مرد جنه مات ڪيا
جبل وڏو جو، نوڻِ مڙيئي نيھه کي.
محترمه ڊاڪٽر آمنه سومرو لاڙڪاڻي شھر جي هڪ باوقار، نازڪ نفيس ۽ سلڇڻي اسڪالر آهي. ساڻس منھنجي پھرين روبرو ملاقات 8-مارچ 2015ع تي پريس ڪلب لاڙڪاڻو ۾ ٿي هئي جيڪو عورتن جو عالمي ڏهاڙو هو. ان حوالي سان پاڻ عورتن جي حقن بابت تقرير ۾ چيو هيائين ته، ”عورتن کي حق ايستائين نه ملندا جيستائين عورتون پاڻ سجاڳ نه ٿينديون.“ سندس هيءُ ڪھاڻين جو ڪتاب به عورتن جي مسئلن کي ئي اجاگر ڪري ٿو.
مان سمجهان ٿو ته عورتن جي مسئلن، احساسن ۽ تڪليفن کي پوريءَ ريت هڪ سڄاڻ عورت ئي بھتر نموني سمجهي سگهي ٿي. ڊاڪٽر آمنه سومرو ڪتاب ۾ بيان ڪيو آهي عورت جي احساسن کي، عورت جي ڪمزورين جي سببن کي، عورت جي مجبورين کي انهن کي بھترين نموني نه صرف سمجهيو آهي پر ڏاڍي خوبصورتيءَ سان ڪھاڻين جي ڪردارن جي واتان چَوِرايو به آهي.
ڪتاب پڙهڻ کانپوءِ لڳي ٿو ته ڊاڪٽر آمنه سومرو جي، اسان جي سنڌي سماج تي گھري ۽ ڪـَرڙي نظر آهي. هڪ ڪھاڻي ”پتلي نما زال“ ۾ ليکڪه چوي ٿي ته،”ماڻهو پيار ڪري مٽجي ٿو وڃي؟ وڏيون وڏيون دعوائون وقت سان واريءَ جي ڪوٽ جيان ڪِري پون ٿيون. هونءَ ته محبت جي لباس کي ته هڪ ڀيرو پائبو آهي پر اڄ جو مرد هر روز مند مٽائڻ کي ئي محبت ڪوٺي ٿو. اسان جي سماج ۾ محبت جو اصطلاح ۽ اطلاق جو سرٽيفڪيٽ صرف مرد کي ئي مليل آهي ته پوءِ ان سان گڏ رهندڙ عورت ڪٿي آهي، جنھن لاءِ هن پاڻ سڪڻ جي سڌ ڪئي هئي. جي عورت ايئن محبت ڪري جيئن مرد ڪري ٿو ته پوءِ هي سماج پاڻ کي ڪٿي ڪٿيندو؟“
ڊاڪٽر آمنه سومرو جي ڪھاڻين جا موضوع، مقصد احساس، پڙهندڙن لاءِ پيغام هڪ جديد فلسفي ڏانھن پڪو اشارو آهن ۽ اهو فلسفو آهي ”عورتا زاد“ جو جنھن کي انگريزي ۾ Feminism چئجي ٿو. سادن لفظن ۾ جيڪڏهن عورتا زاد جي تشريح ڪجي ته هي ٿيندو ”عورت ۽ مرد، ٻئي برابر آهن يا ٻنهي کي هڪجھڙا ۽ هڪ جيترا حق حاصل آهن.“
عورتا زاد جي فلسفي مطابق مرد ۽ عورت هر لحاظ کان برابر آهن ان ڪري کين زندگي جي هر شعبي ۾ برابريءَ جا حق ملڻ گهرجن. عورتن ۾ مرد جي اطاعت ۽ پنھنجي ذات جي نفي جا رجحان مصنوعي طرح پيدا ڪيل آهن ته جيئن هو مرد جي خواهش جو پورائو ڪري.
قانون، اخلاقي معيار، محاورا وغيره مرد جا ٺاهيل آهن، جنھن تحت عورت کي گهر جي سونھن، وفا جو پتلو، خدمتگار، شرميلي، پرده دار، مرد جي عزت ۽ غيرت، گهٽ عقل قرار ڏئي کيس هر طرح محدود بڻايو وڃي ٿو. ان ڪري هوءَ آزاديءَ کي آوارگي ۽ برابريءَ کي بدتميزي سمجهندي پنھنجي خودمختياري تان هٿ کڻي وڃي ٿي.
عورتا زاد جو فلسفو هڪ مثبت فلسفو آهي پر اسان جي سماج جي مردن ان کي ايترو خراب ڪري پيش ڪيو آهي جو اڪثر پڙهيل ڳڙهيل مرد ۽ عورتون به ان جي برخلاف ٿي پيا آهن.
ڊاڪٽر آمنه سومرو جي ڪتاب جون ڪھاڻيون نه صرف اسان جي مرداڻي سماج کي وائکو ڪن ٿيون پر عورت جي ڏکن، احساسن، ضرورتن ۽ مسئلن کي بيان ڪن ٿيون.
بيشڪ هي تاثراتي ۽ احساساتي ڪھاڻيون آهن ۽ مان سمجهان ٿو ته ڪنھن جي احساسن کي سمجهڻ هڪ ڏکيو عمل آهي. پر ڊاڪٽر آمنه سومرو نه صرف ڪردارن جي احساسن کي سمجهيو آهي پر انهن احساسن کي انتھائي خوبصورت انداز ۾ بيان به ڪيو آهي، ان لاءِ کيس جس هجي.
نثار سولنگي
2018ع