شخصيتون ۽ خاڪا

سنڌ هِتي، سنڌ هُتي

هي ڪتاب هند جي 19 سنڌي ليکڪائن ۽ شاعرائن تي لکيل تحقيقي مضمونن جو مجموعو آهي جنهن جو ليکڪ علي نواز آريسر آهي. اندرا پوناوالا مهاڳ ۾ لکي ٿي:
”ڀاءُ علي نواز آريسر تمام گهڻي محنت ڪري هند جي سنڌي ليکڪائن جو تعارف ڪرايو آهي ۽ سندن لکڻين جو به نمونو پيش ڪيو آهي ۽ تمام گهڻي محنت ڪري، تفصيل ڪٺا ڪري 19 ليکڪائن تي لکي هڪ سنڌيءَ جو فرض نڀايو آهي، ان پورهيي جو اسين سڀ ليکڪائون ٿورائتيون آهيون، جن هن ڪتاب ۾ شامل آهن به يا نه سي به هن ۾ سمايل آهن جو هو وري به سنڌي ليکڪائن جو ادبي ڪم پڙهي رهيون آهن.“
Title Cover of book سنڌ هِتي، سنڌ هُتي

لفظن جي پِروهت : تارا ميرچنداڻي

سنڌ ۽ هند جي نامور ڪهاڻيڪاره ۽ ناول نگار تارا ميرچنداڻي، 6 جولاءِ 1930ع تي حيدرآباد سنڌ ۾ جنم ورتو. هن انٽر تائين تعليم حاصل ڪئي. ورهاڱي بعد جيئن ٻين سنڌي هندن کي ڌرتيءَ کان ڌڪي ڌار ڪيو ويو، تيئن هن خاندان جي حصي ۾ به دربدري آئي. سندس تحريرن ۾ انهيءَ درد ۽ پيڙا جون ڀاونائون محسوس ڪري سگهجن ٿيون. تارا ميرچنداڻي سنڌي ادب ۾ تمام گهڻي مڃتا حاصل ڪري چڪي آهي، سندس ڪهاڻيون ۽ ناول فڪشن توڙي موضوع جي لحاظ کان نهايت ئي شاهڪار آهن، سندس ڪهاڻين ۽ ناولن جا 8 مجموعا ڇپجي چڪا آهن. سندس لکڻين جي ٻولي نهايت ئي سادي سلوڻي آهي، ۽ سندس لکڻين جا موضوع عام آهن، خاص طور تي گهريلو موضوعن کي هن وڌيڪ اهميت ڏني آهي، جن ۾ گهريلو ازدواجي زندگي، زال مڙس جي وچ ۾ هم آهنگي نه هجڻ وغيره اهم آهن. جنهن ڪري هن پڙهندڙن ۾ تمام گهڻي مقبوليت ماڻي. سندس ناول ’هٺ يوگي‘ هن کي تمام گهڻي مڃتا ڏياري ۽ مختلف ادبي حلقن ۾ بحث جو موضوع به رهيو آهي. هن ناول تي کيس ڪيترائي اوارڊ پڻ ملي چڪا آهن. هيءُ ناول موضوع جي لحاظ کان به ڏاڍو شاندار ۽ رومانوي ناول آهي، پر هن ناول جا ٻئي مُک ڪردار ڏاڍا ذهين پڻ آهن. خاص طور تي ڇوڪريءَ جو ڪردار ذهني لحاظ کان اڃا به اڳڀرو آهي، ساڳئي حوالي سان ڇوڪرو به نهايت ئي ماٺيڻو ۽ ماڻهپي وارو آهي، پر هن جي طبيعت ۾ هٺ گهڻو هئڻ ڪري، ٻنهيءَ کي هڪ ڀيرو زندگيءَ جي موڙ تي جدائيءَ جو زهر به پيئڻو ٿو پوي. هن ناول جو پهريون حصو هتي پُڄاڻي ٿو ڪري، جڏهن پڙهندڙ پهرئين حصي جي پُڄاڻيءَ تي پهچي ٿو ته ذهن مان ٺڪاءُ نڪري ٿو وڃي، پر پوءِ جڏهن ٻئي حصي کي پڙهجي ٿو ته پڙهندڙ سامت ۾ اچي ٿو. هن ناول ۾ ڪلائمڪس اهڙو آهي جو وچ ۾ ڇڏڻ تي دل ئي نه چوندي. ڇاڪاڻ جو ناول جي هر خوبي پڙهڻ لاءِ اُتساهيندڙ آهي. مثال طور: ڊڪشن، ٻولي، اسلوب، رومانس، احترام، خلوص، ۽ محبت، جنهن ۾ نه گناهه جو پرتوو آهي، نه ثواب جي لذت، پر احترام ۽ سونهن جي عبادت ٿيل آهي. تارا ميرچنداڻيءَ پنهنجي لکڻين تي تبصرو ڪندي لکي ٿي ته:
”مان ڪن ٻين bold ليکڪائن جيان ڪانه آهيان جو للڪار جو جواب للڪار سان ڏئي سگهان، پر اهڙن وقتن تي مان مُرڳو پنهنجو پاڻ ۾ ئي سميٽجي ويندي آهيان. مون کي شخصي طور هرو ڀرو گهر يا پَر وٽان ڪا خاص بندش ڪانه هئي، پر خود پنهنجي انترمن جون بندشون منهنجي مٿان پهرو ڏينديون رهنديون آهن.“
پنهنجي لکڻين تي اهڙي سچائيءَ سان راءِ ڏيڻ سچي ساهتڪار جي نشاني آهي. هن جا ٻيا ناول توڙي ڪهاڻيون به فني توڙي ٽيڪنڪ جي لحاظ کان شاهڪار ادب ۾ شمار ڪري سگهجن ٿا. سندس ڇپيل ڪتابن ۾: ڪومايل ڪلي (ناول 1949ع) ’اُشا‘ (ناول 1958ع) ’آئينو ۽ عڪس‘ (ڪهاڻيون 1965ع) ’الجهيل تندون ريشم جون‘ (ڪهاڻيون 1986ع) ’لهرن جي گونج‘ (ناول 1992ع) ’وساريان نه وسرن‘ (ڪهاڻيون 1996ع) ’سورج جي پهرين ڪرن‘ (ناول 1998ع) ’هٺ يوگي‘ (ناول پهريون ڇاپو 1990ع ۽ ٻيو ڇاپو سنڌ ۾ 2013ع جنهن کي تازو سنڌي لئنگئيج اٿارٽيءَ پاران اوارڊ ڏنو ويو) شامل آهن. سندس ناول ’ڪومايل ڪلي‘ تي تبصرو ڪندي، ڊاڪٽر پروين موسيٰ لکي ٿي ته:
”تارا عورت جي فطرت جي ڪُنڊ ڪنڊ کان واقف آهي. ’ڪومايل ڪلي‘ ۾ هن خاص طور گهرو زندگيءَ جا ڏک سک ۽ عورت جي وفاداريءَ کي اهميت ڏني آهي.“
(سنڌي نثر جي ترقيءَ ۾ ليکڪائن جو حصو: تحقيقي اڀياس، ص: 144)
اڻڇپيل، انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجيءَ جي ٿورن سان)
کيس ادبي خدمتن جي مڃتا طور ڪيترا ئي اوارڊ پڻ ملي چڪا آهن، جن ۾:
اکل ڀارت سنڌي ٻولي ۽ساهت سڀا پاران ’ادبي خدمتون‘ اوارڊ (1992ع) سهيوگ فائونڊيشن بمبئي پاران ’ادبي خدمتون‘ اوارڊ( 1992ع)، انساني حقن جي وزارت پاران سندس ناول ’هٺ يوگي‘ تي اوارڊ (1993ع) ، ساڳئي ناول تي ٻيو ڀيرو سنڌ مان، سنڌي لئنگئيج اٿارٽيءَ پاران 2013(ع) جو خصوصي اوارڊ، پروفيسر رام پنجواڻي لٽريري اينڊ ڪلچر سينٽر پاران ’ادبي خدمتون‘ اوارڊ (1994ع)، سنڌي ساهتيه اڪيڊمي، نئين دهلي پاران ’ادبي خدمتون‘ اوارڊ 2000ع شامل آهن.