هڪ شهر جي تصوير: پوري سنڌ جي ترجماني
هن ملڪ اندر هڪڙي آمريت وردي جي صورت ۾ هتي رهي آهي ۽ ٻي آمريت ڀوتارڪي سوچ جي صورت ۾ موجود آهي- عوام جا انهن ٻنهي قوتن مرغي مثل کنڀ پٽي خسرو ڪري ڇڏيو آهي ۽ هاڻي اهو عوام پنهنجا کنڀ پٽرائي انهن جي داڻي پاڻيءَ تي سندن قدمن ۾ ڪريل آهي! هو پنهنجي پيرن تي موجوده سياسي نظام اندر ڪڏهن به بيهي نه سگهندو، ڇو ته هي نظام محڪومي ۽ اطاعت جي بدترين شڪل بڻيل آهي. بنيادي جمهوريت، جنهن مان عام ماڻهوءَ جي خوشبو نظر اچي، پر هي نظام به ڀوتارن جي باقيات، ان جي اولادن ۽ بنگلن جي خاص واٺن جي ور چڙهي چيچلائي پيو! مڪاني نظام جي فائدن مان سنڌ جي ماڻهوءَ ڪيترو لاڀ حاصل ڪيو آهي، اهو ته هن سوشل ميڊيا يا وري پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا جي معرفت سمجهڻ آسان بڻيل آهي. پاڻ پوري سنڌ مان ماڊل طور شڪارپور کي جيڪڏهن جاچينداسون ته ان جي تصوير ويهن اوڻيهن جي فرق سان پوري سنڌ اندر لڳ ڀڳ هڪڙي ئي هوندي. شڪارپور جي شاهوڪار ميونسپل ۾ وڏيرن جي نوٽن ۽ سوٽن ذريعي چونڊجي آيل ڪائونسل هڪ سال پوري ٿيڻ تي هڪ تعارفي طعام تي ڌوم ڌام سان اجلاس ڪوٺايو ويو ۽ ٻه ٻيا اجلاس ڌڪن داٻن، الرن ۽ گار گند سان پڄاڻيءَ تي پهتا! ميونسپل ڪائونسل سياسي سينا زوريءَ جو مرڪز هئڻ ڪري هڪ مهينو تالابنديءَ جو رڪارڊ قائم ڪري چڪي آهي ۽ سندس رڪارڊ ۾ ميونسپل چيئرمين سني سنجراڻي ۽ سندس اسٽاف پوليس جي گرفتاريءَ کان ذري گهٽ بچي ويو ۽ پنهنجي گرفتاريءَ کان اڳ ضمانت ڪرائي بقايه عاقبت بچائي ورتي آهي! هن مٿان ايڏا ته سنگين انتها پسندن سان لنڪ جي حوالي سان الزام لڳا جو ٻڌندڙن جا جسم ڏڪي ويا ۽ موصوف پنهنجي مٿان الزام لڳائيندڙن سميت هڪ دفعو وڏي سرڪار آڏو پيش ٿي پنهنجي صفائي ڏئي آيو ۽ ٻڌڻ ۾ اچي پيو ته الزام لڳائيندڙن مٿان هو هڪ ڪروڙ جو حرجاڻو وڪيل معرفت موڪلڻ جي تيارين ۾ مصروف آهي. مذهبي مسلڪ طور هڪ ماڻهوءَ کي صوابديد آهي ته هو ڪنهن سان جڙيل رهڻ چاهي ٿو ۽ هو ڪيترو پرامن ۽ ايماندار آهي، پر هڪڙي تڪليف هن شهر جي ماڻهن کي ڏاڍي آهي ته جنهن ڏينهن هن شهر جا ماڻهو هڪ بدترين سانحي جي سالياني ورسي ملهائڻ لاءِ پورو شهر سوڳواري ڪيفيت ۾ پنهنجا دڪان بند ڪري خاموش احتجاج ۽ سوڳ ڪري رهيا هئا ۽ ان سمي پاڻ کي فادر آف سٽي چورائيندڙ شڪارپور شاهي باغ جي اسپورٽس اسٽيڊيم ۾ ثقلين مشتاق سان گڏجي ڪرڪيٽ جا جشن ملهائي رهيو هو! فادر آف سٽي هئڻ جي ناتي هن کي شهيدن جي جلسي جي اسٽيج تي موجود هئڻ کپي ها ۽ اهو ايونٽ ڪنهن ٻئي ڏينهن ڪري ها ته بهتر ٿئي ها، پر هن ائين نه ڪيو. بهتر ته هن ان وقت به نه ڪيو، جڏهن ڪائونسل جا ميمبر هن خلاف احتجاج ڪري ميونسپل ٻاهران ولايت پارڪ ۾ ويهي رهيا ۽ هن پنهنجي گهٽ سياسي فهم ۽ شيخ مخالف جذبي ۾ اچي پ پ ايم پي اي امتياز شيخ گروپ جي ڪائونسلر وسيم صديقيءَ جي ان گهر ۽ گهٽيءَ جا ڏاڪا ڀڃرايا، جيڪي ميونسپل جي انڪروچمينٽ ۾ اچن ئي نه پيا. اهڙي ريت معاملا سياسي مخالفت کان ٽپي پوليس ٿاڻن تائين پهتا آهن ۽ ڪورٽ سڳوري ٻنهي ڌرين کي هڪٻئي تي ڪيس داخل ڪرڻ جا حڪم به ڏنا آهن، پر ٻئي ڌريون هن وقت سياسي پيغام ملڻ سبب ڪورٽ جا آرڊر کيسي ۾ رکي قيادت جي ايندڙ فيصلي جي انتظار ۾ آهن.
ظاهري طور ڪائونسل جي وهنوار تان شروع ٿيل جهيڙو پنهنجي اصل جهيڙي ميونسپل ۾ پيل ڪروڙين رپين جي صورت ۾ ظاهر ٿيو آهي، جنهن جي دانهن ايم پي اي امتياز شيخ جي معرفت پارٽي قيادت تائين پهچي وئي آهي ته ميونسپل جي پئسن تي چيئرمين جي معرفت 20 ڪروڙن جو ڌاڙو لڳايو ويو آهي. اهو نه وسارڻ کپي ته ڪرپشن موجوده حڪومت جو مسئلو ناهي ۽ نه وري ان تي ڪا حڪومت پريشان آهي، پر مسئلو حصي پتين تي آهي ته هيڏي رقم هڪ ڌر ڏانهن وڃي ته پوءِ 2018ع جي اليڪشن جو ڇا ٿيندو؟ جيتوڻيڪ هي جهيڙو شڪارپور شهر جي سيٽ پي ايس 11 تي آغا تيمور خان ۽ ايم پي اي امتياز شيخ جي 2018ع واري اليڪشن ۾ پارٽي ٽڪيٽ تي آهي ۽ جڏهن ته اهڙا جهيڙا پ پ ۾ پوري سنڌ اندر 2018ع جي اليڪشني ٽڪيٽ تي ٿيندا- پوءِ ڏسجي ته 2018ع واري اليڪشن پ پ ٽڪيٽ جي جهيڙن مان جان ڇڏائي ڪيئن سوڀاري ٿيندي، جنهن لاءِ سياسي پنڊتن جو خيال آهي ته 2018ع واري اليڪشن ٽڪيٽن کان ويندي کٽڻ تائين پ پ لاءِ انتهائي مشڪل هوندو.
پاڻ اچون ٿا وري ميونسپل جي ڪرپشن تي! ٻڌايو پيو وڃي ته چيئرمين سني سنجراڻي سيڪريٽري لوڪل گورنمينٽ ۽ ڪائونسل جي منظوري کانسواءِ ڀرتي ڪيل وائيٽ ڪالر 370 ڄڻا، جن جي ماهوار پگهار 50 لک جي لڳ ڀڳ آهي، اصل جهيڙي جو سبب اهو ئي آهي، جن کي چيئرمين هڪڙي پني تي سمورا نالا لکي ڀرتي ڪيو آهي ۽ انهن جي ڀرتيءَ تي سابق سي ايم او منصور سومرو ۽ چيئرمين ۾ ڪافي وقت کان اختلاف پڻ هلندڙ هئا. نيٺ سي ايم او منصور سومرو شڪارپور شهر سان تعلق هئڻ ڪري بنگلن جي عتاب کان پاڻ کي بچائيندي بدلي ڪرائي سکر وڃي نڪتو.
موجوده سي ايم او ايم پي اي امتياز احمد شيخ جي پروپوزل تي ٻڌايو پيو وڃي، جنهن اچڻ شرط ڪچن ملازمن جون پگهارون بند ڪرڻ سميت پڪن ملازمن کي به پگهارون دير سان ڏئي رڳڙو ڏئي ڇڏيو آهي. ڪچن ملازمن لاءِ اهو به ٻڌڻ ۾ اچي پيو ته انهن جي اڪثريت چيئرمين جي برادريءَ جي ماڻهن جي آهي، جن چيئرمين جي چاچي الهڏنو سنجراڻيءَ کي کٽرائڻ جي خوشيءَ ۾ مراعتن جي صورت ۾ نوڪريون حاصل ڪيون آهن- باقي ايم پي اي امتياز شيخ جي روايتي حريف آغا تيمور خان جي همدردن ۽ ڪائونسلرن ۾ ”بندر باٽ“ ٿيل آهن ۽ ڪجهه ٻين بنگلن جي معرفت ڀرتي ڪيا ويا آهن، جنهن ۾ ٿورڙائي ايم پي اي جي ڀاءُ پ پ اڳواڻ مقبول احمد شيخ جي ماڻهن جي پڻ آهي. اهو به ٻڌڻ ۾ اچي پيو ته شهر جي اسٽريٽ لائيٽ جي مد ۾ 90 لک جون لائيٽون لڳايون ويون آهن. ستم ظريفي اها آهي جو سالن کان ميونسپل جي بلن جي ڪري اسٽريٽ لائيٽ ڪٽيل آهي ۽ لائيٽن جي اڌ کان وڌيڪ اسٽور ۾ داخلا ئي ناهي ۽ شهر جي پاڙن ۾ ايتري روشني آهي جو جگنو به بجلي هلندي ڏسڻ ۾ ايندو آهي! چيئرمين جي من پسند ماڻهن جي وارڊن ۾ ڪوٽيشن جي مد ۾ لکين رپين جا ڪم ڪرايا ويا آهن، وارڊ 2، سندس چاچي جي وارڊ ۽ پنهنجي وارڊ لاءِ معلوم ٿيو آهي ته 22 کان 25 ڪوٽيشنون ڪرائي ڪم جي مد ۾ پئسا ڪڍرايا ويا آهن ۽ جڏهن ته وارڊ 30 ۾ ميگا نالي جي صفائي ساڍن چئن لکن ۾ ڪرائي وئي آهي، جنهن جي صفائي نساسڪ جي دور ۾ هڪ لک رپين تائين ٿيندي هئي. شهر جي نالن جا مين هول موت جا کوهه بڻيل آهن ۽ مائرون پنهنجي معصوم ٻارن کي اسڪول کان واپسي تائين سندن سلامتيءَ لاءِ دعائون گهرنديون آهن. انهن ٻارڙن جي واپسيءَ تائين سندن ساهه مٺ ۾ هوندو آهي. انهن نالن جي ۽ سيمينٽيڊ ڍڪڻن لاءِ سياسي رشوت عيوض هڪ ڪائونسلر جي عزيز کي ڪوٽيشن ذريعي ٺيڪو ڏنو ويو، جيڪي ڍڪڻ رکڻ کان اڳ ئي ڀڄي ڀورا ڀورا ٿي ويا ۽ هاڻي هو وري ٻين پئسن ۾ لوهي ڍڪڻ ٺاهي رهيو آهي! گهٽايو ان مولوي ڪائونسلر به ناهي، جيڪو پراڻن ڪراسن ۽ نالين جي مد ۾ پنهنجي جماعتي چيئرمين کان لکن جا چيڪ وٺي ويو آهي- جهيڙي جو ٻيو مک ڪارڻ ميونسپل جو اهو تيل پڻ آهي، جيڪو ڪنهن وقت نساسڪ جي دور ۾ ايم پي اي امتياز احمد شيخ جي پئٽرول پمپن تان کنيو ويندو هو، جنهن لاءِ اهو به مشهور آهي ته نساسڪ جڏهن هن جو تيل بند ڪندي هئي ته نساسڪ خلاف ان وقت جي فنڪشنل ليگ جي پليٽفارم تان جلوس به نڪتا ۽ وري تيل واپس نساسڪ طرفان کڻڻ تي نساسڪ ناسور مان شهر دوست ادارو بڻجي ٿي ويو! نساسڪ جي ختم ٿيڻ ۾ اداري جي نااهلي ته آهي ئي آهي پر هڪ سبب نج سياسي به آهي، ڇو ته هن شهر جي سياست گٽر کان شروع ٿيندي ناليءَ جي بند ٿيڻ تي ختم ٿيندي آهي! چيئرمين سني سنجراڻي ميونسپل جو چيئرمين ٿيڻ کانپوءِ تيل پنهنجي پمپ تان کڻڻ شروع ڪيو، جيڪو تيل نساسڪ جي دور ۾ 9 کان 10 لک جي لڳ ڀڳ ماهوار پمپنگ اسٽيشن کي ڏنو ويندو هو، جنهن لاءِ هينئر 18 کان 20 لک ٻڌايو پيو وڃي، جنهن جا چيڪ به موصوف چيئرمين پنهنجي صحي سان ڪڍي رهيو آهي. ان کان وڏي ٻي ڪرپشن ۽ ٻيو ظلم ڪهڙو ٿي سگهي ٿو!!
شڪارپور شهر جي ميونسپل ۾ هر بنگلي جو شيئر رکيل آهي. چيو پيو وڃي ته ميونسپل ۾ رکيل انجنيئر ڀيا برادران جي برادري جو آهي، جيڪو هنن لاءِ هر سهولت پيدا ڪندو رهي ٿو ۽ اهڙي طرح ڀيو برادرس کي به پنهنجو حصو ملندو رهي ٿو. ڪجهه معاملن تي اختلافن سبب اهو انجنيئر هاڻي بدلي ٿيڻ وارو آهي. پيپلز پارٽي اندر شروع ٿيل اختيارن ۽ مال تي جهيڙو ڪٿي ٿو دنگ ڪري، ان جهيڙي اندر هي شهر راجا پورس جي هاٿين هٿان لتاڙجي ڀور ڀور ٿي ويو آهي! ٺيڪن جي ڪمن ۾ ايڏي ايمانداري ٻڌڻ ۾ اچي پئي جو ٺيڪا بنگلن جي بورچين، منشين ۽ ڪارڪنن جي صورت ۾ موجود ڪاروان کي مليا آهن، جن ڪم شروع ڪرڻ کان اڳيئي بنگلن جي ڀوتارن جي چوڻ تي انهن ماڻهن ۾ حصا پتيون ڪري ورهائين پيا، جيڪي گذريل اليڪشن ۾ ڀوتارن جي گاڏين جا ٽائر ڌوتا ۽ ڪاڪڙا ڦاڙي اسٽيجن تي بيهي ڀوتارن کي عوام آڏو مسيحا ڪري پيش ڪيو! اهي بنگلن جا مالڪ پنهنجي پمپن تان تيل جو هڪ ليٽر يا ٻنيءَ تان ان لپ ڏيڻ پسند نه ڪندا هئا، پر هاڻي عوام جي پئسي کي حاتم طائي بڻجي پنهنجي خاص ماڻهن کي نوازين پيا! پي ايس 11 شڪارپور شهر جي سيٽ تي اٽڪيل آغا تيمور خان ۽ امتياز احمد شيخ جي سياست تي روز نيون اڳڪٿيون ٻڌڻ ۾ اچن پيون- ڪڏهن امتياز احمد شيخ جا حمايتي آغا تيمور بابت پي ٽي آءِ ۾ وڃڻ جا افواهه ڦهلائي رهيا آهن ته ڪڏهن تيمور خان جا حمايتي امتياز شيخ جي سياست جو صد باب ڪرڻ لاءِ کيس پي ٽي آءِ ۾ افواهن ذريعي پهچائي چڪا آهن. بهرحال! پي ٽي آءِ جي گاڏي ڪنهن هڪ جي انتظار ۾ اسٽاپ تي بيٺل آهي. ڏسجي ته ڪير ٿو ان گاڏيءَ ۾ چڙهي گهاٽي جو سودو ڪري، باقي اقتداري سياست جي ڊڪشنري ۾ شايد ڪا اخلاقيات ناهي هوندي. هن وقت آغا تيمور خان جي ٻيڙي پنهنجي پارٽي جي لهرن وچ ۾ آهي، جنهن لاءِ عام راءِ اها آهي ته اها ٻيڙي خطري هيٺ آهي ۽ هو جلد ئي ٻي ٻيڙيءَ ۾ سفر لاءِ سلطان ڪوٽ ۾ پنهنجي همدردن سان صلاح مشورا ڪري رهيو آهي. اسان جڏهن شڪارپور جي ڳالهه ڪريون ٿا ته ان سڄي معاملي تي ضلعي چيئرمين آغا مسيح ۽ اسپيڪر آغا سراج دراني جو ڪردار به افسوسناڪ آهي، جن شڪارپور کي تباهه ٿيڻ کان بچائڻ لاءِ ڪجهه به نه ڪيو آهي.
ڪير ڪهڙي پارٽي ۾ رهي ٿو يا ڇڏي ٿو، پر شڪارپور شهر جي ماڻهن کي ايڏي انڌير تي اکيون ٻوٽي نه ويهڻ گهرجي- ترقيءَ جي مد ۾ آيل پئسا ڪنهن ڀوتار يا بنگلي واري جي ذاتي اڪائونٽ جا ناهن. هي عوام جي ٽئڪسز جو پئسو آهي، جيڪو لٽجي ۽ برباد ٿي رهيو آهي ۽ ان کي حصا پتي ٿيڻ کان بچائڻ لاءِ شهر جي ماڻهن کي مالڪي ڪرڻي پوندي. هي اڄ وڙهيل آهن، سڀاڻي ڏي وٺ جي بنياد تي هڪٻئي سان ٺهي ويندا ۽ ان ٺاهه کي عوام جي عظيم تر مفاد جو نالو ڏئي ڇڏيندا ۽ عوام جا ڪروڙين رپيا مفت ۾ لٽبا رهبا، ڪو ڌڻي نه هوندو، جيڪو دانهن ڪندو. هن وقت اسڪولن جي حالت اها آهي جو ويهڻ لاءِ بئنچ ناهي، پيئڻ لاءِ پاڻي جي ٽانڪي ناهي، حاجت لاءِ ليٽرين ناهي، ڇت ۾ پنکو ناهي، اسپتالن ۾ ڊاڪٽر مريضن کي ڌڪا ڏئي رهيا آهن، مليريا جي موسم شروع ٿي وئي آهي، پر اڃا تائين شهر ۽ ڳوٺن ۾ اسپري ناهي ٿيو، اسپتالن ۽ اسٽورن تي مريضن جي رش لڳل آهي. هي آهي هن شهر جي مسئلن جي اڌو گابري تصوير... جيڪا سڄي سنڌ جي ترجماني ڪري ٿي. ها پر! اصل تصوير ايڏي ڀيانڪ آهي، جنهن جي اظهار جي جرئت موجوده قلم ته نٿو ڪري- البته ممڪن آهي ته ايندڙ وقت ۾ ڪو سئو سيڪڙو سچ لکڻ جي همٿ ڪري وجهي.