پاتال
۽ زندگي انهن رستن تي پٿون پيرن سان هلندڙ.
ڏامر جي ڪاري تپي ٽامو ٿيل سڙڪ ــــ آڳ اوڳاڇيندڙ آسمان ــــ سناٽو ـــ ساڻ ساڻ – وک وک هلندڙ مڙد ۽ عورت.
”ڏس نه – ڪيڏي سُندر آهي هيءَ ڪائنات ـــــ ڪيڏو سڪون آهي سرشٽيءَ مٿان، ڪيڏو موهيندڙ آهي سڀ ڪجهه – تون، مان ۽ هي پل جيڪي پنهنجين هٿ آڱرين جي وٿين منجهان لنگهن ٿا. تون چوندو هئين نه ته ڪٿي به امن ناهي ـــــ پر الائي ڇو مون کي چئني ڏسائن ۾ امن ئي امن ٿو پَسجي ــــ“ ڳالهائيندي ڳالهائيندي هوءَ ڇرڪي هن ڏانهن نهاري ٿي. ”ائين گهور پائي ڇا ٿو ڏسين مون ڏانهن!؟ نه – ائين گهوري نه ڏسندو ڪر مون کي، موت جهڙيءَ ان نهار سان.“ هلندي هلندي هوءَ هن جو هٿ جهلي بيهي ٿي رهي ۽ موٽ ۾ مڙد جي نگاهن جي گهور تهائين سرد پوندڙ موت جيان – برف جيان – عورت پنهنجي اندر ۾ رڳن تائين ۽ رت ڦڙن تائين سرد – تهائين سرد درياهه لهندو ٿي محسوس ڪري.
هيڪر وري ڀڻڪي ٿي.
”جڳن ڪنان منهنجي من ۾ هڪڙي ننڍڙي پرسڪون گهر جو جيڪو سپنو پلجي پيو، ڇا ڪڏهن به ان کي ساڀيان نه ملندي!!؟“ آواز ٽٽي پوڻ کان پهرين چپ ٿيو ٿي وڃي.
”گهر!!“ زهر ۾ ٻڏل مرڪ مڙد جي چپن تي تري آيل. ”مان سوچيندو آهيان، ڇا هر ديوار پناهه گاهه بڻجي سگهي ٿي!! ڇا هر گهر ۾ ماڻهو رهندا آهن!؟ ڪيترا اهڙا گهر آهن، جن ۾ جانورن سمان ماڻهو ۽ ماڻهن سمان جانور رهندا آهن. ايڏي اوچي ديوار به ڇا اڏي سگهجي ٿي جنهن کي موت به نه اُڪري سگهي!! – هان!؟“ ڳالهائيندي آلين ڪاٺين جو دونهون ڄڻ نيڻن ۾ ڀرجي ٿو اچيس. ساڄو هٿ نيڻن تي ڌري ٿو ڇڏي. انيڪ پل سانت جو واسو ٿو رهي ٻنهي جي وچ ۾. ان سانت جي پڇاڙڪي پل ۾ هوءَ ڄڻ سڏڪو ڀري ٿي. ”مان – مان – توکي سڌ به آهي ته – ته – تنهنجي ٻار جي – ماءُ بڻجڻ واري آهيان.“ عورت جي ڳالهه ٻڌندي ئي نيڻن تان ساڄو هٿ لهي ٿو اچيس. نهار هن جي نيڻن منجهه اٽڪيو ٿي پويس. ڄڻ بيٺل پاڻيءَ منجهه پٿر جو شپڪو ٿئي.
”نه – ته.“ بس ايترو ئي ڪڇي سگهي ٿو.
”نه ڇو!؟ ڇا تو مون سان راتيون ناهن گهاريون!! ڇا تو ڪڏهن به مون کي ڇهيو تائين ناهي!؟“ دک ۽ پيڙا وچان نيڻ ڀرجيو ٿا اچنس. مڙد ڪابه ورندي نٿو ڏئي. چپ آهي پٿر جيان.
”توکي – توکي – شاڪ پهتو ڇا!؟“ ڀرجي آيل آواز ۾ پڇيس ٿي.
”ها.“ سانت ۾ سڏڪو. نيڻ نهار آڏو هوريان هوريان هن جو مک ڌنڌلو پوندو ٿو وڃيس.
”تون چوندو هئين نه ته – عورت جي گرڀ ۾ پلجندڙ ٻار، هن پرٿويءَ جي سڀ کان سُندر تخليق آهي. چوندو هئين نه!!؟“
”هاــــــ“ ۽ پوءِ هڪ ڊگهي ماٺار. پولار ۾ گهوريندو ٿو رهي.
”پوءِ توکي ايڏو شاڪ ڇو پهتو، هن ٻار جو ٻڌي!؟ لوڪ ڪنان ٿو ڊڄين، مڙد ٿي ڪري......!؟ ۽ مان – عورت هوندي به – تون نٿو ڄاڻين ته – هن ٻار جو سپنو ته منهنجن رت ڦڙن ۾ به ٿو ساهه کڻي - ۽ - ۽ -“ آواز پنڌ ۾ ڇڄيو ٿو پويس ڪچيءَ تند جيان.
”ٻڌ.“ مڙد جو ڀڻڪو.
ڪابه ورندي نٿي ڏئي. هو هن جو هٿ پنهنجي هٿ ۾ جهليو هيڪر وري ٿو پڪاريس.
”ٻڌ!ــــــ هن ايج ۾، جڏهن ماڻهو ماڻهوءَ جو ماس کائي رهيو آهي ۽ موت چؤڏسا ۾ پر ڦهلايو بيٺو آهي، تڏهن ڇا اسان کي اڌيڪار آهي ڪنهن انسان کي جنمڻ جو!!؟“
موٽ ۾ هن جي نيڻن ۾ اُڀري ٿا اچن اچرج جا ڀاوَ ڄڻ ڪجهه به نه پئي سمجهي.
”مان سوچيان ٿو تنهنجي گرڀ ۾ هي ٻار جو پيو آهي، هن بارود جي يگ ۾ ڇا ڪنهن ڀيانڪ جنگ جي جوالا ۾ سڙي ڀسم ٿيڻ لاءِ جنم وٺندو!!؟ ۽ ــــــ ۽ ـــــ هيڏي بک آهي، هن وشال پرٿويءَ تي. نڄاڻ ڪيترا ٻار بک وگهي روز ٿا مرن ــــ ۽ ــــــ تون بک کان مرندڙ ٻارن جي فهرست ۾ هڪ ٻيو نانءُ ٿي لکڻ چاهين ڇا!؟ـــــ“
”بس ـــــ ڪر ـــــ“ ڪروڌ ۽ پيڙا وچان، هوءَ گهٽيل گهٽيل رڙ ڪري ٿي.
”ڳالهائڻ ڏي مون کي.“ ٻيهر ڳالهائيندي هو تهائين ڪٺور ٿو ڀاسي. ”توکي ڪانهي سُڌ ته ڪيڏو وڏو دوزخ ٻرڻ وارو آهي هن ڌرتيءَ تي ۽ موت ڪيڏو ڀيانڪ ٿي پيو آهي. سلو پوائزن جيان جيئندو ۽ مرندو هن جڳ ۽ ايندڙ جڳن جو ماڻهو ــــ ۽ ــــــ ۽ ــــ پناهه گاهه ڪٿي به ڪانهي.“
”پاڳل ٿي پيو آهين تون ته.“ هاڻي هو هن لاءِ ڌڪار جي هلڪڙي ڀاونا پهريون ڀيرو پنهنجي من ۾ ٿي محسوس ڪري.
”هر اُهو ماڻهو، جيڪو پاڻ کي هن دوزخ ۾ ايڊجسٽ ڪري نه سگهندو، سو يا ته پاڳل ٿي پوندو – يا آپگهات ڪري مري ويندو – پر – مان ته اڃآ – ڪجهه به ڪري نه سگهيو آهيان. پورن حواسن سان ان ناٽڪ کي چپ چاپ ڏسي رهيو آهيان – بي وسيءَ منجهان.“
پر عورت کي ان جو چهرو اُن ڪوري ڪاڳر جيان ٿو ڀاسي، جنهن تي ڪجهه به لکيل ناهي.
”تون – مون کي ٻڌي رهي آهين نه!؟“
”توکي ٻڌڻ لاءِ جيڪا سگهه گهرجي ٿي نه، سا مون ۾ آهي ئي ڪٿي!! تڏهن به شايد توکي ٻڌي ئي ته رهي آهيان!!؟؟“
”اهڙي ڪائي سگهه ته مون ۾ به ناهي – تڏهن ته توکي پاڳل ٿو لڳان – پر – ٻڌ ته! – تون ڇو ڪنهن انسان کي جنمي موت جي اِن کوهه ۾ اُڇلڻ ٿي چاهين، جنهن جي ٻاهران تماشبين تاڙيون وڄائي رهيا آهن!! – “
”پوءِ!؟“ ٿڪجي، ٽٽندڙ آواز ۾ ڄڻ پاتال مان ٿي ڳالهائي.
”پوءِ!! – پوءِ – تون – ايبارشن – ڪراءِ.“
”نه.“ هوءَ پولارن ۽ پاتالن جي سموري سگهه ڪٺي ڪري رڙ ڪرڻ ٿي چاهي.
”نه – نه – ن – ن – نه – نه – ا – ا – ا – ن – ا – “ نيڻن منجهه لهي آيل پيڙا جا ڀاوَ تهائين شديد ٿيو ٿا پونس.
”او! تون ته عورت آهين نه! موتيءَ جهڙو من ٿيندو آهي عورت جو. پوءِ ڇو نٿي تون سمجهين!! ٻڌ! هن وشال پرٿويءَ تي ڪٿي به ڪا پناهه گاهه ڪانهي – اسان جي پُٺ سان بم ٻڌا ويا آهن ۽ ڪير ڄاڻي! ڪڏهن، ڪهڙي سمي سڀ ڪجهه ڀسم ٿي وڃي، هڪ ئي ڌماڪي سان – تون – مان - ۽ - ۽ - هو – به.“
۽ هوءَ اداسيءَ وچان ڳالهائي ٿي، ميڻ جيان ڦڙو ڦڙو وگهرجندڙ آواز ۾.
”دک اهو آهي ته تو ۾ اُهي سندر ڀاوَ آهن ئي ڪونه، جيڪي ڪنهن سرجڻهار جي من ۾ پلبا آهن – مون کي ته ائين محسوس ٿيندو آهي، ڄڻ هو پنهنجن پتڪڙن پيرن سان پيو منهنجي انگ انگ ۾ ڊوڙون پائي – هن جا هٿ منهنجي سموري وجود کي ٿا ڇُهن - ۽ - مان ته پنهنجين ڇاتين تي هن جي کير مان ڀنل چپن جو ڇهاءُ به ٿي محسوس ڪريان.“
”۽ - ڏک اهو آهي ته تڏهن به – تڏهن به تون هن کي جنمڻ ٿي چاهين!! ڏس نه، بک – بيروزگاري – بارود جو ٻرندڙ آڙاهه – پيڙا – شڪستون ۽ چؤڏسا ۾ ڦهليل فنا جا ڪارا ۽ ڀوائتا پاڇولا – ٻيو ڀلا رکيو ئي ڇا آهي هن هيڏيءَ ساريءَ پرٿويءَ تي!! ڇا اهو سڀ ڪجهه ڏيڻ لاءِ جنميندينءَ کيس!؟“
اوچتو هوءَ اُٿي بيهي ٿي رهي. نيڻن منجهه جُڳن جي پريت اُجهامڻ ٿي لڳيس ۽ من ۾ ڌڪار ڀرجي ٿو اچيس هن لاءِ.
”تنهنجي سيني ۾ من ڪٿي ٿو ڌڙڪي ڀلا!؟ پٿر پيو آهي تنهنجي سيني ۾ دل جي جاءِ تي – آئي – آئي – هيٽ يو – ها ٻڌي ڇڏ – نفرت آهي – مون کي توکان – نفرت – آ – هي – تو – ک – ا – ن.“
سانت ۾ سڏڪا – وڃڻ لاءِ وک کڻي ٿي.
”وڃين ٿي – ڇا!!؟“
”ها.“
”اهو ڄاڻندي به ته پناهه گاهه ڪٿي به ناهي – هان!؟“
”پناهگاهون ته ماڻهوءَ جي من ۾ ٿينديون آهن. جنهن کي پنهنجي من ۾ پناهه ملي وڃي نه، سموري پرٿوي پناهگاهه بڻجي ويندي آهي هن لاءِ.“
وڃڻ لاءِ وک کڻي ٿي ۽ هن جي اندر ۾ ڄڻ ڪجهه ڀُري پئي ٿو. ٻرانگهون ڀريندو آڏو اچي بيهي رهيس ٿو، گس جهلي.
”نه – وڃ.“
”ترسڻ لاءِ ڪهڙو ڪارڻ آهي باقي!! تنهنجي من جون سموريون سندرتائون مري ٺري ويون آهن ۽ هاڻي مون کي تو مٿان موت جو گمان ٿئي ٿو. بدصورت موت جيڪو سموريون خوبصورتيون ناس ٿو ڪرڻ چاهي – آئي – هيٽ – يو.“
موٽ ۾ هو کيس ٻنهي ٻانهن کان سوگهو پڪڙي، اکين ۾ اکيون وجهي تڙڦي نهاريس ٿو.
”حقيقت اها آهي ته خوبصورتيون، بدصورتين جو کاڄ بڻجي چڪيون آهن. اڳتي – ٻي وک کڄڻ کان پهرين ڪائي اونهي کاهي آهي، جيڪا ڪنهن ڏائڻ جيان وات پٽيو اسان کي ڳڙڪائڻ لاءِ کوٽي وئي آهي – ڪلائمڪس ان ۾ بولاٽيون کائي هيٺاهينءَ ڏانهن وڃڻ آهي، ٽڪرائجي پرزا ٿيڻ تائين - ۽ ان کان اڳ هلي آ – هڪ ٻي جا چپ چمي وٺون.“
”چپ چمڻ لاءِ جيڪي ڀاوَ گهربا آهن نه – اهي تو – وٽ.“ عورت جي اکين ۾ ڄڻ آليون ڪاٺيون دکيو ٿيون پون. پنهنجي ٻانهن تي ڦٻيل هن جي هٿن مان پاڻ ڇڏائيندي، تکيون وکون کڻندي هلڻ ٿي لڳي.
”مان – وڃان – ٿي.“
”مان – توکي آخري موڙ تائين ڇڏي اچان ٿو.“ هو سنسان روڊ تي ٻرانگهون ڀريندو هن ساڻ هلڻ ٿو لڳي.
”ٻڌ ته – اسان کي ڪوبه اڌيڪار ناهي، ان ٻار کي جنمڻ جو. ڇا تون ۽ مان ڪافي ناهيون، هيڏا پهاڙ جيڏا ڏک ڀوڳڻ لاءِ!؟“ ڳالهائيندي ساهه ڀرجي ٿو اچيس.
”بڪواس ٿو ڪرين تون. نفرت آهي مون کي توکان – مان ڪجهه به ٿي پوي، ابارشن نه ڪرائينديس – ڪجهه به ٿي پوي – ڪجهه – به – ٿي – پوي.“
گهاٽن ڊگهن وڻن جي ٽارين اندر سج اُلهي رهيو هو. سنسان روڊ جي ڪاري پٿرائين ڇاتيءَ تي ڇڻيل هيڊا پن هن جي پيرن سان ٽڪرائجي، وکرجندا ٿا وڃن. پولار ۾ نيڻ کُپايو هوءَ آس ۽ ويساهه سان ڳالهائيندي ٿي هلي.
”مان ڄاڻان ٿي – جڏهن هو جنم وٺندو، تڏهن سڀ ڪجهه تهائين سُندر ٿي پوندو.“
”۽ جڏهن اها سندرتا پل اپل ۾ ئي ڀسم ٿي ويندي ۽-“
”تڏهن به سج ته اڀرندو نه!! هر نئون ڄاول ٻار نئين سج سمان هوندو آهي – تون ڇو نٿو سمجهين!؟ ڇو ٿو مارڻ چاهين اُن کي!؟ توکي ڏک نه ٿيندو ڀلا!؟“
”سج اُڀرندو – اهو سپنو آهي تنهنجو –“
”نه – ان جو ويساهه آهي مون کي – ان ڪري ئي هن موڙ کان مان پنهنجا پيچرا ڌار ٿي ڳوليان – ڏس ـــ منهنجو پيڇو نه ڪجانءِ – مان نٿي مارڻ چاهيان پنهنجي اندر جي سُندرتا کي. ٻڌين ٿو نه!!؟ــــــ“
”او – ٻڌ – ته –“ ٻرانگهون ڀري هو هن سان وک کڻڻ جي ڪوشش ٿو ڪري.
”هن کي اهو ضرور ٻڌائجانءِ ته مان هن کي جنمڻ جي فيور ۾ نه هئس ان لاءِ – ان لاءِ جو مون نٿي چاهيو ته – هو – سڏڪي سڏڪي ساهه ڏيڻ لاءِ جنم وٺي – تون – تون – ٻڌين پئي نه!!؟“
کن لاءِ هوءَ بيهي ٿي رهي – پل اپل لاءِ کيس ٽڪ ٻڌيو ڏسندي ٿي رهي.
”ٻڌ! هن پل، جڏهن منهنجي گرڀ ۾ تنهنجو ٻار ٿو ساهه کڻي، مون کي ائين ٿو محسوس ٿئي، ڄڻ ڌرتيءَ جي اندر ۽ ڌرتيءَ جي مٿان امن ئي امن آهي – شانتي آهي - ۽ منهنجو من پناهه گاهه آهي هن جي ۽ منهنجي ۽ - ۽ - فنا کان اڳتي ۽ پهرين به حياتيءَ جا ڊگها سلسلا آهن. اهم اُهو آهي، جيڪو ماڻهوءَ جي اندر آهي – جيڪو سيني ۾ ڌڙڪي ٿو –“
هو بس پيڙا وچان مرڪي پوي ٿو. سامهون ئي اُهو موڙ آهي، جتان هن جو الڳ پيچرو ڦٽي نڪري ٿو.
”الودع – هتان ئي موٽي وڃ. منهنجو پيڇو نه ڪجانءِ. جڏهن تنهنجو من آرسيءَ سمان جرڪڻ لڳندو نه – جڏهن تون زندگيءَ تي ويساهه ماڻي وٺندين نه – تڏهن مان ۽ هو توکي ڪنهن نه ڪنهن موڙ تي لڀي پونداسون–“
ڪابه ورندي نٿو ڏي. پن ڇڻ جهڙيءَ نهار سان هن کي موڙ مڙندي ڏسندو ٿو رهي. هوريان هوريان هوءَ نيڻ نهار کان الوپ ٿي وڃي ٿي ۽ هو وڻ هيٺان بيٺو اکين تي ٻئي هٿ ڌري ٿو ڇڏي.
ٻي پل
پنهنجي پويان کان هن کي بم بلاسٽ ٿيندو ٿو محسوس ٿئي ۽ نيڻن جي سامهون اها ئي گرڀ وتي عورت انهيءَ ٻار کي جنميندي ٿي پسجيس، چؤڏسا ۾ ٻار جي روئڻ جو آواز ٿو ٻري ڄڻ.