!
نثار تيري گليون په اي وطن! ڪه جهان
چلي هي رسم ڪه نه ڪوئي سر اٺاڪي چلي
سِرُ مٿي کڻي هلندڙن جون ڳچيون ڪڏهن به هيٺ ناهن جھڪنديون ۽ پوءِ اهي يا ته ڪنهن ڦول جيان مروڙجي وينديون آهن يا ڪنهن انب جي ڏارَ جيان ڇانگجي وينديون آهن..... ۽ شاهد سان به ائين ئي ٿيو آهي. جاگيرداري ذهنيت جي بندوقن جون ناليون ڪنهن نه ڪنهن معصوم کي گهائي وجھنديون آهن، انسانيت جون اکيون شرم وچان جھڪي وينديون آهن، پر سندن وٽيل شهپر اڃان به مٿي کڄي ويندا آهن.
هن سر جي گدلي سينور ۾
هي نيل ڪنول به ته ڏوهي آ
۽ ڪو به چڪور انڌياري ۾
اڏري ٿو ته دروهي آ!
شاهد سومري جو ڏوهه ڪهڙو هو، ۽ ان ”ڏوهه“ لاءِ ڪرمنالاجيءَ جا ماهر ڇا ٿا چون؟ اچو ته ان ڳالهه تي سوچڻ ڇڏي ڏيون. ڇو ته اهي ڳالهيون هاڻي سخت ورجاءُ وانگر رهجي وينديون. سردارن جي سردارين جا سوين داستان لکجي به چڪا آهن. ها اچو ته پنهنجن پنهنجن ڪمن ڪارين مان وقت ڪڍي ڪنهن هڪ ٽيبل تي گڏ ٿي شهيد شاهد سومري جي امڙ جي چيل ان جملي تي بحث ڪريون ته: ”جيڪڏهن مون سان انصاف نه ٿيو. ته ايندڙ وقت ۾ ڪا به ماءُ پنهنجي پٽ کي قلم کڻڻ نه ڏيندي!“. ڇا اهو ”بيوس دڙڪو“ هڪ خطرناڪ دڙڪو نه آهي؟ ۽ جيڪڏهن ايندڙ وقت ۾ ڪو به ”شاهد“ پنهنجي قلم سان شاهدي ڏيڻ لاءِ تيار نه رهندو ته پاڇيءَ ۾ ڇا وڃي بچندو؟. هڪ ڊگهي اوندهه، جنهن جي ٻئي ڇيڙي جي ڄاڻ ڪنهن وٽ به نه هوندي.
شاهد جو قافلو روشنيءَ جي لڪير جيان هو جيڪا لڪير اوندهه کي چيريندي ويندي آهي ۽ مڪروهه جاگيرداري سسٽم، روشنيءَ جي لڪير تي پنهنجي بندوقن جا وات کولي ڇڏيا ۽ مونکي وري به اياز جي انهن سِٽُن جو سهارو وٺڻو ٿو پوي ته:
ٿي وئي آ زنجير، ڇني سگهندين تون؟
گل ڇني ٿو سگهين، خوشبو ته اتي ئي آهي
جا سندس وار ڇهي، هير ڇِني سگهندين تون؟
عشق کان عشقَ جي تصويرَ ڇِني سگهندين تون؟
مون نه پئي ڄاتو ته شاهد ڪهڙي قسم جو ماڻهو هو، مونکي ته اها خبر به نه آهي ته هو ڪهڙي برانڊ جا سگريٽ پيئندو هو (پيئندو به هو الائي نه) پر اخبار مان گهوريندڙ سندس چمڪندڙ اکيون (جيڪي ايندڙ زمانن ۾ صرف انهيءَ تصويرَ مان ئي گهوري سگهنديون) ٻڌائين ٿيون ته هو ”ڪجهه ٻيو“ ماڻهو هو. هو شاعر به هو. شاعر جيڪي پهريائين پنهنجي غريب دلين کي مارائي وجھندا آهن، پر اها خبر ڪنهن کي هئي ته بعد ۾ ڪو شاعر پاڻ به، هورڙيان هورڙيان ايندڙ سياري جي ڪنهن ٿڌيرڙي رات جو ايئن بي گناهه مارجي به ويندو.
ايندڙ سياري جي ميرانجھڙين شامن ۾ شهرن جا منظر ڪجهه ٻيو ڏيکُ ته ڏين ٿا. هوائن مان ڪارن، نيرن، ساون، ڳاڙهن ۽ سفيد جھنڊن جي منظر کي هٽئي به ڏينهنَ ٿي ويا، چيٿڙن جهڙا بينر ۽ ڪنهن غريب جي خوابن جهڙا پوسٽر به هڪ هڪ ٿي الائي ڪيڏانهن هوائن ۾ اڏامي ويا ۽ رهجي وئي ته هن ديسَ ۾ صرف اقتداري ايوانن تائين پهچڻ لاءِ جوڙ توڙ ئي رهجي وئي. سادڙن ماڻهن جون نڙيون، مختلف شڪلين ۽ مختلف ذائقن وارن نعرن کي وساري به چڪيون ۽ اهي پنهنجي پنهنجي ٻنين، ڪارخانن ۽ دڪانن جي چڪين ۾ پيسجڻ شروع به ٿي ويا،۽ اهڙي صورتحال ۾ شاهد سومري جون بييباڪ اکيون ڪيترو وقت ڪنهن کي ياد رهي سگهنديون؟
”هي جاگيردار جنڊ جا اهي پڙ آهن. جن جي وچ ۾ سموري بيوروڪريسي، سمورا انتظامي ادارا ڪڻڪَ جي داڻن جيان پيسجي وڃن ٿا“. هڪ نوجوان صحافي دوست اداسي ۽ ڪاوڙ جي مليل جليل احساسَ کي سگريٽَ جي دونهين ۾ اڏاريندي چيو. اياز ڪو هروڀرو ته ڪونه چيو هو ته: ”سچ وڏو ڏوهاري آهي!“ ۽ شاهد به ته اهڙي ئي سچ جو ڀاڱو آهي، جنهن کي ڳولي ڳولي ماريو ويو آهي. خبرن لاءِ خطرن کي کڻي هلندڙ شخص جڏهن پاڻ ”خبر“ بڻجي وڃي ٿو، تڏهن ايئن به ٿئي ٿو. هي هيڏا سارا احتجاج، هي هيڏا سارا مظاهرا، ان محبت جي ثبوت ۾ پيش ڪري سگهجن ٿا. جيڪا محبت شاهد جي پڙهندڙن، سندس شهر واسين، مٽن مائٽن ۽ دوستن جي دلين ۾ مدفون هئي ۽ جيڪا اوچتو ئي اوچتو احتجاج جي روپَ ۾ ايئن ظاهر ٿي پئي آهي. جيئن ڪنهن آتش فشان جي سيني مان لاوو ظاهر ٿي پوندو آهي. شالَ اِها ”محبت“ پنهنجو ماڳُ ماڻي وَٺي.
(30 آڪٽوبر 2002ع)