هاراڪِري ـــ پيٽ ڦاڙي خودڪشي ڪرڻ....
”اها ته مونکي به خبر آهي پر ان پٺيان مقصد يا فلسفو ڇا آهي؟“ مون پڇيو هئومانس.
”اهو ئي جيڪو اسان وٽ ڪارو ڪاري جو آهي يعني Honour Killing غيرت ۾ اچي ڪنهن کي مارڻ.“ هن چيو ۽ آئون ان ۾ لڪل ٽوڪ ۽ چرچو سمجھي ويس.
جپاني زالون هونءَ وڏن سورن ۾ آهن. سڄو ڏينهن پورهيو ڪن، مڙس ۽ ٻارن جي خذمت ڪن ۽ مڙسن جا موچڙا پڻ کائين! ساڳيو حال سنڌي عورت جو آهي _ خاص ڪري هڪ ڳوٺاڻي عورت جو. بقول سنڌياڻي تحريڪ جي زاهده شيخ جي ته هوءَ ڏينهن تتي جو توڙي سياري جي سرد رات ۾ گهر جو ۽ ٻني ٻاري جو ڪم ڪري ٿي ۽ مڙس جي ته خذمت چاڪري ڪري ٿي پر ان جي گڏهه ۽ وهٽن جو به خيال رکي ٿي ۽ مڙس کي جڏهن وڻي هن کي غيرت جي نالي ۾ ”ڪاري“ چئي ڪهي ڇڏي. جپاني عورت گهٽ ۾ گهٽ ان ڳالهه ۾ خوشنصيب آهي. جپاني مرد کي جڏهن غيرت اچي ٿي، جڏهن هن لاءِ عزت جو سوال پئدا ٿئي ٿو ته هو زال تي ڏنڊو کڻڻ بدران تانتو (ڇرو) کڻي پنهنجو پيٽ چيري پنهنجو انت آڻي ٿو.
هڪ غيرتمند جپاني مرد، خاص ڪري جنگجو جوڌو، سپاهي، ڪنهن جو جانثار سپاهي يا خذمتگار شرم کان بچڻ لاءِ، ذلت جي زندگي کان بچڻ لاءِ، پڇتاءَ واري حالت ۾ جيئڻ کان عزت جي موت کي ترجيح ڏيڻ بهتر سمجهي ٿو ۽ هن لاءِ عزت جو موت هاراڪِري آهي.
هاراڪِري (Harakiri) هڪ اهڙي خودڪشي آهي جيڪا ائين ڌوم ڌام سان ڪئي وڃي ٿي جيئن اسان وٽ وڏيري جي پٽ جو طهر يا نڪاح .... جنهن ۾ تر جي خاص ماڻهن کي گهرائي ڳائڻ وڄائڻ سان طهر جي رسم ادا ڪئي وڃي ٿي يا گهوٽ کي موڙ ٻڌي گهوڙي تي سرگس ڪرائي شاديءَ جي رسم ادا ڪئي وڃي ٿي.
مغربي دنيا ۾ جپان جي هيءَ رسم ”هاراڪِري“ تڏهن مشهور ٿي جڏهن جپان جي مشهور ليکڪ (جيڪو منهنجو پڻ فئوريٽ آهي) مشيما يوڪيو ننڍي عمر ۾ پيٽ ڦاڙي هاراڪِري ڪئي. سندس ڪيترائي ناول ۽ انهن تي ٺهيل انگريزي فلمون دنيا ۾ مشهور آهن.
جپان جي هن رسمي خودڪشي جو دراصل صحيح نالو سيپُوڪو (Seppuku) آهي پر جپان جي عام ماڻهن ۽ اسان ڌارين جي زبان تي هاراڪِري لفظ وڌيڪَ اچي ٿو. ٻنهي جي معنيٰ پيٽ ڪپڻ آهي. مزي جي ڳالهه اها آهي ته ٻنهي لفظن جي ڪانجي (شڪلين واري جپاني لکڻي) ساڳي آهي. بهرحال هِتي پاڻ سيپوڪو بدران هاراڪري لفظ استعمال ڪنداسين جيڪو لفظ جپان کان ٻاهر ايترو مشهور آهي جو انگريزي، جرمن، ملئي ۽ ٻين ڪيترن زبانن ۾ شامل ٿي چڪو آهي. ٻي جنگ عظيم ۾ جپان جي فوج پنهنجي پائلٽن کي، جن کي ملايا (اڄ واري ملائيشيا) تي حملو ڪرڻو هو تن کي ڪلمو ياد ڪرائي ڇڏيو هو ته جهاز جي تباهه ٿيڻ تي جھلجڻ تي پنهنجي جان جي بچاءَ لاءِ پاڻ کي مسلمان ظاهر ڪرڻ لاءِ ڪلمو پڙهجو. جن کي ياد نه هو يا پڪڙجڻ وقت پڙهي نه سگهيا ته دشمن جي حوالي ٿيڻ بدران هنن هاراڪري ڪري ڇڏي. ۽ پوءِ ملائيشيا، سنگاپور وغيره تي جپانين جو قبضو ٿيڻ بعد جڏهن هيروشيما ۽ ناگا ساڪيءَ تي بم ڪريو ۽ جپانين آڻ مڃي ته ملايا ۽ سنگاپور ۾ رهيل ڪيترا جپاني هار جي احساس ۽ شرم کان پنهنجي وطن وڃڻ بدران جنگلن ۾ لڪي ويا يا پنهنجو پيٽ ڦاڙي (رسمي خودڪشي هاراڪري ڪري) پاڻ کي ختم ڪري ڇڏيو. اهڙي طرح هيءَ رسم ايترو ته مشهور ٿي جو هاراڪري لفظ اڄ ڪلهه ملئي ۽ انگريزي ڊڪشنري ۾ به نظر اچي ٿو.
هاراڪري ڪير ڪن ٿا؟ اڄ کان ٻه سؤ سال کن اڳ هاراڪري فقط سامورائي (جپان جنگجو) سپاهين ۾ مشهور هئي. جنگ هارائڻ جي ڏک ۽ صدمي ڪري، دشمن جي حوالي ٿيڻ کان بچڻ لاءِ يا پنهنجي سردار ڀوتار، جاگيردار جي چوڻ تي هنن هاراڪِري ڪئي ٿي.
سامورائي (Samurai) لفظ جپاني فعل Samorau مان نڪتل آهي جنهن جي معنيٰ آهي خذمت ڪرڻ يعني ”سامورائي“ هڪ خذمتگار ٿيو ــ پنهنجي مالڪ جو خادم.
هي نوڪرَ، خادمَ، جانثار جيڪي سپاهي ۽ فوجي جي صورت ۾ پنهنجي مالڪ ۽ ان جي ملڪيت جي نگهباني ڪندا هئا، اهي هڪ اخلاقي ڪوڊ مطابق زندگي گذاريندا هئا جيڪو ضابطهِ اخلاق ”بشيدو“ جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو. جپاني لفظ Bushido جي معنيٰ ئي آهي ”سپاهين جي رهڻ ڪرڻ جو طريقو.“ هارا ڪري پيٽ چيري خودڪشي ڪرڻ، ان بشيدو فلسفي جو هڪ حصو سمجھي وڃي ٿي. بشيدو فلسفي مطابق جيڪڏهن هڪ سپاهي، ويڙهاڪ جنگجو ويڙهه هارائي وجھي يا مالڪ جي صحيح خذمت سرانجام نه ڏئي سگهي ته ان شرمساري کان بچڻ ۽ سندس پوين کي ڳاٽ اوچو ڪري هلڻ لاءِ هن کي هاراڪري ڪرڻ کپي. بشيدو ڪوڊ ۾ فقط هاراڪِري نٿو اچي. ان ۾ ٻيون به ڳالهيون شامل آهن جيئن ته ٻارن کي ڪيئن نپائجي، ڪيئن اٿجي وهجي ۽ موت لاءِ پاڻ کي تيار ڪرڻ کپي ۽ موت لاءِ پاڻ کي تيار ڪرڻ کپي.
هاراڪِري يعني پيٽ چيرڻ لاءِ جيڪو خاص خنجر استعمال ٿئي ٿو ان کي جپاني ۾ Tanto سڏين ٿا. هاراڪري شادي ۽ طهر جي رسم وانگر ڳائي وڄائي به ڪئي وڃي ٿي يعني دعوتين کي گهرائي باقاعدگي سان به ته لڪ چوريءَ گهر جي ڪنڊ پاسي ۾ اڪيلي سر پڻ، يا جنگ جي ميدان تي ڪنهن خاموش ڪنڊ تي جھٽ پٽ ۾ به سرانجام ڏئي سگهجي ٿي.
جنگي دنيا ۾ ’هاراڪِري‘ هڪ بهادري جو ڪم مڃيو ويو ٿي. اهو سپاهي واکاڻ جوڳو سمجھيو ويو ٿي (۽ اڄ به سمجهيو وڃي ٿو) جيڪو ويڙهه هارائڻ، ذليل ٿيڻ يا سخت زخمي ٿيڻ وقت هاراڪري ڪري ٿو. سمجهو ته بقول جپانين جي هو شهادت جو جام نوش ڪري ٿو.
اهڙي سپاهيءَ ڄڻ ته پنهنجي خواري پنهنجي ساهه سان گڏ ختم ڪري ڇڏي. ان جو اولاد شرمسار ٿيڻ بدران ڳاٽ اوچو ڪري هلي ٿو. ”هاراڪري“ ذريعي يعني پنهنجو پيٽ چيري آپ گھات ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. دل يا ٻئي ڪنهن اهڙي عضوي ۾ گولي يا ڇُرو لڳڻ سان انسان يڪدم مريو وڃي پر پيٽ ۾ ڇرو (خنجر) کپائي ان سان پيٽ کي ساڄي کاٻي ۽ هيٺ مٿي چيهڪ ڏيڻ سان ماڻهوءَ جو موت يڪدم نٿو اچي. آنڊا ٻاهر نڪريو اچن ۽ جڏهن تمام گهڻو رت وهي ٿو پوءِ هو مري ٿو. ان دوران هو ذبح ٿيل ڪڪڙ وانگر زمين تي ڦٿڪندو رهي ٿو. ان ڦٿڪڻ واري کي بي عزتي کان بچڻ لاءِ ۽ پٺيان ڪرڻ بدران اڳيان ڦهڪو ڪرڻ لاءِ هو پنهنجن گوڏن کي مضبوط ٻڌي ٿو. هي موت تمام گهڻو تڪليف وارو ٿئي ٿو ۽ هاراڪري ڪرڻ وارو گهڻو ڪري پاڻ سان گڏ هڪ ساٿي ڀر ۾ بيهاري ٿو جيڪو جپاني زبان ۾ ڪائي شاڪونين (Kaishakunin) سڏجي ٿو. گهڻي سور ۽ پيڙا جي حالت ۾ اهو ڪائي شاڪونين کي اشارو ڪري ٿو جيڪو خنجر سان هن جو سر ڌڙ کان ڌار ڪريو ڇڏي. پر ان لاءِ به ضروري آهي ته هو بيحد قابل هجڻ کپي ۽ هو خنجر سان اهڙي طرح واري ڪري جو سر ڌڙ کان صفا ڌار نه ٿئي. ٿوري کل رهڻ کپي. مشهور ناول نويس مشيما يوڪيو جڏهن ”هاراڪري“ ڪئي هئي ته هن جو سر ڪپڻ وارو ساٿي 25 سالن جو نوجوان ماساڪاتسو موريتا ٿيو هو. موريتا اسانجو همعمر هو يعني 1944ع ۾ ڄائو ۽ ٽوڪيو جي واسيدا يونيورسٽي مان 1967ع ۾ گرئجوئيشن ڪرڻ بعد مشيما جي سنگت ۾ آيو ۽ مشيما جا پرستار اسين پاڪستاني جهاز ”سندر بنس“ جا مئرين انجنيئر پڻ ان وقت کان هئاسين جڏهن 1969ع ۾ اسانجو هي جهاز ناروي جي بندرگاهه ۾ بيٺل هو جِتي اسان کي پهريون دفعو مشيما جا انگريزي ترجمو ٿيل ناول ملي ويا هئا ۽ اسان کي هن جي لکڻيءَ تمام گهڻو متاثر ڪيو هو. مشيما 1970ع ۾ نومبر جي مهيني ۾ هاراڪري ڪئي.
انهن ڏينهن ۾ ”سندر بنس“ جهاز جو منهنجو هڪ دوست بديع زمان جيڪو ”راوي“ نالي جهاز تي بدلي ٿي ويو هو، ان وقت ٽوڪيو ۾ هو جنهن مونکي ان ڏينهن جي جپان مان نڪرندڙ انگريزي اخبار اشائي پوسٽ ذريعي موڪلي ڏني هئي ته پنهنجو دلپسند ليکڪ هاڻ هن دنيا ۾ نه رهيو آهي. ان اخبار موجب مشيما جڏهن هاراڪري ڪئي يعني خنجر سان پيٽ چيريو ۽ شديد تڪليف ٿيس ته هن پنهنجي مٿئين ساٿي ماساڪاتسو کي سر ڌڙ کان ڌار ڪرڻ جو اشارو ڪيو. ماساڪاتسوءَ ٽي دفعا خنجر جا وار ڪيا پر افسوس جو ٽئي دفعا هن کان نشانو خطا ٿي ويو. ان بعد مشيما جي هڪ ٻئي ساٿيءَ اهو ڪم سرانجام ڏنو. ماساڪاتسوءَ کي پنهنجي ان ناڪاميءَ تي اهڙي ته شرمساري ٿي جو هن مشيما واري تانتو (خنجر) سان پاڻ به پنهنجو پيٽ ڦاڙي ”هاراڪري“ ڪري ڇڏي. بهرحال هاراڪري جيڪا جپان ۾ جنگي جوڌن، سپاهين ۽ جانثار خذمتگارن کان شروع ٿي اڄ جپان جا شاعر، اديب، سياستدان پروفيسر، ڊاڪٽر ۽ انجنيئر به ڪن ٿا. تازو هينئر جپان جي وزير اعظم ڪرپشن جي چارج لڳڻ تي پنهنجي عهدي تان استيفا ڏني ته مون سندس عظمت جي واکاڻ پنهنجي هڪ جپاني دوست سان ڪئي.
”اها ته ڪا اهڙي وڏي ڳالهه ناهي،“ هن وراڻيو، ”کيس هاراڪِري ڪرڻ کپي.“
آئون ان پوزيشن ۾ ته آهيان ئي ڪونه جو کيس چوان ته صحيح ٿو چوين اسانجي ملڪ ۾ به سياستدان هاراڪري ڪن ٿا. پر چڱو جو اسانجا سياستدان نٿا ڪن. ڇو جو هو غيرتمند ٿي پنهنجي غلط ڪارين خاطر هاراڪري ڪن ته پوءِ اسان وٽ باقي سياستدان بچندائي ڪيترا؟؟!
هاراڪري (پيٽ ڦاڙي خودڪشي) ڪرڻ جي رسم پوئواري لاءِ ڪافي ساٽ سوڻ يا ريتون ادا ڪيون وڃن ٿيون. هاراڪري ڪرڻ وارو همراهه پنهنجي پيٽ کي چيرڻ يعني Harakiri ڪرڻ کان اڳ پهرين وهنجي سهنجي اڇو وڳو اوڍي ٿو جيڪو رنگ سندس ارادي جي پوتر پڻي جو اظهار ڪري ٿو. ان بعد هن کي هن جي پسند جي ماني پيش ڪئي وڃي ٿي. ماني کائڻ بعد ٿانوَ ٿپا کڻي هن جي اڳيان پيٽ چيرڻ لاءِ تانتو (خنجر) رکيو وڃي ٿو جنهن سان هو فقط پيٽ کي سڌا ۽ اڀا چيهڪ ڏيئي سگهي ٿو. پيٽ ڦاڙڻ سان آنڊا گجيون ته ڪپجيو وڃن پر ڪڏهن ڪڏهن ماڻهو نٿو مري يا مرڻ ۾ دير ٿو لڳائي، يا هن کي سخت اذيت ٿي پهچي ۽ هاراڪري ڪرڻ واري لاءِ اها وڏي بي عزتي آهي ته هو سور کان دانهون ڪري. ان ڪري هاراڪري ڪرڻ وارو جپاني جيئن ئي پنهنجو پيٽ ڦاڙي خودڪشي ڪرڻ جو ارادو ڪندو آهي ته پنهنجو هڪ اسسٽنٽ يا ساٿي ڳوليندو آهي جيڪو ڪائيشاڪونين سڏجي ٿو ۽ هن کي ان جي قابل سمجھيو وڃي ٿو ته هو هڪ ئي وار سان هاراڪري ڪرڻ واري جو سر ڌڙ کان ڌار ڪري سگهندو. هونءَ ڏٺو وڃي ته ٽيڪنيڪلي هاراڪري سان ماڻهوءَ جو موت نٿو اچي. هاراڪريءَ سان هن جو فقط پيٽ چيرجي ٿو. ان بعد هو مرڻ نه چاهي ته ممڪن آهي ته هن جو پيٽ سبي بچاءُ ڪري سگهجيس ٿو. پر هاراڪري ڪرڻ وارو جيئن ته پنهنجو پيٽ چيرڻ کان علاوه هن جهان مان لاڏاڻي ڪرڻ جو پڪو عزم رکي ٿو ان ڪري هو پاڻ سان Kaishakunin يعني جلاد آڻي ٿو جيڪو سندس سِسي ڪپي ساهه ڪڍي ٿو. هاراڪري لاءِ صحيح جاءِ ڪو باغيچو يا ٻڌ مندر سمجھيو وڃي ٿو. ياد رهي ته جپان ۾ ٻن قسمن جا ڌرم ۽ مندر آهن ـــ ٻڌ ڌرم جا مندر جِتي گوتم ٻڌ جي مورتي رکيل ٿئي ٿي جنهن جي پوڄاپاٺ ڪئي وڃي ٿي ۽ ٻيا شنتو ڌرم جا مندر جِتي جپاني پنهنجي وڏن جي روحن کي خراج تحسين بخشين ٿا. هاراڪري لاءِ شنتو ڌرم جا مندر ايترو مناسب نٿا سمجھيا وڃن ٿا. هاراڪري لاءِ رکيل خنجر سان گڏ شراب جو گلاس به رکيو وڃي ٿو جنهن کي ڀرڻ لاءِ مقرر ٿيل ماڻهو کاٻي پاسي کان اچي، ان کي کاٻي هٿ سان ساڪي شراب سان ڀري ٿو. ساڄي هٿ سان گلاس ڀرڻ يا ساڄي پاسي کان بيهڻ، بيحد خراب سمجھيو وڃي ٿو. گلاس ۾ ڀريل ساڪي شراب کي هاراڪري ڪرڻ واري کي پورن ٻن ڍُڪن ۾ پيئڻو پوندو آهي. هڪ ڍڪ ۾ پيئڻ وارو لالچي سمجھيو وڃي ٿو. ٽن يا مٿي ڍڪن ۾ گلاس خالي ڪرڻ واري کي نروس ۽ ڊڄڻو سمجھيو وڃي ٿو. گلاس ڀرڻ وارو هڪ دفعو وري گلاس ۾ شراب اوتيندو آهي جيڪو هاراڪري ڪرڻ وارو وري ٻن ڍُڪن ۾ ختم ڪندو آهي. اهي ٿيا ٽوٽل چار ڍُڪ. جپاني زبان ۾ چئن جي انگن کي ”شي“ به سڏين ان ساڳي لفظ جي معنيٰ موت به آهي. جپاني ان قسم جي ڳالهين تي گهڻو ڀاڙين ٿا. هنن لاءِ ڪجهه انگ وڏي نوعيت رکن ٿا.
ساڪي شراب پيئڻ بعد هاراڪري ڪرڻ واري اڳيان پنو ۽ پين رکيو وڃي ٿو جيئن ”جيسيئي“ لکي سگهي. Jisei مرڻ جي شاعريءَ جو نالو آهي۽ جپاني ادب ۾ Death Poem وڏي اهميت رکي ٿو. ڪجهه جپاني ماڻهن جا موتي شعر (Jisei) نموني خاطر هيٺ لکان ٿو. اهي شعر گهڻو ڪري واڪا اسٽائيل ۾ ٿين. جپاني شعر Waka پنجن سٽن جا ٿين جن مان پهرين ۾ پنج، ٻي سٽ ۾ ست، ٽيءَ ۾ به ست، چوٿينءَ ۾ پنج ۽ آخري پنجين سٽ ۾ ست Syllables (اُچار) ٿين. پر ڪن جا شعر بي ترتيب، هائيڪو، سينرو ۽ ٻين صنفن ۾ به ٿين. شنسوئي نالي هڪ ٻائي جڏهن هاراڪري ٿي ڪئي ته سندس هڪ مريد هن اڳيان پنو ۽ برش وڌائيندي ڪو موت جو شعر لکڻ لاءِ عرض ڪيو. ٻائي برش کڻي شعر لکڻ بدران فقط گولو ٺاهيو. گول چڪر زين ٻڌ ڌرم (ٻڌ ڌرم جي شاخ جيڪا جپان ۾ مشهور آهي) ان مطابق وڏي اهميت رکي ٿو. اهو نور، پاڪائي ۽ هر ڳالهه جي نمائندگي ڪري ٿو.
موت جي شاعري لکڻ بعد هو پنهنجو ڪمونو (چولو) هٽائي خنجر سان پيٽ ڦاڙي ٿو. سندس ساٿي ڪائيشاڪونين خبردار ٿيو وڃي ۽ جيئن ئي هن کي اشارو ملي ٿو يا هو سمجھي ٿو ته هاراڪري ڪرڻ وارو سور جو اظهار ڪري رهيو آهي ته هو پنهنجي خنجر سان هن جو سر ڌڙ کان اهڙي طرح ڌار ڪري ٿو جو اهو صفا الڳ ٿيڻ بدران ٿوري کل ذريعي ڳچيءَ سان ڳنڍيل رهي.
جپاني صدين تائين پاڻ کي دنيا کان جدا رکندا آيا ۽ سندن انهن ڳالهين جي ڌارين کي خبر ئي نٿي پيئي. پهريون دفعو جنهن ڌارئين ماڻهو هاراڪري وارو لقاءُ ڏٺو اهو فرانس جي هڪ جهاز جو ڪئپٽن هو. 15 فيبروري 1868 تي فرانس جي ڊپليڪس نالي جهاز جا يارهن خلاصي بنا اجازت جي اوساڪا جي ڀرسان هڪ شهر ساڪائي ۾ گهڙي پيا. شهر جي رهواسين غيرجپانين کي ڏسي گوڙ ڪيو ۽ پوليس کين واپس جهاز تي موڪلڻ جي ڪوشش ڪئي پر ٻنهي ڌرين ۾ جھيڙو ٿي پيو ۽ يارهن ئي خلاصي مارجي ويا. فرينچ حڪومت جي احتجاج تي جپاني حڪومت معاوضي طور ڏيڍ لک يين ڀري ڏنا ۽ جيڪي هن واردات جا جوابدار هئا انهن کي موت جي سزا ڏني وئي. هنن کي هاراڪري ڪرڻ لاءِ چيو ويو جيڪو ڪم جهاز جي ڪئپٽن اڳيان شروع ڪيو ويو. ههڙي نموني جو موت ڏسي جهاز جي ڪئپٽن کي ايڏو ته صدمو رَسيو جو هن کين معاف ڪرڻ لاءِ منٿ ڪئي ۽ اهڙي طرح نو ڄڻا هاراڪِري کان بچي ويا. هي واقعو جپان جي مشهور ڪهاڻيڪار ۽ ناول نويس موري اوگائيءَ وڏي ڊرامائي انداز ۾ Sakai Jiken نالي افساني ۾ بيان ڪيو آهي. موري اوگائي جپان جي آرمي ۾ ڊاڪٽر، شاعر ۽ ترجميڪار پڻ هو. پاڻ جرمنيءَ جي ڪيترن ئي شهرن ۾ اعليٰ تعليم لاءِ رهيو. سندس ڪيترائي شاعري جا ڪِتاب ۽ ناول آهن جن مان هڪ ”مائيهيمي“ پڻ آهي جنهن جو انگريزيءَ ۾ ترجمو ”دي ڊانسنگ گرل“ 1890ع ۾ ڇپيو هو. هن ۾ جپاني مرد ۽ جرمن عورت جي معاشقي جو قصو آهي، ان کان علاوه The Wild Geese ۽ ”دي مسٽريس“ پڻ سندس بهترين ناول آهن، جيڪي انگريزي ۾ ترجمو ٿيل آهن. موري جنهن گهر ۾ رهيو اهو اڄ به ان حالت ۾ ساڳيو رکيو ويو آهي ۽ ڪوڪورا شهر جِتي آئون چئن مهينن کان رهيل آهيان، ان جي ريلوي اسٽيشن ڀرسان آهي. هِن گهر ۾ رهي موري اوگائيءَ مشهور ڪِتاب ”ڪوڪورا نڪي“ يعني ڪوڪورا جي ڊائري لکيو. سندس گهر اڳيان سندس مورتي پڻ رکيل آهي.
هاراڪِري بابت ڪيتريون ئي ڪهاڻيون ۽ اکين ڏٺو احوال Tales of Old Japan نالي ڪِٽاب ۾ پڻ آهي جيڪو ڪِتاب جپان ۾ 1860 واري ڏهاڪي ۾ انگلنڊ جي سفير فريمن مٽفورڊ لکيو آهي جنهن جو گهر ”47 رونين“ جي دفن واري جاءِ جي بلڪل ويجھو هو. 47 واري سچي ڪهاڻي جيڪا مٽفورڊ پڻ پنهنجي ڪِتاب ۾ لکي آهي، جپان ۾ تمام گهڻو مشهور آهي ۽ اها ڪهاڻي سچائي، وفاداري ۽ دليري جي علامت سمجھي وڃي ٿي.
رونين (Ronin) جپان ۾ ان سپاهي، جنگجو، خادم کي سڏيو وڃي ٿو جيڪو مالڪ بنا آهي. يعني هن جو ڀوتار ڪنهن ويڙهه ۾ مارجي ويو آهي يا خودڪشي ڪري ڇڏي اٿس يا هن جي مالڪ کان ’شهنشاههِ جپان‘ جاگيرون ۽ سهولتون کسي ورتيون هجن. هونءَ به رونين جي لفظي معنيٰ بي گهر ماڻهو يا ڀٽڪندڙ ماڻهو آهي. اهڙي سپاهيءَ کي جيڪو رونين ٿي پيو هجي جپاني بشيدو اخلاق مطابق هاراڪري ڪرڻ کپي. هي ”47 رونين“ جو واقعو هڪ قومي ليجنڊ سمجھيو وڃي ٿو جنهن ۾ 47 سمورائي (جنگجو سپاهين) رونين بنجڻ تي هاراڪري ذريعي پنهنجو پاڻ کي ماري ڇڏيو ۽ هو اهڙي طرح جپان جي تاريخ ۾ هميشه لاءِ هيرو بڻجي ويا. هنن 47 رونين (جن هاراڪري ڪئي) جي ڪهاڻي جپان جي مختلف ڪِتابن، ڊرامن، ڪبوڪي اسٽيج ڊرامن، ٽي وي سيريلن ۽ آرٽ جي دنيا ۾ بيان ڪئي وئي آهي. هنن 47 رونين مان ڪيترن جون ـــ خاص ڪري او اِشي جون، ڪيترن هنڌن تي مورتيون (Statues) به نظر اچن ٿيون.
هارا ڪري ـــ پنهنجو پيٽ ڦاڙي خودڪشي ڪرڻ جي جپاني رسم بابت لکندي آخر ۾ ڪجهه موتي شعر (Death Poem) تي ڪجهه لکڻ بي محل نه ٿيندو. جپان جيڪو هڪ ڌارئين کي پهرين نظر ۾ ماڊرن ٽيڪنالاجي جو ملڪ لڳي ٿو اتي صدين کان مذهبي روايتون، وڏن جا حق ادب رکڻ ۽ شعر و شاعري جهڙيون ڳالهيون پڻ ماڻهن جي دل و دماغ تي ڇانيل آهن. شادي ته ماڻهو ٻيو دفعو به ڪري ٿو پر ”هاراڪري“ ذريعي موت کي ڀاڪر پائڻ جو موقعو فقط هڪ دفعو ئي ملي ٿو. خودڪشي (هاراڪري) ڪرڻ وقت هِتي جا ڪيترائي ٻڌ ڌرم جا ٻاوا ٻانڀڻ (ڀکشو)، انهن جا شاگرد، اديب ۽ شاعر وغيره پنهنجي پيٽ ۾ ڇرو هڻڻ کان اڳ يادگار خاطر ڪجهه سٽن جو شعر لکن ٿا. منهنجي ڊائريءَ ۾ ڪجهه جپاني Jisei No Ku يعني موتي شعر لکيل آهن جن مان ڪجهه هِتي پڙهندڙن جي دلچسپي لاءِ لکان ٿو.
* هٿين خالي آيس، آئون هن دنيا ۾
اگھاڙن پيرن سان ڇڏيان پيو.
منهنجو اچڻ، منهنجو وڃڻ
ٻه مختصر واقعا
جيڪي آهن منجھيل هڪ ٻئي ۾.
* ماڪ جي ڦڙن جيان
ڪنول جي پن تي
آئون غائب ٿي ويندس.
* سرءَ جو گاهه، هاڻ سڪل آهي
ڪنهن وقت اهو هيڏانهن مڙي،
هوڏانهن ٿي مڙيو!
* هڪ پوراٽيل ڪاٺيءَ وانگر
جيڪا اڌ زمين اندر آهي ـــ
منهنجي زندگي، جنهن ۾
ڪا بهار نه آئي
غمگين خاتمي سان پوري ٿي رهي آهي.
* Nora Ni Saku
Na wa kore made zo
Kusa no hana
رومن جپاني ۾ لکيل مٿيون شعر هن ريت پڙهيو وڃي ٿو:
نورا نِي ساڪُو ــ ناوا ڪورِي مادي زو ــ ڪُوسانو هانا
(ڌرتي ۽ ڌاتو.....
جيتوڻيڪ منهنجو ساهه بند ٿي ويندو
وقت ۽ وير جو سفر هلندو رهندو.
* Koko Chiyoshi
Aki no hiyori O,
Shide no tabi
(روشن ۽ وڻندڙ
چونڊيل بهار جو ڏينهن
موت جي سفر لاءِ)
۽ آخر ۾ هڪ ٻيو موت جو شعر جيڪو جپان ۾ تمام گهڻو مشهور آهي ۽ 1795ع جو چيو وڃي ٿو).
Jisei to Wa
Sunawachi mayoi
Tada Shinan
(موت جا شعر
هڪ خود فريبي ئي آهي،
موت موت آهي.)