تصوف جو بڻ بنياد
1. الله جي توحيد
2. يومِ حساب، قيامت
3. خوش اخلاق، خدمت ۽ نيڪي ڪرڻ وارو
تن لاءِ سندن جزا، اَجر مون وٽ محفوظ آهي ۽ کين ڪنهن به قسم جو خوف، ڀئه ڪرڻ جي ڪا ضرورت ناهي.
مونکي وڌيڪ وضاحت يا دليل ڏيڻ جي ڪا به ضرورت ناهي، ته رب سڀ جو ساڳيو ۽ بهترين عدل ڪندڙ منصف آهي جو هر هڪ لئه سندن عملن تي جزا سزا يا بخشش ڪرڻ جومالڪ مختار آهي.
“عملان اُتي هون نبيڙي، کڙي رهن گيان ذاتان.”
(بلي شاهه)
صوفي جي دل پڻ سڀني لاءِ ساڳي محبت، قرباني ۽ بخشش ڀري آهي، جنهن جو متوئي انساني عشق ۽ خوش اخلاق سلوڪ آهي.
بري دا ڀلا ڪر غصه منهه نه هنڊاءِ.
(بابا فريد گنج شڪر)
جو بس پنهنجي نفس سان وڙهي ٿو، پاڻ کي ئي برو سمجھي ٿو ۽ جھاد بن نفس جو مجاهد آهي.
منجھائي منجھ وڙي پڌر نه آهيس پير.
(لطيف)
صوفي ڪير به ٿي سگهي ٿو، ٻڌ، مسيحي، هندو ۽ سک، هر مذهب ۾ تصوف آهي پر تصوف ۾ ڪو مذهب ناهي.ان لاءِ هن ڪتاب لکڻ جي ضرورت ٿي ۽ ٻيو تصورالوهيت به فقن، پنٿن جو پنهنجو پنهنجو ڏٺم!!.
اهو نه ڏسو ته ڪير ٿو ڳالهائي پر اهو ڏسو ته ڇا ٿو ڳالهائي.
اهو نه ڏسو ته ڇا ٿو ڳالهائي پر اهو ڏسو ته ڪري ڇا ٿو ۽ ڪيئن ٿو ڪري؟
اهو به نه ڏسو ته ڇا ٿو ڪري يا ڪيئن ٿو ڪري پر اهو ڏسو ته نيت ڇا اٿس، ڪنهن فاعدي لاءِ ٿو ڪري؟
هي Corporate تجارتي، ليکي چوکي ۽ فاعدي جي دنيا آهي نيت ئي اصل عمل جو آئينو آهي.
نانڪ ڪو خود خصم مهروان، الله نه وسري، دِل جيءَ پراڻ.
تصوف جي تعليم من ڪرڻ سان جا اندر آشتي، آنند ۽ سانت پيدا ٿئي ٿي، جنهن کي وڌائڻ لاءِ صبح شام جي مراقبو (transcendental meditation) ڪجي ته نه فقط خود اندر تخليقي قوتون وڌن پر ماحول سڄو سڪون ۽ امن جو بڻجي پوي، هي تجربو ڪيل عالمي علم آهي نه شخصي!!.
UNITY IN DIVERSITY:
ته ان سڪون، شانتي لاءِ سڀ ۾ پرين پسڻ ضروري ٿيو پوي. ڪيڏا نه مذهب آهن، ڪيڏيون قومون ٻوليون ۽ ڪيڏا وري هڪ مذهب ۾ فرقا، ڌرم ۾ پنٿ ۽ رليجن ۾ Sects وغيره وغيره پوءِ نفرت، ساڙ، ڪينو ۽ مارا ماري، دهشت ۽ بيماري يا وري خودڪش حملا! نظر جو فرق آهي، نظريو ڀلي مختلف هجي انکي قبول ڪرڻ جي سگهه، برداشت هجي. پاڻ ڇو ٺيڪيدار ٿي قبضو ڪرڻ چاهيون ٿا. بس مان سهي ۽ آخري؟ هي هٺ، غرور، اهنڪار، ماڻهوءَ ۾ تيسو، انتشار ۽ وڳوڙ پيدا ڪري ٿو پر جي سڀ ۾ پرين پسي، ته پيار اچي وڃيس، پيار ته خوشي آهي، سڪون ۽ آنند آهي، هميشه باغ بهار، بسنت بهار ۽ نظر ۾ نينهن کڻي، ڪل خير... صلح ڪُل ٿي، هڪ دعا هڪ آسيس ٿيو پئون! دوست مٺا دلدار عالم سڀ آباد ڪرين!!..
سبق ته سولو سرل ۽ سڻائو آهي، دل دماغ به مڃي ٿو.
وحدت مان ڪثرت ٿي، ڪثرت وحدت ڪل
حق حقيقي هيڪڙو ٻولي ٻيءَ مَ ڀُل
هي هلاچو هُل، باالله سندو سڄڻين!!..
پر انجي ابتو ٿو پاڙهيو وڃي، دماغ کي ڌوئي، نفرت، ڪينو، حسد، ساڙ، سيکاري، مرڻ مارڻ جا ڏس ڏانو ٿا ڏنا وڃن. ڀلا اهو سبق ۽ انجو جواب ٻڌو!!..
ڪوڙا سامي، ڪوڙا سامن پنڌ
هوت ته آهر هنڌ، هو وڃن ڇو هنگلاج ۾؟
سچا سامي، سچا سامن پنڌ
هوت ته آ هر هنڌ، پر هنن ڏٺو هنگلاج ۾.
توهان کي ڪهڙو اعتراض؟ ڇا اتي ناهي؟
هر هنڌ حاضر ناظر آهي ته پوءِ.
ته مسجد تي ڪهڙو به فقو لکيل هجي، مندر ڪهڙي به اوتار جو هجي، چرچ ڪهڙي به مسلڪ جي هجي، اسان سڀني کي هڪ واحد خالق جي عبادت ڪندي ڏسون ٿا. ڪو ڪيئن ڪري! ڪو ڪيئن ڪري! هون به هي ته بندي ۽ مالڪ وچ ۾ جو مسئلو آهي، اسان کي دخل ڏيڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي؟ اسان کي ته پنهنجي ڪردار، گفتار ۽ وهنوار جو فڪر هئڻ گهرجي، پنهنجو حساب ڪتاب ڏيڻو آ، نه ٻي جو؟؟..
جھ جھ جائون، تهان تيري سيوا، تم سِئه ٺاڪر اور نه ديوا.
(رويداس)
اري لوگو! تمهارا ڪيا، مين جانون ميرا الله جاني!
جيڪو اندر ۾ سانڍينداسي، اهو ئي اسانجو ذهن، طبعيت ۽ صحت ٺاهيندو، هي ساڙ، حسد، نفرت ۽ فڪر ڳڻتي ئي BP، مٺا، پيشاب، السر ۽ دل جا دورا ڏيو ڇڏي! خوش ٿيو، سدا کلندا رهو، کلائيندا رهو.
ڳڻتي ڇو ۽ ڇا لاءِ - ؟
ڳڻتي مان ڇا ورندو؟
ڇا علاج ٿيندو يا اُپاءُ آ؟
يا.. ٻيو نقصان ۽ پاڻ بيمار ٿيندو.
ڇو اجائي ڳڻتي ڪرين ٿو؟ ڪنهن کان هرو ڀرو ڊڄين ٿو؟ ڪير توکي ماري سگهي ٿو؟ روح ته نه پيدا ٿيندو آهي ۽ نه وري مرندو آهي. جو ٿيو سو سٺو ٿيو، جيڪو ٿي رهيو آهي، اهو به سٺو ٿي رهيو آهي، ۽ جيڪو ٿيندو، اهو به سٺو ٿيندو!!..
تون ماضيءَ جو پڇتاءُ، مستقبل جي ڳڻتي نه ڪر، حال (هلندڙ) وقت هلي رهيو آهي، تون ان ۾ دل لاءِ، جيءُ، تنهنجو ڇا ويو جو تون روئي رهيو آهين؟ تو ڇا آندو هو، جو تو گم ڪري ڇڏيو؟ تو ڇا پيدا ڪيو هو، جو ناس ٿي ويو؟ نه تون ڪجھ کڻي آيو هئين ۽ نه وري تون ڪجھ کڻي ويندين، خالي هٿئين آيو هئين خالي هٿئين ئي هتان هليو ويندين، ته پوءِ افسوس ڳڻتي ۽ پشيماني ڇا جي؟؟..
جيڪو وَرتئه هتان ئي وَرتئه، جيڪو ڏنئه هتي ئي ڏنئه، ان مالڪ کي موٽائيندين.جيڪو اڄ تنهنجو آهي، سو ڪالهه ڪنهن ٻي جو هو ۽ سڀاڻ وري ڪنهن ٻي جو ٿيندو، تون اڄ ان کي پنهنجو سمجھي خوش ٿي رهيو آهين، بس اها خوشي ئي تنهنجي ڏکن جو ڪارڻ آهي. ڦيرو، تبديلي دنيا جو واحد سچ آهي، جنهن کي تون موت سمجهندو آهين، اها ئي ته زندگي آ، پر تون امرتا کي نٿو ڄاڻين، هي مال ملڪيت، ڪڏهن ڪروڙ پتي ته ڪڏهن ڪنگال، هتي سڀ گذري ويندو. ان سچ کي سمجھ.
تنهنجو منهنجو، پنهنجو پرايو، ننڍو وڏو، سڀ دل تان لاهي ڇڏ، هي خيال سڀ ڪڍي ڇڏ، پوءِ ڏس سڀ تنهنجو آهي ۽ تون سڀني جو آهين، نه هي جسم تنهنجو آهي ۽ نه تون ان جسم جو آهين، هي مٽي باهه پاڻي ڌرتي ۽ آڪاش جو ٺهيل پتلو آهي، جو آخر ان ۾ سمائجي ويندو، پر تون، تنهنجي آتما اجر، امر آهي، لازوال آهي ته تون ڪيئن مرندين؟ پنهنجو پاڻ ان مالڪ تي توڪل ڪر، ان حوالي ڪر، پورو پيش پئه ته هو تنهنجو آهي، هر وقت تو سان اهو سهارو آهي ته سڄي ڳڻتي، فڪر ۽ چنتا کان آزاد ٿي ويندين، هو ئي اصل مضبوط ۽ اڻموٽ سهارو، آٿت ۽ جھل اٿئي، جيڪو ڪرين ڪمائين انجي حوالي ڪر، هت دل، موهه نه لاءِ ته سدائين بي فڪر ۽ بي پرواهه ٿيندين، ڄمڻ مرڻ کان مڪت ٿيندين، خوش رهه ۽ خوشيءَ جهڙي خوراڪ ڪانهي، ڳڻتيءَ جهڙي بيماري ڪانهي. توهان جا اڌ فڪر ڳڻتيون ۽ ڳارا، وڏا ٽهڪ ڏئي، دل کولي کلڻ سان گم ٿي ويندا! ڪڏهن کليا آهيو؟ ياد ڪيو... ڏينهن ۾ ڪيترا دفعا کلندا آهيو؟ بنهه ڪو نه، ياد به ناهي ته ڪو کلڻ به ٿيندو آ؟؟..
اڄ جي ماڊرن ميڊيسن آهي.
Laughter Therapy
کلو ۽ خوش ٿي وڃو، وري وري کلو، هر هر کلو، پڙهو نه پيارا کلو، وڏا کليل ٽهڪ ڏئي کلو، کلي کلي کيرا ٿي پئو، ڪتاب بند ڪيو کلڻ شروع ڪيو، ها هونءَ ئي، ڪا ڳالهه نه گهرجي، ايوين ئي کل کل ڪري کلو، کي کي کي.. ها ها کلو، کلو ته کل ايندي، ٻيا به کلندا، لڄ نه ڪيو کلو، کلڻ هڪ نعمت ۽ شڪرانو آهي، کِلُو..
سوچ فڪر ۽ (پئراڊائم) نظريو:
توهان اهوئي آهيو جيڪو پاڻ کي سمجھو ٿا، جيڪو سوچيندا اهوئي ٿيندا، ڀلا سچل سرمست کي ٻڌون ته هو پنهنجي لاءِ ڇا ٿو سوچي؟
جهڙو ڀايم پاڻ کي تهڙو آهيان آءُ
باقي رهيو نانءُ، سچو مون صاحب جو.
پَسي ڀت ڀليوس، تان آءُ آدمي آهيان
وچان جان ويس، ساڳيو سچو آهيان.
ته صحيح سوچڻ، مثبت خيال ۽ معارفت واري سوچ اِتي پهچائيندا ۽ شيطاني حيواني خيال حيوان ئي ڪندا، ته مرضي پنهنجي آهي جو ٿيون! هر دماغ هڪ الڳ ڇاڻي آهي A unique filter جنهن مان خيال ڇڻي ماڻهو ٺاهن ٿا. اڄ ڏسڻ جو انداز بدلائڻو آهي، جنهن کي جديد سائنس ۾ Quantum Psychology سڏجي ٿو.
دنيا کي اذيت، عذاب سمجهندا ته اهڙي لڳندي پر جي باغ بهار بسنت ۾ ٽڙيل گلن جو باغ ڏسندا ته اوئين نظر ايندي، سک دک به گهڻو ڪري اسان جي سوچ مطابق ملن ٿا. سڀ ٻاهر، جو آهي سو ته سچ آهي، ان کي قبولڻ ۽ بدلڻ جو پنهنجو هنر آهي، جو هر هڪ وٽ الڳ آهي، گرمي ته 45 ڊگري آهي سڀ پيا سڙون، بجلي نه هوندي پيا ٻرئون، پر جي وڻ جي ڇانو ۾ لڳندڙ ٿڌي هوا جو خيال ڪيون، لڙيل پاڇن ۾ وڻ مان ويٺل رولو ڪانوَ جي ڪان ڪان جو روماني مزو ماڻيون ته ڪنهن جھليو آهي ڇا؟ واه واه! اڙي چريا اسان کي گرمي بي حال ڪري، ٻوسٽ ۾ وجھي ڇڏيو آهي تون وري ڪهڙا روماني نظارا پيو ڏيکارين! ڀلا لاهور وڃڻ لاءِ ريل ۾ چڙهيا آهيون يار اڃان روهڙي آئي آ، لاهور ڪڏهن ايندو، پريشاني، بي چيني وڌندي پئي وڃي، هي سفر ته کٽي ئي نٿو... مٿان رات به اچي وئي، گاڏي ڪنهن دوزخ ۾ گهري وئي آهي، پئي ٿي هلي، سفر کٽي ئي نٿو، لاهور اچي ئي نٿو. پر جي سيٽ تي لوڊو رکي کيڏون، تاش جا پتا ورهائي برج تي دماغ هلايون يا ڪو ڪتاب، اخبار ۽ سندر ڪهاڻي ٻڌون، جيون تي ويچاريون، ڪنهن فلسفي فڪر تي بحث ڪيون ته لاهور پاڻ ئي اچي اڳيان بيهندو.. اهو فرق آهي حياتيءَ گهارڻ جو، دک ۽ سک ته سڀني وٽ ساڳيا آهن، ائين ئي پيار جا سور، عشق جا ڏنڀ ۽ جدائيءَ جا آرا، جي لونءَ لونءَ زخمي ڪري چاڪ چڪائين ٿا! پوءِ ڪي پِٽن ۽ پاراتا ڏين ته، ڪي چريا وري ان عشق کي آسيس ڪن، دعائون ڏين، ظالم محبوب کي، جنهن اندر ڪوري ماس پٽيو آ.
عشق ڪي چوٽ تو پڙتي هئه دلون پر يڪسان
ظرف ڪي فرق سي، آواز بدل جاتي هئه.
ته جيئڻ سکڻو پوندو، هي هنر آ، جو سمجھڻو پوندو ۽ ڏک کي سک، بيزاريءَ کي بهاري ڪرڻي پوندي، نه ته اجائي روئڻ رڙڻ ۽ پاراتن پٽڻ مان ڇا ورندو؟؟؟
ڏُک:
• ڏک سکن جي سونهن، گهوريا سک ڏکن ري
جني جي ورونهن، سڄڻ آيو مان ڳري.
(شاهه رح)
• دک دارون، سُک روگ ڀيا
جان سُک تامَ نه هوئي.
(بابا گرو نانڪ)
• ڏکن ڏيکاريوس، ڏونگر ڏس پرينءَ جو.
هي ڪهڙو اڻپروچ، ورتاءُ آهي ڏکن سان.مون به 1980ع ۾ جا شاعري ڪئي هئي ان جون سِٽون ٿيون ياد اچن ٿيون.
ڏکن وڏي ڏات اومٺڙا ڏکن وڏي ڏات
سون مان ڪندن، منجھ ڪوٺاري، ڄرڪي ٿئي ڄات.
ته ڏک ئي جيون آهن، ڏک ئي وڏي سوغات، سوکڙي آهن ۽ ڏک ئي پرين جو ڏس ڏين ٿا. هن ڏکن جي فلسفي کي پورو سمجھڻ ضروري آهي.
ڏک ڪٿان ٿو اچي؟
ڏک جو بنياد بڻ ۽ جوڙجڪ ڇا آهي؟
ڏک ڪيئن ڏور ڪجن-؟
ڏکن کي سکن ۾ ڪيئن مٽجي؟
ڏکن کي نرواڻ پد معنيٰ ڇوٽڪاري جو سبب ڪئين سمجھجي؟
ڏنا جي ڏاتار، مون جهوليءَ پائي جھليا. ڇا فڪر آهي؟