مختيار بي بيءَ کان کسيل مرڪ ۽ ”شانتيءَ“ جو سڙيل جسم
بدصورتيءَ کي اڃان ڪيترو افورڊ ڪري سگهجي ٿو؟! اهو هڪ سوال آهي اسان سڀني لاءِ ۽ هن ديس جي هر ڌڙڪندڙ دل لاءِ، جنهن جي جواب جي ڳولا اسان سڀني کي ڪرڻي آهي. مان نه ٿو چاهيان ته مختيار بي بيءَ جي مکڙين جهڙن چپن کان هميشه لاءِ کسجي ويل مرڪ تي هڪ ردالي ٽائيپ ڪالم لکي پڙهندڙ کي هروڀرو به اداس ڪري ڇڏڻ جي ڪوشش ڪريان. پر ڇا ڪجي؟ ڪنهن ڪڙاهيءَ جيان ڪڙهندڙ اندر کي سمورو اوٻر ڪڍڻ لاءِ جيڪڏهن ڪوئي سهارو آهي به ته اهو صرف لکڻ جو ئي سهارو آهي. ڀڳت ڪبير جو هڪ دوهو ڪجهه هن طرح آهي ته:
ايسا ڪوئي نه ملا جسي رهي لاگ
سب جگ جلتا ديکا اپني اپني آگ
جنهن جو مطلب ڪجهه ائين وڃي بيهي ٿو ته: ”مونکي ڪوئي اهڙو ڪو نه مليو، جنهن سان گڏ هميشه رهي سگهان، هِتي مون هر شخص کي پنهنجي پنهنجي باهه ۾ جلندي ڏٺو آهي“.... ۽ پنهنجي حصي جي باهه کي اورانگهي .
مختيار بي بيءَ جي اجڙي ويل زندگيءَ تي هڪ روئڻهارڪي نهار وجھندي، جيڪڏهن دل جي آڱر کي وٺي ڪجهه ڏهاڙا اڳ واري ماضيءَ جي اوندهه اوندهه گهٽين ۾ هليو وڃجي ته اتي اسان کي هڪ ٻي باهه به دکندي نظر ايندي ۽ اها باهه ٽنڊو آدم لڳ ڳوٺ حاجي محمد اسماعيل ۾ ”شانتيءَ“ جي جسم کي لڳل باهه آهي، ۽ ان باهه سندس جسم سان گڏ سندس روح کي به گهرائين تائين ساڙي ڇڏيو. اخبارن ۾ ڇپيل شانتيءَ جون سڙيل جسم واريون تصويرون ڄڻ ته استاد غالب جي ان شعر جو عڪسُ بڻجي پيون هيون ته:
جلا هي جسم جهان دل بهي جل گيا هوگا
ڪريدتي هو جو راک، جستجو ڪيا هي؟
جيڪڏهن شانتي پڙهيل هجي ها ۽ اتفاق سان هن غالب کي به پڙهيو هجي ها ته پنهنجي سڙيل جسم تي ڪئمرائن جا فليش چمڪائيندڙ ۽ سوالن جا سلسلا جوڙيندڙ صحافين کان اهوئي سوال پڇي ها ته:
”ڪريدتي هو جو راک، جستجو ڪيا هي؟“
مان نه ٿو ڄاڻان ته شانتيءَ جي سڙيل جسم تي حسن درس ڪو نظم لکيو به يا نه، رحمت الله ماڃوٺيءَ ڪا ڪهاڻي لکي يا نه، پر ايترو اندازو ضرور اٿم ته اوريانا فلاسيءَ کي جيڪڏهن اهو ٻڌايو وڃي ته شانتيءَ جي جسم کي لڳل باهه ۾ سندس اهي ڇاتيون به جلي ويون. جنهن کي ايندڙ وقت ۾ سندس معصوم ٻالڪ جي ڪومل چپن کي ٿڃ جي پهرئين ڌار آڇڻي هئي، ته هوءَ صرف ان هڪ نقطي تي ئي هڪ طويل ناول لکي ها.
پر ناول لکڻ سان به ڇا ٿو ٿئي؟ اجيت ڪور پنهنجي پياري ڌيءَ جي جسم کي لڳل باهه کي پنهنجي آتم ڪهاڻي ”خانه بدوش“ جي صفحن ۾ سانڍي ته ڇڏيو پر اها باهه جيڪا سندس روح کي لڳي چڪي هئي، اها ته پنهنجو ڪم ڪري وئي نه!..... ۽ شانتيءَ جي جسم کي لڳل باهه به اها باهه هئي جنهن پنهنجي نتيجي ۾ کيس نه ڪوئلو بڻائي ڇڏيو ۽ نه رک. ميران ٻائيءَ اهڙي ڳالهه ته ”برهه جي باهه“ جي نتيجي لاءِ لکي هئي ته:
لڪڙي جل ڪر ڪوئله بني، ڪوئله بهيو راک
مين برهن ايسي جلي ، نه ڪوئلو بهئي نه راک
شانتيءَ کي برهه جي باهه ته ڪونه وڪوڙيو هو، کيس لڳايل باهه اها باهه به ڪونه هئي، جنهن ڪجهه سال اڳ زيب النساءِ ۽ حاڪم زاديءَ جي جسمن کي جلائي ڀسم ڪري ڇڏيو هو. کيس لڳايل باهه ته اها باهه هئي جنهن جي ٻري اٿڻ لاءِ ”بيحيائي“ گاسليٽ جو ڪم ڪري وجھندي آهي. شانتي ڪهڙن حالن ۾ آهي؟ ڪجهه چئي نه ٿو سگهجي. ڇو ته اخبارن جي ڪالمن پنهنجو پاڻَ ۾ نين خبرن ۾ ڀڙڪندڙ شعلن کي جاءِ ڏئي ڇڏي آهي. پر پوءِ به مختيار بي بيءَ جي تار تار دامن تي سوچيندي، شانتيءَ جي اشانت سرير کي به محسوس ڪري وٺجي ٿو.
آخر ڪهڙي ڪهڙي ڳالهه جي ڳڻتيءَ ۾ ڳرجي؟ آخر ڪهڙي ڪهڙي درد جي ميرانجھڙي رنگ جو حصو بڻجي وڃجي؟ هِتي ته هر ٻئي موڙ تي ڪنهن نه ڪنهن مختيار بي بيءَ جي زندگيءَ کي رانديڪو سمجھي، راند کيڏي، ڪاوڙجي، ڀڃي اڇلايو وڃي ٿو. هِتي ته هر ٻئي موڙ تي ڪنهن نه ڪنهن شانتيءَ جي زندگيءَ کي ردي ڪاغذ سمجھي پنهنجي حوس جي ٻرندڙ چلهه ۾ اڇلائي ساڙي رک ڪيو وڃي ٿو.
ڀلي ته ايڇ آر سي پي کان وٺي عورت فائونڊيشن تائين سموريون تنظيمون احتجاج جا بينر اڀا ڪري ڇڏين پر ڇا اهي سڀ عمل مختيار بي بي، شانتي ۽ انهن جهڙين الائي ڪيترين نينگرين (جيڪي اخبار جي خبر به بڻجي ناهن سگهيون) کي اها ننڊ موٽائي سگهندا، جنهن ننڊ ۾ ڪو به ڊيڄاريندر خواب ناهي هوندو، جيڪا ننڊ پرسڪون هوندي آهي ۽ جنهن ۾ نيرا نيرا خواب نظر ايندا آهن.
اڄ جڏهن مختيار بي بيءَ جي دل ۾ پاڻ کي ئي مارڻ جا خيالَ اچي رهيا آهن، تڏهن زندگيءَ جي انهن سالن تي به سوچجي، جيڪي کيس ايندڙ وقت ۾ گذارڻا آهن، ان خوفناڪ خواب سان گڏ، جيڪو ڊيڄاريندڙ ۽ مڪروهه چهري وارو خوابُ هو کليل اکين سان ڏسي چڪي آهي. ان جو ڪرب ڪو سندس دل سان ئي محسوس ڪري سگهي ٿو.
سواليه نشانين جي سامهون ايندڙ شانتيءَ کان جيڪڏهن ڪجهه به پڇيو وڃي ته هوءَ اياز جي لفظن ۾ ائين به چئي سگهي ٿي ته:
جر جي ڄر ڪنهن ڄاتي ڪانه
لڙڪ اگهياسين لڪي لڪي
۽ جيڪڏهن ساڳئي سوال جي نشاني مختيار بي بيءَ جي اڳيان آڻي بيهارجي ته هوءَ اياز جي ئي لفظءن ۾ ايئن به چئي سگهي ٿي ته:
چائنٺ تي چانڊوڪي آهي
ها پر من جي ڇن ۾ ڇا هي؟
ڪنهن به نه پاتي جھاتي ڪانه
کل آئي ته به ڦڪي ڦڪي !
۽ هِتي هن عجيب ديس ۾ ڄڻ ته ڪوئي به ناهي. جيڪو لڪي لڪي لڙڪ اگهندڙ شانتيءَ جي دل جي جر جي ڄر کي ڄاڻي وٺي ۽ مختيار بي بيءَ جي چپن تي باقي بچي ويل ڦڪي ڦڪي کل ۾ ٿورڙو به رنگ ڀري وٺي.
(7 جولاءِ 2002ع)