مهاڳ
سرحد پار جون سنڌياڻيون
علي نواز آريسر جو ڪتاب ’سنڌ هِتي سنڌ هُتي‘ منهنجي هٿن ۾ آهي مهاڳ لکڻ لاءِ، جيڪو سرحد پار جي سنڌياڻين جي علمي،ادبي ڪاوشن تي لکيل آهي. ڪتاب جي ارپنا ڏسڻ سان شرڌا وچان سِر جُهڪي ويو، نارائڻ شيام جي نالي، منهنجي ادبي استاد جي نالي، جنهن منهنجي پهرئين غزل جي ڪتاب ’شبنمي قطرا‘ جي وقت مون کي همٿايو ۽ اصلاح ڪيائين. 1988ع ۾ پوني ۾ ٿيندڙ نيشنل ڪانفرنس ۾ مون کي ڪنوينر بڻايو. آءٌ ننڍيءَ عمر جي، هڪ پاسي گوبند مالهي جي ۽ ٻئي پاسي نارائڻ شيام، جنهن مشاعري ۾ موهن ڪلپنا، گنو سامتاڻي، هري ڪانت ۽ 25 ٻيا ناميارا شاعر هئا.
خير گُرو ديو نارائڻ شيام کي نمسڪار ۽ علي نواز آريسر ڀاءُ کي به.
اڳتي وڌي هند جي سنڌي ليکڪائن جي فهرست پڙهي، گهڻو ڪري ڀاءُ سڀني ليکڪائن کي شامل ڪيو آهي ڪتاب ۾. سرحد پار جون سنڌياڻيون، بيحد عمدو ڪم. ليکڪ علي نواز آريسر پنهنجي پاران جو دل ڇُهندڙ صفحو لکيو آهي. ”اڄ جڏهن منهنجو قلم هِند ۾ رهندڙ سنڌي ليکڪائن کي سارڻ ويٺو آهي ته اُنهن ليکڪائن جي لِکڻين ۾ ورهاڱي جو جيڪو درد آهي، اُن ۾ وَهندو پيو وڃي. ورهاڱو ڇا هو؟ ورهاڱي جي پِيڙا ڪهڙي هُئي ۽ انهي پِيڙا ۾ ڪنهن ڪنهن کي ڀوڳڻو پيو، ان جي مون کي ڪابه ڄاڻ ڪونهي، ڇاڪاڻ جو ان وقت نه آءٌ ڄاول هُئس ۽ نه ئي مون انهيءَ پيڙا بابت ڪنهن کان پُڇيو.“
اُن ورهاڱي جي پيڙا کي اندرا شبنم ڄاڻي ٿي، پنهنجي امڙ، مامي مٿراداس (ڪراچي)، اما مور ٻائي عرف رڪمڻي ٽيڪچند شهدادپوري (ناني) سڀني چيو ’الاءِ ڪهڙا ڌاريا آيا، فساد ٿيا، چيائون ٿورڙي وقت لاءِ نڪري وڃو، ٿوري ماٺار ٿيندي واپس ورنداسين، ڪُلف وڏو لڳائي لاڙڪاڻي سنڌ مان نڪتا ۽ بس هاڻي جلاوطن آهيون. ’اُتي عيد-هولي گڏ ملهائيندا هياسين.‘
ننڍي هوندي کان گهر جو ماحول ۽ ديدي پوپٽي هيراننداڻي، سُندري اُتمچنداڻيءَ جا ناول، ڪهاڻيون ورهاڱي تي پڙهندا رهياسين. آريسر ڀاءُ ان درد کي محسوس ڪيو، هڪ درد جو رشتو آهي اسان سنڌين جو، هندو-مسلمان جو ويڇو ڪٿي هو؟ برابر نه هو ڀاءُ! صرف سنڌي ۽ سنڌيت جو رشتو هو.
ليکڪ هن ڪتاب کان اڳ ۾ ’سنڌي ادب ۾ عورتن جو حصو‘ ڪتاب لکيو هو، جيڪو محترم ڀاءُ ناز سنائي پنهنجي اداري سنڌي ساهت گهر حيدرآباد پاران پڌرو ڪيو، جنهن ۾ 140 ليکڪائون هيون، انهن مان هن ڪتاب ’سنڌ هِتي سنڌ هُتي‘ ۾ به ڪجهه ليکڪائون شامل آهن.
ڀاءُ علي نواز آريسر تمام گهڻي محنت ڪري هند جي سنڌي ليکڪائن جو تعارف ڪرايو آهي ۽ سندن لکڻين جو به نمونو پيش ڪيو آهي ۽ تمام گهڻي محنت ڪري، تفصيل ڪٺا ڪري 19 ليکڪائن تي لکي هڪ سنڌيءَ جو فرض نڀايو آهي، ان پورهيي جو اسين سڀ ليکڪائون ٿورائتيون آهيون، جن هن ڪتاب ۾ شامل آهن به يا نه سي به هن ۾ سمايل آهن جو هو وري به سنڌي ليکڪائن جو ادبي ڪم پڙهي رهيون آهن. جيڪي به سنڌي مانواريون هستيون آهن سڀني جي ٿورائتي آهيان، خاص ڪري علي نواز آريسر جي حُجت جي ته ڪتاب جو مهاڳ توهان لکو. مهرباني، جيڪو به لکيو اٿم، دل سان، جذبات سان ۽ محبت سان لکيو اٿم.
هي ڪتاب، هڪ ورهاڱي جي درد ۽ سنڌين جي پيڙا کي، ماڻهن تائين پهچائي رهيو آهي، تنهن لاءِ آفرين آهي ڀاءُ کي. خاص ڪري عورت، جا سماج جي ستايل آهي، ظلمن جي شڪار آهي هند سنڌ ۾، سڀني سنڌين ۾، جتي سنڌ ۾ قهر ڪندڙ رسمون ’ڪارو ڪاريءَ‘، ’ظلم‘، اُتي اديب قلم سان قلم ملائي سچ اوڳارين ۽ اديب يعني اُڏام. پکين لاءِ ڪهڙي سرحد؟ اسين اديب قلم جا سپاهي آهيون ۽ ان قلم سان قلم ملائي، ايڪتا جي امن جي کنڀڙين سان اُڏامون ٿا. شل هر پکيئڙو اديب اُڏامي پنهنجين ڪلپنائن ۽ حقيقت سان.آسيسون ۽ نيڪ تمنائون هن ڪتاب لاءِ.
تاريخ 2017-10-06 محبتي اندرا شبنم
توهان جي پنهنجي ’اندو‘