هر ڏينهن محبت جو عالمي ڏينهن هُجي!
ڪالهه هر اهو ماڻهو ضرور پريشان رهيو هوندو، جنهن کي اها خبر هوندي ته دنيا اڄ ”محبت جو ڏينهن“ ملهائي رهي آهي. ڪيترن ئي نوجوانن جون آڱريون ڪمپيوٽر جي ڪي بورڊ تي ڪائي love-mail موڪليندي موڪليندي رهجي ويون هونديون، ڪيترن جي آواز ٽيليفون تي ساٿ ڇڏي ڏنو هوندو ۽ ٻئي طرف کان چوڙين جي جهنڪار جهڙو آواز صرف ”هيلو هيلو“ ڪندي ئي رهجي ويو هوندو. سڄي سالَ جي انتظار کان پوءِ، انهيءَ ڏينهن لاءِ ورتل ”ويلنٽائن ڪارڊ“ سڄي ڏينهن جي اضطراب ۽ ڪشمڪش کان پوءِ ڀريل اکين سان ضايع ٿي وَيا هوندا ۽ ٽڙيل جذبن جهڙا ڪيترائي رنگين گلدستا پنهنجي ماڳ نه پهچي سگهڻ کان پوءِ، شامَ جو پتيون پتيون ٿي ڪنهن ڊسٽ بن ۾ اونڌي منهن ڪريا هوندا. انهن سڀني ڪيفيتن تي سوچڻ کان پوءِ مان وري ان خيال جي کليل کڙڪيءَ آڏو بيهي، هڪ ڊگھي ٿڌي ساههَ سان سوچيان ٿو ته: ”ڇا محبت جي احساسَ کي ڪميونيڪيٽ ڪرڻ لاءِ، ڪمپيوٽر، ٽيليفون، ڪارڊ يا گلدستي نالي ڪنهن ميڊيم جي ضرورت هوندي به آهي ڇا؟“ ۽ مون کي هڪ دفعو ٻيهر جواب، ”نه....... بلڪل نه“ جي هلڪي، مڌم پڙاڏي ۾ ئي گونجندي ملي ٿو.
مون جڏهن پهريون دفعو ”ڪافڪا“ جي اها سٽ پڙهي هئي، جيڪا هن پنهنجي محبوبا ”ملينا“ کي هڪ خط ۾ لکي هئي ته، ”تون مون سان پيار ٿورئي ٿي ڪرين، تنهنجي پيار کي منهنجي پيارَ سان پيار ٿي ويو آهي“، تڏهن مان حيرانيءَ جي نه کٽندڙ جزيري ۾ اچي ويو هئس.
پيار جي انهيءَ نفيس ڪيفيت کي ڪنهن دل جي هزارين سالن تي پکڙيل اڪيلائي ئي محسوس ڪري سگهي ٿي. پيار، هوا، پاڻي، مٽي ۽ باهه جهڙو ڪوئي مادو به ته نه آهي. جنهن جي لاءِ ڪوئي ڪيميائي فارمولو جوڙي سگهجي. جنهن کي مختلف ائٽمن ۾ ورهائي سگهجي، جنهن لاءِ ڪا وصف متعين ڪئي وڃي...... ۽ اها ڳالهه ”ڪيمسٽريءَ وارن“ کي به سمجھه ۾ ڪونه ايندي!!، پيار جي ڪيمسٽري ئي الڳ هجي ٿي، ۽ نارائڻ شيام جي لفظن ۾، دل جا دليل ئي پنهنجا هوندا آهن، پر پوءِ به اها ڳالهه طئي آهي ته پيار، هوا، پاڻي، مٽي ۽ باهه جيترو ئي اهم هجي ٿو. پيار ۾ ”ملڻ“ ۽ ”نه ملي سگهڻ“ وارو مسئلو الڳ آهي ۽ انهيءَ تي کوڙ سارا بحث به ٿي چڪا آهن (۽ پاڻ وٽ اهڙن بحثن ۾ الجھڻ ۽ اٽڪڻ جي اهليت ۽ صلاحيت آهي به ڪونه) پر پوءِ به الائي ڇو لطيف جي سِٽَ ”من اندر جا لوچ، ملڻ سان ماٺي ٿئي“ ساهه کي ويجھڙي ويجھڙي ٿي لڳي. ڪٿي ايئن ته ناهي ته نه ملي سگهڻ واري حالت ۾ پيار جو ٽڙيل گلاب، سدائين ٽڙيل ئي رهي ٿو ۽ ملي پوڻ کان پوءِ اُهو آهستي آهستي پنهنجي جواني ۽ پنهنجو نِکار هر ايندڙ پل سان گڏ وڃائيندو ئي رهي ٿو؟
چون ٿا ته محبت دنيا مان ناياب ٿيندي پئي وڃي. استاد منظور علي خان جي اها جھونگار ته ڪافي سال اڳ ٿي ڪنن تي پئي هئي ته: ”محبت لڏي وئي ملڪ مان“.... ۽ محبت کي ”مرده گلن جي سمفني“ سڏيندڙ مظهر الاسلام به ته محبت کي بچائي وجھڻ جي جهادَ ۾ حصو وٺڻ لاءِ اتساهيندو رهي ٿو. محبت، جيڪا هن ديس ۾ پنهنجي کل بچائڻ جي جتن ۾ جنبيل هجي ٿي، محبت جيڪا ڪهاڙين جي پاڇي ۾ پلجي ٿي ۽ محبت جنهن کي اوچتو ۽ بنان ڪنهن اطلاع جي گولين مان ڪڍيو وڃي ٿو.
اسان جي هڪ دوست هنن ئي صفحن ۾ ڪجهه مهينا اڳ لکيو هو ته، ”محبت بد دعا ناهي!“. مڃون ٿا ته محبت بددعا ناهي پر پوءِ به اُها ماري ضرور ٿي وجھي. پر ايئن به آهي ته اهو ”مرڻ“ وري ”جيئڻ“ جو ٻيو روپ به ٿي سگهي ٿو. حسن درس جون اهي سٽون مان اڪثر ورجائيندو رهندو آهيان ته:
عشق جي ڪرنفل مان قطرا ٿي
آدمي ڪيئن ٿو عرق ٿئي ڏسجان!
يا وري حسن جون ئي اهي سٽون ته:
لڳي وئي لاڙ سان آ لنئون، اوهان کي ٻيو ڀلا ڇا چئون؟!
اسان کي عشق سارين جيئن، ڇنڊي ڦوڪي ڇڙي ٿو پيو
اڄوڪي سنڌ جي صورتحال ۾ جِتي جوانيون هر ٻئي موڙ تي خودڪشيءَ جي خيالن سان ئي وڃي ملن ٿيون، اُتي محبت جي ٿڌي ڇانوَ هيٺان اچي زندگيءَ جي لاءِ ڪائي معنيٰ نه ٿي ڳولي سگهجي!؟ محبت جو اهو روپ نه ٿو ماڻي سگهجي، جيڪو روپ ”ٺاهي ڇڏڻ“ جي طاقت رکندو هُجي. جيڪو روپ دُعا جهڙو روپُ هُجي. ڪبير ڪيڏي نه سهڻي ڳالهه ڪئي هئي ته:
ڪبيرا پيالا پريم ڪا انتر ايسا لگائي
روم روم مين رم ريا اور امل ڪيا کائي
”ڪبيرا مون ته محبت جو پيالو ئي دل سان لڳائي ڇڏيو آهي. هاڻ لونءَ لونءَ ۾ اهو ئي سمائجي ويو آهي. مان ٻيو ڪوئي نشو ڇو ڪريان؟“
ڳالهه محبت جي عالمي ڏينهن تان شروع ٿي ۽ جهڙي طرح محبت کي ڪنهن مخصوص ڏينهن جي گذرندڙ گهڙين جي فريم ۾ جڪڙي نه ٿو سگهجي. بلڪل ايئن ان کي عمر جي ڪنهن مخصوص حصي جي فريم ۾ به قيد نه ٿو ڪري سگهجي. ٻه سال اڳ ادل سومري کان هڪ انٽرويو ڪندي مون جڏهن کانئس سندس هڪ شعر، ”مان ٻڍائپ ۾ به توکي چاهيندس“ جي باري ۾ پڇيو هو، تڏهن هن بانو قدسيه جي هڪ ڊرامي جي ڪردار جو ڊائلاگ ٻڌايو هو ته: ”محبت ڪائي سرڪاري نوڪري ناهي، جنهن لاءِ ڪا Age Limit رکي وڃي“. ۽ مون کي سچل جون اهي سٽون ياد اچي ويون هيون ته:
سچو ! عشق ٻُڍا نه ٿيوي
توڙي چٽڙي هوويس ڏاڙهي
هر موسم محبت جي موسم ٿي سگهي ٿي ۽ ڪا به موسم محبت جي موسم نه ٿي ٿي سگهي. محبت چئن مندن جي ظاهري چڪر ۾ ڪڏهن به نه ٿي اچي. اُنَ جون مندون ڪجهه الڳ ٿين ٿيون، محبت جا ماڻ ۽ ماپا به مختلف ٿين ٿا. محبت جي رياضيءَ ۾ ٻن ۽ ٻن جو جوڙ، چار ڪڏهن به ناهي ٿيندو. محبت جي منظرن جو مشاهدو، سڄين اکين سان ممڪن ئي ناهي هوندو. اتي صرف انڌو ٿي پوڻ کان پوءِ ئي اکيون پنهنجو ڪم ڪري وجھنديون آهن.
انڌو ٿي پسيج مشاهدو محبوب جو
محبت ۾ ملبوس ٿي ويل ڪنهن شخص کان جيڪڏهن ”محبت“ جي شڪل صورت جي باري ۾ پڇيو وڃي ته شايد ئي هو ڪجهه ٻڌائي سگهي، ايئن به آهي ته هن وٽ ٻڌائڻ لاءِ ٻيو ڪجهه به نه هجي، سواءِ شاعر جي انهن ٻن سٽن جي ته:
عشق سي تو نهين هون مين واقف
دل سي شعله سا ڪڇ لپٽتا هي
۽ جڏهن دل عشق جي شعلي جي لپيٽ ۾ اچي وڃي، ته زندگيءَ جون تنگ سوڙهيون ۽ اونداهيون گهٽيون روشن ٿي سگهن ٿيون. محبت ۾ جيڪڏهن اُها انوکي celebration شامل ٿي وڃي ته پوءِ هر مسئلو حل ٿي سگهي ٿو ۽ انسان سارين جيئن ڇنڊجي، ڦوڪجي ۽ ڇڙجي صرف اوڏانهن ئي وڌي سگهي ٿو، جيڏانهن روشني هوندي آهي.
محبت فرسٽريٽيڊ جوانين کي خودڪشيءَ جهڙين خوفناڪين کان به بچائي سگهي ٿي ۽ انهن لاءِ هر ڏينهن محبت جو عالمي ڏينهن به بڻجي سگهي ٿو.
(15 فيبروري 2003ع)