راجسٿان جو رُوح : ڊاڪٽر ڪملا گوڪلاڻي
هن لکڻ جي شروعات ننڍپڻ ۾ ڪهاڻيون لکڻ سان ڪئي، جيڪي اُتان جي مقامي رسالن ۾ ڇپيون. اُن بعد هن ادب جي مختلف صنفن ۾ لکڻ شروع ڪيو، جنهن ۾ مضمون ۽ تحقيقي مقالا اهم جاءِ والارين ٿا. هن جي ڪهاڻين ۾، هند جي ٻين ليکڪن/ليکڪائن جي ڀيٽ ۾ جدت ڏسجي ٿي، ڇاڪاڻ جو هن جو جنم پنهنجي سرزمين تي ٿيو آهي، تنهن ڪري هن جي لکڻين ۾ ورهاڱي جهڙي درد بجاءِ پنهنجي سرزمين جي خوشبوءِ محسوس ٿئي ٿي. هن پنهنجي لکڻين ۾ پنهنجي خطي جي موضوعن کي اوليت ڏني آهي. هوءَ فڪشن ۾ به ڪماليت رکي ٿي ته سندس لکڻيون يورپي طرز جون به آهن. هن يورپ سطح جو مطالعو پڻ ڪيو آهي، ان جي باوجود راجسٿان کي سنڌ جي سرحد ويجهو هئڻ ڪري، سنڌ جي ادبي اثر کي قبولڻ کان پاڻ بچائي نه سگهي آهي. سندس سنڌي ڏاڍي پُختي آهي. تحقيق ۽ تنقيد ۾ به هن پاڻ ملهايو آهي، ۽ کيس مانُ به مليو آهي، ان جو هڪڙو سبب ته سندس تحريرن ۾ استعمال ڪيل شائستگي آهي، ٻيو ته هوءَ راجسٿان جي پهرين سنڌي پي.ايڇ.ڊي آهي.
ڊاڪٽر ڪملا جا هن وقت تائين 16 ڪتاب طبعزاد ۽ ٻيا ڪيترائي ترجمو ٿيل ڇپجي چُڪا آهن. طبعزاد ۾ گهڻو تعداد سنڌيءَ جو آهي ۽ هن ديوناگريءَ ۾ به لکيو آهي. ڪتابن جو وچور هيٺ ڏجي ٿو.
ڇپيل ڪتابن جي فهرست
حادثي کان پوءِ (ڪهاڻيون؛ 1984ع)، راجسٿان جي سنڌي ساهتيه جو جائزو (تنقيد؛1985ع)، فيصلو ٿيڻ تائين (ڪهاڻيون 1986ع)، هوندا سي حيات (بايوگرافي؛ 1987ع)، نظر ثاني (تنقيد؛ 1989ع)، سنڌي درسي ڪتاب (1991-95ع) ڇهين کان اٺين تائين. مخرت مئون (هندي ڪهاڻيون ؛1992ع)، ڊائريا جو سچ (تنقيد: 1993ع)، نظرثاني (ٻيو ڀاڱو؛ 1995ع)اظهار (ادبي مضمون؛1996ع) ادبي تاثرات (تنقيد؛ 1998ع)، سنڌي ساهتيه ۾ سمپراديڪ سدڀاو (تحقيق؛ هندي؛ 1999ع)، سنڌي ڪوِتا ۾ قدرت جو چِٽ (پي. ايڇ. ڊي ٿيسز؛2001ع)، ادبي ڪٿ (تنقيد؛ 2002ع)، سائو ٿيل گاهه (ڪهاڻيون؛ 2003ع)، شاهه جو شعر (ادبي تنقيد؛ 2007ع)، ساهتيڪ ڪهاڻيون (درسي ڪتاب؛ 2007ع)، اولهه راجسٿاني ۽ سنڌي (ادبي تنقيد؛ 2010ع)، توم نه اڪيلي (ديوناگري شاعري؛ 2011ع)، سائو ٿيل گاهه (ديوناگري ڪهاڻيون؛ 2012ع)، متان ڪرين ماٺ (ديوناگري ۽ سنڌي ڪهاڻيون؛ 2014ع) اهم جاءِ والارين ٿا.
ترجمو ٿيل ڪتاب
اپني اپني وواسٿا (ڪهاڻيون؛ 1987ع) سنڌيءَ مان هنديءَ ۾ ترجمو. سنڌي ڪوِتا ۾ ويدانت (تحقيقي مقالا؛ 1993ع) سنڌيءَ مان هنديءَ ۾ ترجمو. ڪبير وچناولي (2004ع) هنديءَ مان سنڌيءَ ۾ ترجمو. سنڌ ڪهاڻي ڪي. آر ملڪاڻي (تاريخ؛ 2005ع) انگريزيءَ مان سنڌيءَ ۾ ترجمو. سنت ڪبير (2011ع) هنديءَ مان سنڌيءَ ۾ ترجمو. شهيد هيمون ڪالاڻي 2012ع) سنڌيءَ مان هنديءَ ۾ ترجمو. سماجي، سائنسي ۽ مئٿميٽڪس درسي ڪتاب، سنڌيءَ مان هندي ۽ هنديءَ مان سنڌيءَ ۾ ترجمو.
ان کانسواءِ سندس ڪيتريون ئي ڪهاڻيون، شاعري، تنقيدي ۽ تحقيقي مضمون سنڌ ۽ هند جي مشهور مخزنن؛ رچنا، ريحان، سنگيتا، ڪونج، ڪينجهر، ڪلاچي، نظرانا، ادبي چمن ۽ ٻين ۾ ڇپجي چُڪا آهن. اهڙيءَ طرح پاڻ ادبي مئگزين رچنا جي ٽي سال ايڊيٽر، ريحان جي ڇهه سال ايڊيٽر، رهي آهي، هي راجسٿان سنڌي اسڪيڊميءَ جو ساليانو جرنل آهي. وردائي هندي ادبي جرنل جي پنج سال ايڊيٽر، جي. ايس. اي مئگزين جي سنڌي سيڪشن کي پنج سال سنڀاليائين ۽ آتم درشن هندي ۽ سنڌيءَ جي 1998ع کان لڳاتار ايڊيٽر آهي. هن پنهنجي بيحد صلاحيتن سان هنن رسالن کي خوبصورت بڻايو ۽ مڃتا ڏياري.
ڊاڪٽر ڪملا ادبي ۽ تعليمي سرگرمين سان گڏ مختلف ادارن جي ڪميٽين جي ميمبر پڻ آهي، جن مان ڪن جو ذڪر هتي ڪجي ٿو؛ ميمبر، راجسٿان سنڌي اڪيڊمي، جئپور 2013ع کان. نيشنل پريزيڊنٽ، اکل ڀارت سنڌي ٻولي ۽ ساهتيه پرچار سڀا 2007ع کان. ميمبر ساهتيه اڪيڊمي، نيو دهلي 1998ع کان 2002ع تائين. ميمبر آف ايگزيڪيوٽو ڪميٽي ۽ فنانس ڪميٽي نيشنل ڪائونسل فار پروموشن آف سنڌي لئنگئيج (منسٽري آف ايڇ. آر. ڊي) گورنمينٽ آف انڊيا 1995ع کان 1998ع تائين. ايگزيڪيوٽو ميمبر ۽ چيئرپرسن ايڊيوڪيشن ونگ اکل ڀارت سنڌي ٻولي ساهت سڀا بامبي، 2003ع کان 2007ع ۽ عورتن جي شعبي جي چيئرمئن 2008ع کان لڳاتار. چيئرپرسن آل انڊيا سنڌي مهيلا سماج Mumal 1994ع. ميمبر، سرسوتي سڀا راجسٿان ساهتيه اڪيڊمي اُڌيپور 1990 کان 1993ع تائين. ميمبر، بورڊ آف اسٽڊيز_سنڌي (B.S.E., Rajasthan) 1992 کان 1993ع تائين ۽ ٻيو ڀيرو 2009 کان 2012ع تائين. ماهر، نصاب ڪميٽي سنڌي (R.A.S. Exams of R.P.S.C) اجمير، 1994ع کان اُڌيپور، بڙودا، جوڌپور ۽ گجرات يونيورسٽيون. سيڪريٽري، هري سُندر سينيئر سيڪنڊري اسڪول اجمير 2009ع کان لڳاتار. آل انڊيا ريڊيو جي سمورين اسٽيشنن جي باقاعده براڊڪاسٽر ۽ ٻين ڪيترين علمي ادبي اڪيڊمين جي پاڻ ميمبر رهي چڪي آهي ۽ ڪيترن ادارن سان اڃا تائين لاڳاپيل آهي. هوءَ اڻ وِرچ انسان آهي، پنهنجي زندگيءَ جو هر پل سجايو ڪرڻ لاءِ ڪوشان رهي ٿي. هن هڪ ئي وقت مختلف ادارن سان لاڳاپل هئڻ جي باوجود لکڻ جي عمل کي برقرار رکيو ۽ لاتعداد ڪتاب لکيائين ۽ ترجمو ڪيائين، جيڪي ادبي ميدان ۾ پنهنجي الڳ حيثيت رکن ٿا، هن جي ڪيترن ئي ڪتابن تي اوارڊ پڻ ملي چڪا آهي، اُن کانسواءِ علمي ادبي خدمتن جي اعتراف طور لاتعداد اوارڊ، شيلڊون ۽ انعام مليا آهن، جن مان ڪن جو هتي ذڪر ڪجي ٿو؛
• بيسٽ رائيٽر آف راجسٿان اوارڊ ٽي ڀيرا راجسٿان گورنمينٽ پاران 1989ع، 1992ع، 1999ع.
• هرومل سدارنگاڻي نيشنل گولڊ ميڊل ادبي مڃتا طور 1995ع.
• هندستان جي پهرين سنڌي عورت ڊاڪٽريٽ جي اعتراف طور اين. سي. پي. سي. ايل پاران 50 هزار رپيا قومي اوارڊ چيف منسٽر راجسٿان هٿان
• آل انڊيا سنڌي جنرلسٽس ايسوسيئيشن انڊور پاران 1995ع جنرلزم اوارڊ
• گورنمينٽ آف انڊيا پاران ڪهاڻين جي مجموعي ’اظهار‘ تي 15 هزار روڪ انعام 1999ع
• ڪبير وچناولي شاعري جي سنڌي مان هندي ترجمي تي ساهتيه اڪيڊمي گورمنٽ آف انڊيا پاران بهترين ترجمي جو 20 هزار رپيا روڪ انعام
• اولهه راجسٿاني ۽ سنڌي ڀاشا ڪتاب تي 24 کان 26 مارچ 2014ع تي ڪراچيءَ ۾ ٿيل عالمي سيمينار تي پيپر پيش ڪيائين.
• ثقافت کاتي هند پاران سنڌي آتم ڪٿائن جي اڀياس موضوع تي ٻن سالن لاءِ سينيئر فيلوشپ منظور ٿيل آهي.
ان کانسواءِ ٻيا ڪيترا اوارڊ ۽ انعام ملي چُڪا آهن ۽ پاڻ پاڻ مختلف وقتن تي سيمينارن ۽ ڪانفرنسن ۾ ڪنوينر طور ذميواريون نڀائي چڪي آهي. پاڻ هن وقت نهرو نگر، سمالپور روڊ، اجمير ۾ رهائش پذيرآهي.