خوبصورت عورت جِن ڀوت هوندي هئي....
تعويذ، فالون، سُکائون اهي ڪم جيڪي ننڍي هوندي اسان سنڌ جي ڳوٺن ۾ ڏٺا اهي هِتي جي مندرن ۾ به ڏسي حيرت ٿي. امتحان ۾ پاس ٿيڻ، سٺو مڙس حاصل ڪرڻ، جنن ڀوتن کان بچاءَ لاءِ ۽ ٻين خواهشن جي پورائي لاءِ ڪيترن ئي مندرن ۾ ٺهيل ٺڪيل تعويذ وڪامن ٿا جيڪي ڪاغذ، ڪاٺ، پلاسٽڪ يا ڪنهن ڌاتوءَ جا ٺهيل ٿين ٿا. هر قسم جي ڀاڳ ۽ پنهنجو پاڻ کي شر کان محفوظ رکڻ لاءِ جيڪي جپاني تعويذ (amulets) ملن ٿا اهي ماموري (Mamori) سڏجن ٿا. اهڙن اهم لفظن يا کاڌي پيتي جي ڪيترين شين اڳيان عزت خاطر “O” (او) لڳايو وڃي ٿو ۽ ماموري کي ”اوماموري“ به سڏجي ٿو. اهڙي طرح فال ڪڍڻ جي پنن کي به فقط مي ڪُوجي (Mikuji) سڏڻ بدران ”اومي ڪوجي“ سڏجي ٿو. هي شيون خريد ڪرڻ لاءِ پئسا ڏيڻا پون ٿا.... بلڪه انهن شين جي وڪري مان مندرن کي ڪافي فائدو رسي ٿو ۽ ڪيترا ٽوئرسٽ مندر کي چندو ڏيڻ جي غرض سان به اهي شيون خريد ڪن ٿا.
”اومي ڪوجي“ ائين اڳ جون لکيل فالون آهن جيئن اسان وٽ پاڪستان ۽ انڊيا، سريلنڪا، برما، بنگلاديش ۾ يا ويندي ٿائلنڊ ۽ ملائيشيا ۾ فٽ پاٿ تي طوطي کان لفافو کولرائڻو پوندو آهي پوءِ ان ۾ رکيل پنو ڪڍي فال ڪڍائڻ واري کي ٻڌايو ويندو آهي ته تنهنجي نصيب ۾ هي هي آهي تنهنجي دل ۾ جيڪي خواهشون آهن يا جيڪي مرادون رکين ٿو اهي پوريون ٿينديون يا نه.
جپان جي مندر ۾ هي فالون (O-Mikuji) ڪاغذ جي ڊگهن پنن يا اڳڙين تي لکيل ٿين جن ۾ ڀاڳ، صحت، زندگي، شريڪ حيات بابت خوشخبري يا خراب خبر هوندي آهي. سوالي چير واري پيتيءَ ۾ پئسا وجھي هڪ فال (اومي ڪُوجي) کڻندو آهي. پاسي ته ٿي هو ان کي پڙهندو/پڙهندي آهي. خراب ڳالهه لکيل هجڻ جي صورت ۾ هو ان فال جي پني يا ڪپڙي کي ٻيڻو چؤڻو ڪري اتي ڪنهن وڻ جي ٽاريءَ ۾ ڳنڍ ڏئي ٻڌي ويندو آهي يا مندر جي لوهي لوڙهي جي تارن ۾ اٽڪائي ڇڏيندو آهي جِتي ٻيون ڍير فالون ڦاٿل هونديون آهن. ايئن ڪرڻ سان هِتي جي ماڻهن جو اهو عقيدو آهي ته اهو نِڀاڳ سواليءَ کي يڪدم چنبڙڻ بدران اتي مندر جي وڻ ۾ يا لوهي ڄاريءَ ۾ ڦاٿو رهي ٿو.
جن ماڻهن جي فال (O-mikuji) ۾ سٺي ڳالهه نڪرندي آهي ان لاءِ ٻه Option هوندا آهن. هو ان کي وڻ جي ٽاري يا لوهي ڄاريءَ ۾ به ڦاسائي سگهي ٿو ..... ائين ڪرڻ سان هن جي ڀاڳ ۾ اڃان به وڌيڪَ واڌارو ٿي سگهي ٿو. ٻي صورت ۾ هرڪو پنهنجي نڪتل فال پاڻ سان کڻي گهر روانو ٿي سگهي ٿو. هن قسم جون فالون (اومي ڪُوجي) جپان ۾ موجود مندرن ۾ گهڻي ڀاڱي نظر اچن ٿيون. اسان جو جهاز ته ظاهر آهي جِتي به لنگر انداز ٿيندو هو..... ٽوڪيو، يوڪوهاما، نگويا، هيروشيما، موجي، ڪوبي يا اوساڪا جهڙن بندرگاهن ۾ ته اهي وڏا شهر ئي هوندا هئا ۽ انهن شهرن جو چڪر هڻندي رستي تي هڪ ٻه جيڪو مندر (جنهن کي جپاني ٻوليءَ ۾ ’جنجا‘ يا ’اوتيرا‘ سڏين ٿا) نظر ايندو هو اتي ان شهر جي شاگردن خاص ڪري ڇوڪرين، آفيس ۾ ڪم ڪندڙ عورتن يا اسان ڌارين ٽوئرسٽن جا انبوهه هوندا هئا ۽ ڏسندو هوس ته هنن فالن تي يقين ڪرڻ وارن جي ڪڏهن به کوٽ نه هوندي هئي ۽ مندرن جي چڱي ڪمائي ٿيندي نظر ايندي هُئي.
”اومي ڪُوجي“ جهڙي هڪ ٻي شيءِ جيڪا هنن مندرن ۾ وڪرو ٿيندو ڏسان ٿو .... يعني ماڻهن جو ان ۾ اتساهه آهي، اهي هٿ جيڏيون ڪاٺ جون تختيون آهن جيڪي ”ايما“ (Ema) سڏجن ٿيون. هنن تي ڀاڳ يا نِڀاڳ جي ڳالهه (فال) بدران ڪا دعا لکيل ٿئي ٿي. هنن تختين (ڪاٺ جي پٽين) تي جملي ٻن سان گڏ ڪنهن جانور..... سَهي، مانيڪي نيڪو (اشارو ڪندڙ ٻلي)، لومڙ، چيتي يا ڪنهن ٻئي جانور جي شڪل به ٺهيل هوندي آهي.
بهرحال منهنجو مطلب اهو آهي ته اهي ماڻهو جيڪي جپان کان پري رهن ٿا رڳو جپان جي ماڊرن ٽيڪنالاجي جو احوال پڙهي اهو نه سمجھن ته جپان جي ماڻهن ۾ ڪي وهم وسوسا يا عقيدا ۽ سوچون نه آهن. هيءَ گذريل صدي جي ستر واري ڏهاڪي جي شروع وارن سالن جي ڳالهه آهي. انهن ڏينهن ۾ ڪراچيءَ ۾ اها ڳالهه عام هئي ته صبح جي وقت ايئرپورٽ جي ڀرسان ڊرگ روڊ تي هڪ ڇوڪري بيٺل نظر اچي ٿي جيڪا ڪار وارن کان لفٽ وٺي ٿي.... جيڪو به ان کي ڪار ۾ وهاري ٿو ان جو موت ٿئي ٿو. اها ڇوڪري سال بعد وري ان هنڌ تي ملي ٿي ۽ ڪار ۾ لفٽ ڏيڻ وارن جو موت ٿئي ٿو. ياد رهي ته انهن ڏينهن ۾ اهو علائقو ويران هوندو هو ۽ ويتر ڪا ڪار لنگهندي هئي. بهرحال سچ يا ڪوڙ في الحال اها خبر اخبارن ۾ اچي ويندي هئي ۽ جتي ڪٿي هر هڪ جي زبان تي ان ڇوڪريءَ جي ڳالهه هوندي هئي هوندي هئي. اسانجي ملڪ جي پڙهيل ڳڙهيل ماڻهو ان کي ڪوڙ يا وهم ئي سمجھيو ٿي جو اها جيڪڏهن حقيقت هجي ها ته ڪنهن نه ڪنهن سال ته اها ڇوڪري ضرور جھلجي ها.
مزي جي ڳالهه اها ته انهن ڏينهن ۾ اسانجو جهاز جپان جي بندرگاهه اوساڪا ڏي روانو ٿيو هو. اوساڪا کان جپان جو تاريخي شهر ڪيوٽو ويجھو آهي ۽ مونکي اتي جو گولڊن ٽيمپل (Kinkakuji) ڏسڻ جو شوق هو جنهن بابت جپاني ناول نويس مشيما يوڪيو جي هڪ ناول ۾ پـڙهيو هو. ويڪ اينڊ تي، يعني ڇنڇر ڏينهن جهاز کان موڪل هجڻ تي اوساڪا کان ٽرين ذريعي ڪيوٽو پهتس. ريلوي اسٽيشن تي لهي اتان مندر ڏي وڃڻ لاءِ ٽئڪسي ڪيم. دنيا جي هر ملڪ جا ٽئڪسي ڊرائيور ڳالهين جا ڳهير ٿين ٿا. مندر ڪافي پري هو سو هي ڊرائيور جيڪا مونکي ڳالهه ٻڌائيندو هليو .... حيرت ٿيم ته اها ڪراچي جي ڊرگ روڊ واري ڳالهه سان ڪافي ملي ٿي. هن ٻڌايو ته هنن کي ڪيوٽو جي رستن تي ڪڏهن ڪڏهن جن ڀوت جھڙي غيبات خوبصورت عورت جي شڪل ۾ ملي ٿي. ”هڪ ڏينهن ڪامو ندي جي ڪناري وٽ هڪ سهڻي عورت هٿ جي اشاري سان منهنجي ٽئڪسي روڪي“، ٽئڪسي ڊرائيور ٻڌايو، ”رات جو وقت هو سو مون چيومانس ته نارمل ڀاڙي کان ڪجهه وڌيڪ لڳندو. هوءَ هائوڪار ڪري منهنجي ٽئڪسي ۾ ويٺي. هن کي مِدورو تالاب (Midoro pond) تي لهڻو هو. رستي تي ڪجهه فاصلو تادا سو (Tadasu) جنگل مان لنگهڻو پوي ٿو. اهو ٽڪرو ٽپي مون هن خوبصورت مسافر ڏي نِگاهه ڪئي ته اها غائب هئي.“
اها ڳالهه مونکي بعد ۾ ٻين ٽئڪسي ڊرائيورن به ٻڌائي.... ٿوري گهڻي ڦير ڦار جي بهرحال هن مٿين ڊرائيور اها ڳالهه ٻڌائي مونکي چتاءُ ڏنو ته ڪيوٽو جي رستن تي هن موسم ۾ ڪا اڪيلي سهڻي ڇوڪري نظر اچي وڃي ۽ هوءَ ڳالهائڻ چاهي يا سڏي ته ڀڄي پاسو ڪجوس.
اوساڪا، جِتي منهنجو جهاز لنگر انداز هو اتي جي مقامي آفيس ۾ ڪم ڪندڙ هڪ عورت، منهنجو ڪيوٽو وڃڻ جو ٻڌي منهنجي مدد لاءِ مونکي هڪ ته ٽرين جي ٽڪيٽ خريد ڪري ڏني جيئن ٻئي ڏينهن موڪل ڪري رش کان بچي وڃان ۽ ٻيو مونکي اهو گولڊن مندر ۽ ڀر ۾ ٻيون شيون گهمائڻ ۽ فوٽوگرافي ۾ مدد ڪرڻ لاءِ هن پنهنجي ننڍي ڀيڻ کي فون ڪيو جيڪا اتي جي يونيورسٽي ۾ تعليم وٺي رهي هئي. هن پنهنجي ڀيڻ کي منهنجي ٽرين جو ٽائيم ٻڌائي ڇڏيو هو ته ”ان مان لهي آئون يڪدم ٽئڪسي ڪري چاليهه منٽن اندر مندر وٽ پهچندس جِتي هوءَ منهنجو انتظار ڪندي.“ هاڻ هي ٽئڪسي وارو جيڪو سڄي واٽ جنن ڀوتن جون ڳالهيون ٻڌائيندو هليو ۽ مونکي هن ملڪ ۽ هن شهر ۾ پهريون دفعو آيل سمجهي خبردار ڪندو رهيو ته متان ڪنهن اڪيلي عورت سان ڳالهايو اٿئي جو ڪيوٽو ۾ جِنَ عورت جو روپ ڌاري مردن سان زوريءَ ڳالهائين ٿا. ٽئڪسي ڊرائيور جيئن ئي مندر جي مين گيٽ ٻاهران ٽئڪسي بيهاري ته اتي بيٺل اسان جي آفيس ۾ ڪم ڪندڙ عورت جي ڀيڻ هار سينگار ڪري بيٺي هئي. مون جيئن ئي ٽئڪسي مان لهي ٽئڪسي واري لاءِ ڀاڙو ڪڍيو ته هوءَ منهنجي مهانڊي ۽ قد مان سمجھي وئي ته پاڪستاني جهاز جو اهو ئي انجنيئر هوندو جنهن لاءِ سندس ڀيڻ پارت ڪئي. سو هوءَ باقي بچيل ٻه ٽي ڀري مون وٽ آئي. ”ڪوني چِيوا!“
هن وڏي کيڪار ڪئي ۽ مونکي سندس پٺيان پٺيان هلڻ جو اشارو ڪيو.
جواب ۾ مون به هيلو ڪري ”گڊ آفٽر نون“ چيومانس.
اسان کي ائين ملندو ڏسي ٽئڪسي ڊرائيور وائڙو ٿي ويو ۽ هن تي اهو ئي خوف طاري رهيو ته هيءَ عورت انسان نه پر ڏائڻ يا جن ڀوت هوندي. هو منهنجي ڀلي لاءِ هڪ طرف مونکي هن سان ڳالهائڻ کان روڪڻ لڳو ته ٻي طرف هن ڇوڪريءَ سان سوال جواب ڪرڻ لڳو ته تون ڪير آهين. هي ڌارئين پرديسي ماڻهوءَ سان ڇو ٿي ملين؟
بهرحال پوءِ جڏهن حقيقت جي خبر پيس ته ٽهڪ ڏئي کلڻ لڳو. دل ۾ مون سوچيو ته هونءَ ته توهان جپاني مرد وڏا پهلوان آهيو ۽ پاڻ کي ’سومو‘ ۽ ’سَمُورائي‘ ٿا سمجھو پر جنن ڀوتن کان ساهه ٿو وڃانوَ.