تنها جيوَن ۽ اُڌاري شام
جنهن ماڻهوءَ جو اندر اداس هجي، ته کيس سڄي ڪائنات اداس ئي ڀاسندي آهي. هونئن به سڄي زندگي اڪيلائپ جي عذاب ۾ ڀوڳي اٿم. تنهن ڪري اها ڳالهه مون لاءِ ڪا نئين ڪانهي، پر ان ڏينهن ته بنهه گهڻو ويڳاڻو ٿي پيو هوس. آفيس ۾ ڪم گهٽ هئڻ ڪري هڪ ٻه فائيل چيڪ ڪري سائن ڪيم ۽ پوءِ ”ايزي چيئر“ تي اهلي پيو هئم، اداسيءَ جي ڇانءَ ۾ ڪي پل، اکين جا ڇپر بند ڪري پنهنجي محدود دنيا ۾ گم ٿي ويو هوس.
ساڳئي ڏينهن صبح جو فون ڪري سندم آفيس ۾ مون سان ملڻ جو پروگرام طئه ڪيو هيو شايد تڏهن ئي ان ڏينهن اٻاڻڪو ٿي ويو هوس.
تنهنجو انتظار هو يا زندگيءَ جي پيڙا....؟! سمجهي نه سگهيو هوس. هونئن به، مون اهي اوسيئڙا ڪرڻ ڇڏي ڏنا هئا. ڪنهن ڪاڻ ڪريان ها اهي انتظار....؟ منهنجا سمورا انتظار، تون پاڻ سان گڏ ئي ته کڻي ويئي هُئين، پوءِ اڄوڪو انتظار مون کي ڇو موٽائي ڏنو هيئه...؟!“ نه چاهيندي به تنهنجي موٽائي ڏنل ان اوسيئڙي کي، توکان مليل شڪستن جي عذاب سان گڏ ڀوڳڻو پيو هوم.
الائي ڪنهن مهل پٽيوالي، تنهنجي اچڻ جو اطلاع ڏنو هو، ۽ تون آفيس ۾ هلي آئي هئين، تنهنجي اندر اچڻ کان اڳ، مون ڄاڻي واڻي يا لاشعوري طور، پنهنجون اکيون بند ڪري ڇڏيون هيون تنهنجي اچڻ سان آفيس اندر خوشبوءِ ڦهلجي ويئي هئي. گهڻن سالن کانپوءِ تنهنجي خوشبوءِ، منهنجي سنگهڻ جي حس کي واسيو هو.
پر وڇڙڻ کان اڳ واري خوشبوءِ تون الائي ڪٿي وساري آئي هئين! تڏهن ياد اچي ويا هئم وصل مند جا اُهي پل، جڏهن تنهنجن وارن جي ڇانءَ ۾، پنهنجو مُنهن لڪائي تنهنجي جوانيءَ جو هڳاءُ، رڳ رڳ ۾ اوتڻ جي ڪوشش ڪندو هوس ۽ پرنام ڪندي، ڪي ساعتون، جهڪي ويندو هوم.
”ويهڻ لاءِ نه چوندين؟“ ڀڻڪيو هُيئه.
وراڻيو هئم:
”هي آفيس تنهنجي ئي ته آهي.“
”ناراض آهين.....؟“ ڏک مان پڇيو هُيئه، تنهنجي لهجي ۾ درد محسوس ڪندي، اکيون کوليون هئم....سامهون تون ويٺي هُئين... گهڻو بدلجي ويل! تنهنجا نيڻ مون ۾ کُتل هئا. مون تنهنجي نيڻن مان زندگيءَ جي رستي ۾ گم ٿيل ٽيبل ڪئلينڊر ۾ نظرون کپائي، پاڻمرادو ڀڻڪيو هئم.
”اجھ پندرهن تاريخ آهي.“ بي خياليءَ وچان ٿڌو ساهه کڄي ويو هئم، جيڪو تو شدت سان محسوس ڪيو هو ۽ آهستگي سان چيو هُيئه:
”شايد توکان پندرهين تاريخ وسري نه سگهي آهي.“
وراڻيو هئم:
”ماڻهو پنهنجي جنم جي تاريخ وساري نه سگهندو آهي.“
”پر اها ته تنهنجي جنم جي تاريخ نه آهي.“ لفظن تي زور ڏيندي چيو هُيئه.
”زندگيءَ جي ٻوٽي ۾، سچن جذبن ۽ احساسن سان چاهتن جا پهريان گُل، جنهن به تاريخ تي ٽڙندا آهن، حقيقت ۾ ماڻهوءَ جي اهائي جنم جي تاريخ هوندي آهي.“ ٽيبل ڪئلينڊر تان نظرون هٽائيندي چيو هئم.
پڇيو هُيئه:
”مرڻ جي تاريخ....؟“
وراڻيو هئم:
”وڇوڙي جي مُند ۾، ڪنهن دل کان سچي چاهنا کسجي وڃي، ته ان ڏينهن کان ئيمري ويندڙ وجود کي، مرڻ جي تاريخ ياد نه رهندي آهي.“
ڪي گهڙيون خاموشي واسو ڪري ويئي هئي. مون ڪال بيل تي آڱر رکي پٽيوالي کي گهرايو هو ۽ توکان بنا پڇڻ جي کيس چانهه آڻڻ لاءِ چيو هئم. ڄاڻ هئم ته تون چانهه ئي پسند ڪندي آهين. پٽيوالي جي وڃڻ کان پوءِ مون ميز تي ج هڪي، ٻنهي ٻانهن کي هڪ ٻئي مٿان رکي توڏانهن ڏٺو هو. تو پنهنجا نيڻ ڪنهن اڻڄاتل درد کان هيٺ جهڪائي ڇڏيا هئا. کن لاءِ رکي، ماٺار کي ٽوڙيندي، آهستگيءَ سان پڇيو هُيئه:
”شادي ڪئي اٿئي؟“
ڦڪي مرڪ چپن تي آڻيندي وراڻيو هئم:
”مون کي ڄاڻ هئي ته جتي روح جا گهاءَ ڪنهن جي سار اچڻ تي تڙپي پون، اتي منهنجي زندگيءَ سان ساٿ نڀائڻ ٻئي ڪنهن لاءِ شايد ڏکيو ثابت ٿئي.“
ٿڌو ساهه کڻندي، پاڻمرادو ڀڻڪيو هُيئه:
بنا ڳالهائڻ جي، صرف هاڪار ۾ ڪنڌ ڌوڻيو هئم.
ڪي پل ٻيهر خاموشي پنهنجا پر پکيڙي ڇڏيا هئا. پٽيوالو چانهه جو ڪپ ۽ پاڻيءَ جو گلاس تڙي سوڌو ميز تي ڇڏي ويو هو. پاڻيءَ جو گلاس توڏانهن وڌائيندي پڇيو هئم:
ٻار ڪيئن آهن؟“
”ٺيڪ آهن.“ تو بي خياليءَ وچان وراڻيو هو، ۽ گلاس مان پاڻيءَ جا ٻه ڍُڪ ڀري، گلاس کي ميز تي رکي ڇڏيو هُيئه.
چانهه جو ڪپ وٺندي، تو مون ڏانهن نهاريو هو. منهنجين نگاهن تنهنجين اکين ۾ اٽڪيل درد محسوس ڪري ورتا هئا. نه چاهيندي به پڇي ويٺو هوس.
”تنهنجو جيون ساٿي ڪيئن آهي؟“
”..........“ تون خاموش ٿي ويئي هُئين، چانهه جو سِپ ڀرڻ وسري ويو هُيئه ۽ چپن تائين آندل چانهه جو ڪپ ميز تي رکي، اکيون جهڪائي، نيڻن کي ڇپرن جا بند ڏيئي، درد جي شدت کان هيٺيون چپ ڏندن ۾ ڀڪوڙي ڇڏيو هُيئه.
سندءِ نرڙ تي درد جون ريکائون ٺهي پيون هيون. ڪوشش جي باوجود به اکڙين ۾ لڪل ڳوڙها روڪي ڪين سگهي هُئين، لڙڪ ڇَپرن جا بند ڀڃي ڳلن تي وهي آيا هئا.
دل ڀرجي آئي هئم. پنهنجي ڪرسي ڇڏي، تنهنجيءَ ڀر ۾ اچي بيٺو هوس. کيسي مان رومال ڪڍي تنهنجا ڳوڙها اگهڻ چاهيم، پر الائي ڇو چاهيندي به تنهنجا لڙڪ اگهي نه سگهيو هئم! رومال هٿن ۾ ئي ڀڪوڙجي ويو هو، ذهن جي ڪنهن ڪنڊ مان ڪا سوچ جاڳي پئي هئي: ”منهنجو ڪوبه حق ڪونهي تنهنجا لڙڪ اگهڻ جو... اُهي شامون الائي ڪڏهن کان گذري ويون آهن، جن جي ڊگهن پاڇن جي اوٽ ۾، زنديءَ جا درد شيئر ڪندي هڪٻئي جا ڳوڙها اگهي سگهندا هئاسين.“ دل شڪستو ٿي آهستي آهستي قدم کندو، واپس اچي پاڻ کي ”ايزي چيئر“ تي اڇلايو هئم. باوجود چاهڻ جي، مان توکي ڪابه آٿت ڏيئي نه سگهيو هوس.
ڪيتري دير تائين تون اکيون بند ڪري، ڳوڙهن کي روڪڻ جي ناڪام ڪوشش ڪندي رهي هُئين. اکيون کوليون هُيئه، لڳو هئم تنهنجا نيل ڪنول نيڻ، درد جي ڍنڍ ۾ تري رهيا آهن.
”منهنجو مڙس مون کي طلاق......!“ آهستگيءَ سان پاڻمرادو ڀڻڪندي جملو اڌ ۾ ڇڏي ڏنو هُيئه، سندءِ نڙي مان نڪتل لفظ، گهٽيل محسوس ٿيا.
ڏک مان پڇيو هئم:
”تو ۾ ته ڪابه ڪمي ڪانه هئي، پوءِ ائين ڇو ٿيو؟!“
کن لاءِ رکي وراڻيو هُيئه:
”هُن هڪ شاهوڪار آمريڪن ڇوڪريءَ سان شادي ڪئي آهي.“
تڏهن من ۾ آيو هئم ته توکي چوان: .تون به دولت جي ڪڍ لڳي منهنجي چاهت ٿڏي ويئي هئين، ڇو ته اُن وقت مان هڪ فرم ۾ معمولي حيثيت سان جاب ڪندو هئس.“ پر مون توکي وڌيڪ ڏک پهچائڻ نٿي چاهيو.
چيو هئم:
”ڪن ماڻهن کي حالتون بدلائينديون آهن ۽ ڪي ماڻهو وقت سان گڏ هلندا آهن، جيڪي ماڻهو وقت سان گڏ هلڻ ڄاڻن ٿا، حالتن کي به اهي ئي تبديل ڪندا آهن.
تو پنهنجين اکين ۾ التجائن جا انبار کڻي، مون ڏانهن ڏٺو هو ۽ ڏک وچان ڀڻڪيو هُيئه:
”مون کي معاف ڪجانءِ.....منهنجي ڪري ئي تو اڪيلائپ جو عذاب ڀوڳيو آهي. پڇتاءَ جو احساس جاڳيو اٿم. نيٺ زندگيءَ جي ايڏي وڏي سزا مون کي به ڀوڳڻي پئي.“
”چانهه ٿڌي ٿي ويئي هوندي.“ ڳالهه بدلائي ڇڏي هئم.
بنا ڳالهائڻ جي، تو چانهه جو ڪپ ميز تان کڻي چپن تائيند آندو هو ۽ تڪڙا سپ ڀري خالي ڪپ ميز تي رکي ڇڏيو هُيئه.
ڳچ دير تائين خاموش ٿي ويا هئاسين.
”ڏک نه رسي ته هڪ عرض ڪريان؟“ ماٺ جو پکي اڏاريندي ڀڻڪيو هوس.
”هون!“ تو هاڪار ڪندي وراڻيو هو.
”مون کي ماضيءَ جون ڪي سندر ساعتون موٽائي ڏيندينءَ؟“
”معنيَ ته....؟“ نه سمجهندي پڇيو هُيئه.
”اڄوڪي شام مون کي ارپي سگهندينءِ؟“ اميدن جون نگاهون توڏانهن کڻندي چيو هئم.
ڪنڌ هيٺ ڪري، آهستگيءَ سان وراڻيو هُيئه:
”مون وٽ بچيو به ڇاهي....توکي ارپڻ ڪاڻ؟!“
”احساس ۽ درد .... ٻه ڳالهيون اُهي ته ملي پونديون.“ چيو هئم.
ڪيتري دير تائين تون سوچيندي رهي هُئين ۽ پوءِ وراڻيو هيئه:
اڄوڪي شام توکي ارپي سگهان ٿي.“
کن لاءِ رکي تو پنهنجي پرس مان نيري رنگ جو ٽشو پيپر ڪڍيو هو، ۽ ڳلن تي سڪي ويل ڳوڙها اگهندي ٿڌو ساهه ڀريو هو.
****
شام لٿي، سمنڊ ڪناري بنا ڳالهائڻ جي پيرن اگهاڙا، آلي ريت تي هلندا رهيا هئاسين.
”ڳالهائيندينءَ نه؟!“ نيٺ مون ئي ڳالهايو هو.
”......!“ تو خاموشيءَ سان مون ڏانهن ڏٺو هو.
لاشعوري طور ڀڻڪيو هئم:
”اوپرا نه پيا لڳون؟!“
تيز هوا جي لهر، سندءِ مُک تي وارن جو نقاب ڏيڻجي ناڪام ڪوشش ڪئي هئي، جنهن کي پنهنجي ساڄي هٿ سان روڪيندي وراڻيو هُيئه:
”احساس اٿم.“
مايوسيءَ مان چيو هئم:
”پنهنجي خوشيءَ سان ارپيل هن شام ۾ ڪجهه ته پنهنجائپ به هئڻ گهرجي.“
موٽ ۾ چيو هُيئه: ”تنهنجو سمجهي، ماضيءَ جو پيار ۽ اڄوڪو ڏينهن، توکي ئي ته ڏنا اٿم.“
”وچ وارو عرصو....؟“ اٻهرائيءَ مان پڇيو هئم.
”پولار آهي.... ڀٽڪڻ جو... ڀوڳنا جو!“ نظرون جهڪائيندي آهستگيءَ سان چيو هُيئه:
پاڻ هوريان هوريان هلندا، ڪناري تي رکيل هڪ وڏي پٿر تي اچي ويٺا هئاسين، جتان ڪجهه خوبصورت وڙا هيٺ لهي، سمنڊ جي لهرن مان لطف اندوز ٿيڻ لاءِ خوشيء مان ٽهڪ ڏيندي وڃي رهيا هئا.
کن پل جي خاموشيءَ کان پوءِ چيو هيئه:
”زندگيءَ جا غلط فيصلا، عذاب ۽ تڙپ جو ٻيو نالو آهن.“
تون لاجواب ٿي چُپ ٿي ويئي هئين.
ڪي پل خاموش ٿي، وشال سمنڊ کي تڪيندا رهيا هئاسين، ۽ پوءِ ٿڌو ساهه ڀري مون ڏانهن نهاريندي چيو هُيئه:
”سوچيو هئم ته تون پنهنجي گهر واريءَ سان خوش هوندين، پر اڄ ڪل پئي اٿم ته تنهنجي اڱڻ تي سهرن جا سر ڇڙيا ئي ناهن!“
وراڻيو هئم:
”تنهنجي ڇڏي وڃڻ کان پوءِ وچن ڪيو هئم، ته جنهن سان روح جا ناتا ازل تائين نڀائڻ جو اقرار ٿيل هجي، تنهن سان توڙ ڪرڻ، لاءِ ٻئي ڪنهن سان به نباهه ڪين ڪبو، تڏهن کان مون مينديءَ جي خوشبوءِ سنگهڻ ڇڏي ڏني هئي.
پنهنجي ساڄي هٿ جي آڱرين کي وارن ۾ گهمائيندي چيو هُيئه:
”مان ڄاڻان ٿي، جنهن ڪاڻ تو محبتن جا ڏيئا ٻاريا هئا، اُهي اڄ به روشن آحن، ڪاش! مان غلط فيصلو نه ڪريان ها!“
تنهنجي چيل جملي تي من اندر ماضيءَ جون محبتون ٻيهر شدت سان جاڳي پيون هئم، ۽ رهجي ويل خواهش ٻيهر آس جو ويس ڍڪي اُٿي ڍڪي اٿي پئي هئي.
نه چاهيندي به چيو هئم:
”تون چاهين ته اسان ٻيهر پنهنجو ماضيءَ موٽائي، زندگيءَ کي نئون جنم ڏيئي سگهون ٿا.“
تو ڇرڪ ڀري مون ڏانهن ڏٺو هو.
”هاڻي ته اسان لهندي سج جيان، ٻڍاپي جي سرحد کي ڇهي رهيا آهيون، هن عمر ۾ اهو سڀ.....؟!!“ تو مايوس ٿي جملي کي اڌ ۾ ڇڏي ڏنو هو.
آهستگيءَ سان ڀڻڪيو هئم:
”جيڪو ماڻهو سڄي زندي آسن جي قيد ۾ گذاريندو آهي، اهو لهندي سج کي ڏسڻ بدرا، پنهنجي اميدن جي تڪميل چاهيندو آهي.“
رکائيءَ مان وراڻيو هيئه:
”سج لهڻ وقت اميد جي تڪميل چاهڻ وارا ماڻهو خود غرض هوندا آهن. منهنجي زندگيءَ جا باقي ڏينهن منهنجن معصوم ٻارڙن لاءِ آهن هونئن به اسان سٺن دوستن جيان هڪٻئي سان ملي سگهون ٿا.“
تڏهن هڪ اڄاتل گهاءُ، من ۾ چڀي ويو هئم، ۽ اکين ۾ پاڻي ڀرجي آيو هو. منهنجن جذبن، آسن جي قيد مان نڪري، مان نڪري، پهريون دفعو پوڙهپڻ جي احساس کي ڇُهي ورتو هو.
سو چيو هئم:
تو پنهنجي زندگيءَ کي ڪنهن حد تائين انجواءِ ڪيو به هو، پر مان تنهنجي چاهتن جي ٽياس تي ٽنگجي، سڄي زندگي پياسو ئي رهجي ويس.“
سندم ذهن ۾ پاڻمرادو ڪَئين سوال اٿي پيا هئا.
جڏهن تون جدائيءَ جي جام اڇي، ٻئي پار هلي به ويئي هئين، ته پوءِ توسان ڪيل قولن جا صليب، ڪلهن تي کڻي جوانيءَ جو سج ڇو لاٿو هئم؟!“
”احساس ٿيڻ کان اڳ، سوچڻ ضروري آهي.“
ڪي پل اڳ تولاءِ ورجايل پنهنجو جملو، پنهنجي ئي ذهن ۾ چڀي ويو هئم، مون خاموش ٿي ڪي ساعتون ڪنڌ جهڪائي زندگيءَ کان مليل شڪستن تي سوچيو هو.
سج لهي ويو هو ۽ سمنڊ جي نيري جر تي اونداهي ڇانئجڻ لڳي هئي. پاڻ خاموشيءَ سان ڪار ۾ اچي ويٺا هئاسين.
”اداس ڇو ٿي ويو آهين؟!“ ڪار جي ونڊ اسڪرين تان نظرون هٽائي، مون ڏي نهاريندي ڏک وچان ڀڻڪيو هُيئه.
”توکان و رتل اڌاري شام، اڄ شڪستن جو احساس ڏياريو آهي.“ گاڏي اسٽارٽ ڪري ورانيو هئم.
موٽ ۾ تو ڪجهه به نه ڳالهايو هو ۽ سڄي واٽ خاموش هئين.
توکي تنهنجي گهر ڊراپ ڪندي، مون تو ڏانهن ڏٺو هو، تنهنجن نيڻن ۾ پاڻي ڇلڪندي نظر آيو هئم. ڪجهه چوڻ چاهيندي به چئي نه سگهي هئين. ۽ هڪ دفعو مون ڏانهن نه اري، پنهنجي گهر ڏانهن وڃڻ لڳي هئين.
مان ڪجهه ساعتون پنهنجي ساڄي ڳل اسٽرنگ تي رکي، سامهون دروازي جي شيشي مان توکي ويندي ڏسندو رهيو هوس. پوءِ ڪار کي م وڙي سست رفتاريءَ سان گهر موٽيو هئس، جتي ٽڙندڙ گلابن جهڙيون مرڪون پکيڙي، منهنجي آجيان لاءِ ڪوبه نه هو سواءِ دکن، المين ۽ اڪيلاين جي، جيڪي هميشه جيان منهنجا منتظر هئا!
***