چنڊُ ڳَليءَ ۾ چَمڪي ٿو
مئن تان اِڪ خيال هان، ملسان نال خيال دي!
ڀلا ان سچل کي سرن ۽ سيمنٽ ۾ قيد ڪجي به ته ڪيئن ڪجي، جيڪو پاڻ عشق جي اتاهين منبر تي بيهي اهو اعلان ٿو ڪري ته:
بندرا بن مين بيٺڪ ميري
رمز سچل دي الٽ اريڙي
گنگا جمنا وچ شنان
نانڪ لڇمن ميرا نام
1991ع ۾ سچل اڪيڊميءَ ۾ ئي مرحوم فقير محمد لاشاريءَ سچل ادبي ڪانفرنس ۾ اهو سوال پڇيو هو ته: ”ڪلنگيءَ وارو ڪير؟“. گيڙو رتن فقيرن کي سرڪاري اهلڪارن جي اڳيان ”ڪلنگي والڙا يار، جيوين لک ٿيوين“ ڳائيندي ڏسي، فقير محمد لاشاري هڪ عجيب ڪاوڙ ۾ وٺجي وڃي ٿو ۽ پوءِ ٻڌائي ٿو ته اهي ”ڪلنگيءَ وارا“ معاشري جا بالادست طبقا ۽ رياستي ادارن جا مالڪ بلڪل به نه آهن، ”ڪلنگيءَ وارا“ ته اهي آهن، جيڪي عشق ۽ سرمستيءَ جي ڪيفيتن ۾ سرشار آهن ۽ انهن کي سچل اها دعا ٿو ڪري ته: ”جيوين، لک ٿيوين“...... ۽ اياز جو اهو سوال به ٺيڪ ان وقت ياد اچي ٿو سگهي ته:
سچل، سچل ٿو ڪرين، سهندين سچل چَٻ؟
ريٽي تنهنجي رٻ، ٻاٽي جنهن اونڌي ڪئي
۽ پوءِ اياز ايئن به چيو هو ته:
سارو عرش منور آهي
چنڊ ڳليءَ ۾ چمڪي ٿو
دور ڀٽائيءَ جي بستيءَ ۾
سچل پنهنجي سرمستيءَ ۾
بيٺو مون کي تاڙي ٿو
عشق، سچل وٽ اچي هڪ عجيب ”فنا مينا“ بڻجي وڃي ٿو. عشق لاءِ سچل جي ڪيل اها ڳالهه ڪيڏي نه مختلف، ڪيڏي نه اڇوتي آهي ته:
ايمان سلامت هر ڪوئي منگي
اسان عشق سلامت منگي
عشق جي سلامتيءَ جي آرزوءَ جي ڪيفيت کي اُهي دليون ئي محسوس ڪَري سگهن ٿيون، جيڪي عشق جي آويءَ مان پَچي راس ٿي نڪيتون هجن. ڇا ”سچو! عشق ٻڍا نه ٿيوي، توڙي چٽڙي هوويس ڏاڙهي“ واري سِٽ عشقَ جي يونيورسٽيءَ ۾ داخل ٿيندڙ ڪنهن الهڙ نوجوان کي ”عشق“ جي Defination طور نه ٿي پڙهائي سگهجي؟. ڪنهن نيٽ ڪيفي ۾ ويهي پنهنجي ناراض محبوبا ڏانهن اي ميل ڪرڻ لاءِ ڪنهن ٽين ايج عاشق لاءِ سچل جي ان سِٽَ کان وڌيڪَ ڪهڙو پيغام ٿي سگهي ٿو ته:
”توسان منهنجي سهڻل سائين! رهجي اَچي شَلَ!“
۽ اڃان به جيڪڏهن محبوب جي ناراضگيءَ جا ڪڪر هيڏانهن هوڏانهن نه ٿين ته آخر ۾ سڀئي هٿيار ڦٽا ڪري کيس اهو ئي چئي سگهجي ٿو ته:
”جوڙ جتيءَ جا ناهيون، عاشق ڪيئن سڏايون؟“
سچل وٽ فراريت جو رستو به ناهي، هُو ”مرد ٿئين مردانو“ واري صلاح هڻي ٿو. عشق جهڙو انوکو ڪَمُ، سچل نروار ٿي ڪرڻ لاءِ چئي ٿو. سچل وٽ ”پٺئين ڄَڃ مَ ڄُل“ واري سنئين سڌي ۽ کَري ڳالهه آهي. عشق ڪنهن به اٽڪل بازيءَ جو نانءُ نه آهي، هِتي سڌي ڳالهه هُجي ٿي. هِنَ رستي ۾ ڪنهن به ور وڪڙ جو ذڪر نه ٿو ملي. سچل برهه جي ان بات کي غورَ سان ٻڌڻ لاءِ چئي ٿو، جيڪا بات ”عجب جيهي“ هجي ٿي.
سچل عشق جي پنڌ کي سجايو سڏي ٿو ۽ ٻين سڀني خَفن کي اجايو ٿو سمجھي. اهي سڀ گورک ڌنڌا جن ۾ عشق جي Involvement نه ٿي هجي، بيڪار هُجن ٿا. انهن جو ڪوئي ماڳُ نه ٿو هجي. عشقَ جو پنڌُ ئي اُهو پنڌ هُجي ٿو، جنهن جي پُڄاڻي ڪنهن ماڳَ تي ٿئي ٿي.
سچل عشق دا پنڌ سجايا، ٻيا سڀ پنڌ اجايا
عشق اها آرسي بڻجي پوي ٿو، جنهن ۾ هر ڪوئي پنهنجي پنهنجي دلين جا جرڪندڙ چهرا پَسي سگهي ٿو ۽ انهيءَ آرسيءَ جا سمورا رنگَ ۽ ترنگ ڪجهه اؤر هجن ٿا.
سچل کي مصلحتن جي ملبي هيٺان دٻائي ڇڏڻ جو ته سوال ئي پيدا نه ٿو ٿئي. سچل اهو سج آهي، جنهن کي خسيس مَفادن جي کاري هيٺان لڪائي ئي نه ٿو سگهجي. سچل جي پنڌَ کي پنهنجو ڪندڙن کي رسمن ۽ رواجن کي ٽوڙڻو ئي پوندو. عهدا ۽ ڪرسيون ته ان ڌوڙ جهڙا به نه آهن، جيڪا ڌوڙ ڪلنگيءَ وارن جي پنڌَ ۾ سندن پيرن جي پويان اڏامي ٿي. اهي ڪلنگيءَ وارا جن کي سچل سائينءَ اها ٻاجھاري دعا ڪئي آهي ته:
”جيوين، لک ٿيوين!“
(21 نومبر 2002ع)