تتو تن تنور جنءِ
- الاءِ!! مون ته سالن کي آڱرين تي ڳڻڻ ئي ڇڏي ڏنو آهي.
+ مان سوچيندو هئس ته شايد مان ئي هڪڙو بدلجي ويو آهيان، پر هينئر ڏسان ٿو تون به اُها ساڳي نه رهي آهين. جهڙا نشان منهنجي چهري تي آهن، اهڙا ئي نشان تنهنجي چهري تي به آهن. شايد مختلف حالتون به نشان هڪجهڙا ئي ڇڏينديون آهن!!
- پيڙا کي، ماڻهو ڀوڳي ته ساڳي ئي نوع ۾ ٿو.
+ ها، انهيءَ ڀوڳنا وقت کان پهرين ئي پوڙهو ڪري ڇڏيو آهي توکي به ۽ مون کي به. اڇن وارن ۽ چهري جي نشانن ۾ ڪم کان وڌيڪ حالتون انوالوَ هونديون آهن.
- منهنجا وار ته توکان به وڌيڪ اڇا ٿي ويا آهن ۽ چهري جا نشان به توکان وڌيڪ گهرا. ڇا مون توکان وڌيڪ ڀوڳيو آهي!!؟.
+ ڪير ڄاڻي، ڪنهن، ڪيترو ۽ ڪنهن کان وڌيڪ ڀوڳيو آهي!! هاڻي مان سوچيندو آهيان، هيترا سال گذرڻ کان پوءِ، ته ڇا بس اها ئي هئي منهنجي حصي جي زندگي!!؟ ان کان وڌيڪ/ان کان سواءِ ڇا ٻِيو ڪجهه به نه هو/آهي، ٿيڻ لاءِ!؟.
- ٿي سگهي ٿو ان کان اڳتي به اڃا ڪجهه هجي!!.
+ ان کان اڳتي ڇا ٿي سگهي ٿو! باقي موت جو تجربو ئي ته رهجي ويو آهي ٿيڻ لاءِ، ۽ اُهو ڪيترو سڀاويڪ/اسڀاويڪ آهي. مرڻ کان پوءِ اهو سوال به بي معنيٰ آهي ۽ مان ان نتيجي تي پهتل آهيان ته سڀ ڪجهه بي معنيٰ آهي.
- تڏهن تون اهڙيون ڳالهيون نه ڪندو هئين!!؟.
+ تڏهن مان ڪنهن به نتيجي تي پهتل نه هئس.
- ....!!-؟-؟-!!
- ٻيو!؟.
+ ٻيو – ڇا!!.
- اهي – وچ وارا سال ڇا ڪندو رهيو آهين؟.
+ گهڻو ڪجهه!/ڪجهه به نه. شايد گڏهه جيان بار ڍوئيندو رهيو آهيان، جيڪو مون پاڻ پنهنجي لاءِ چونڊي ڪونهي کنيو پر مون تي مڙهيو ويو آهي بي وس ڪندڙ حالتن هٿان.
- تو لفظ ”شايد“ استعمال ڪيو. ڇا تون انهن حالتن لاءِ پنهنجي ذهن ۾ اڃا تائين ڪليئر ناهين!؟.
+ نه، حالتن لاءِ ته مان ڪليئر آهيان ته اُهي ذليل ڪندڙ ۽ مڙهيل آهن، پر مان اِن لاءِ واضح ناهيان ته مان ڪهڙي جانور طور استعمال ڪيو ويو آهيان/ڪيو پيو وڃان!؟ گهوڙو؟/گڏهه؟/ڪتو؟.
- !! - ؟!! - - - - !
- مون اهو ڪڏهن به نه سوچيو هو ته وري جيڪڏهن، ڪڏهن، ڪنهن موڙ تي حادثاتي طرح سان ئي سهي، ملياسون ته ڳالهائڻ لاءِ اسان وٽ لفظ نه هوندا، زهر هوندو يا هر هر وچ تي، مٿو ٽڪرائڻ لاءِ سانت جي ديوار اچي بيهندي!!.
+ اسان جيڪو ڪجهه سوچيندا آهيون، اُهو ڪونهي ٿيندو ۽ جيڪو ڪجهه سوچي به نه سگهندا آهيون، اهو ئي پيو ٿيندو آهي. انهن ٻنهي احساسن جي وچ واري وٿيءَ تي جيڪو خلا آهي، انهيءَ ۾ پنڊوليم جيان لٽڪندي، هر لنگهندڙ لمحي سان مٿو پيا ٽڪرائيندا آهيون.
- تلخ ٿي ويو آهين!؟.
+ تون تلخ نه ٿي آهين!؟.
- مون ڪوشش ڪئي آهي سدائين ته مان تلخ نه ٿيان. ظاهري طرح سان ائين ڪرڻ ۾ شايد سڦل به وئي آهيان – پر – اندران -
+ مان اهو نٿو پڇان ته ظاهري طرح سان تو ڪيئن زندگي گذاري آهي!؟ ڄاڻان ٿو هن سماج ۾ سڀئي عورتون هڪ جهڙي ئي زندگي گذارين ٿيون ظاهري طرح سان. جينئيس عورتون به ۽ جاهل عورتون به . اُنهن کي ساڳي نوع ۾ ئي ته استعمال ڪيو ٿو وڃي. ساڳي طرح سان هو رک ٿين ٿيون . بس اُنهيءَ رک کي هرڪا پنهنجيءَ پنهنجيءَ پيڙا جي شدت هيٺ، الڳ الڳ ڀوڳنا سان ميڙي ٿي.
- جڏهن ايترو ڪجهه ڄاڻين ٿو، تڏهن ڇا ٿو پڇڻ چاهين مون کان؟.
+ تنهنجي اُها پيڙا/ڀوڳنا، جيڪا تنهنجي ظاهر جي نه، اندر جي وارتا آهي.
- ٻڌائڻ کي ڪهڙي معنيٰ آهي؟.
+ معنيٰ ڪنهن کي به ناهي. اسان بي معنيٰ آهيون، اهو ته ڏک آهي. ڪيترن سوالن کي جوابن جي معنيٰ نه گهربي آهي، پر اُهي ڪيترا سوال، اُنهن کان به وڌيڪ پيڙهيندڙ سوالن کي پڇڻ لاءِ پڇيا ويندا آهن.
- گذريل سمورا سال گذارڻ کان پوءِ هاڻي سوچيندي آهيان، مان پاڻ انهن سمورن سالن ۾، انهن ۾ سرجندڙ طويل ڪهاڻيءَ ۾، ڪٿي هئس!؟ ڪهڙي ڪردار جي روپ ۾!؟. مون هر صفحي تي سوچيو، شايد اها ئي ڪهاڻيءَ جي پڄاڻي آهي، پر صفحو اُٿلائڻ کان پوءِ خبر پئي ته نه اڃا به اڳتي، اڃا به اڳتي. نيٺ اهو ئي ڄاتم ته ان ڪهاڻيءَ جو ڪلائمڪس آهي ئي ڪونه. منهنجو پنهنجو ڪردار (؟)، ڪردارن جي هجوم ۾ ائين وڃايو آهي جو آرسيءَ ۾ اچي بيهان به ته نٿو لڀيم. آرسيءَ ۾ ته سدائين، الاءِ ڪير، ٿڪل، ٿڪجي چور ٿيل اڌڙوٽ عمر جي عورت ملي. مون مرڪڻ چاهيو به ته اُها عورت مرڪي نه سگهي. مون کي ته ائين به لڳو ته اجهو، هن پل هوءَ روئي ڏيندي، پر هوءَ رني به ڪانه. بي جان بُت جيان، پراڻي ورثي ۾ مليل شوپيس جيان بيٺي ئي رهي، ڪڏهن گهر جي ڪنهن ڪنڊ ۾، ڪڏهن ڪنهن ڪنڊ ۾ ۽ - اڃا – تائين – ائين ئي – آهي.
+ تون سچ پچ ته وڃائجي وئي آهين!.
- تون – نه – وڃايو – آهين؟.
نه، نه وڃائجڻ ڪاڻ، اها ڄاڻ هئڻ ڪاڻ ته مان آهيان/ڪير آهيان ۽ پنهنجي مرضيءَ خلاف، ڪنهن ٻي جي ماپ جي قبر ۾ پوريو ويو آهيان، اهڙيءَ ريت جو منهنجا گوڏا ميخن جيان منهنجي ئي پيٽ ۾ گهڙيا ويا آهن. ۽ اهڙن انيڪ ڪارڻن ڪاڻ مان زندگيءَ کي ڀوڳيان پيو، جيڪا مون لاءِ + - جي سوالن جيان ٿي پئي آهي ۽ مان انهيءَ طبقي مان آهيان، جنهن جي ذهن ۾ ماڊرن ڪميوٽر فِٽ ڪيو ئي ڪونهي ويو/نه ئي ملڪ جي بجيٽ ۾ يا پاليسيءَ ۾ ان لاءِ ڪا گنجائش رکي وئي آهي. ان ڪري ظاهر آ ته مون وٽ انهن کي سلڻ جا وسيلا ڪونه آهن. جيئن تون چاهيندي آهين ته ڪٿي، آرسيءَ ۾ يا گهر جي ڪنهن ڪنڊ ۾ توکي پنهنجو پاڻ لڀي پوي، تيئن مان سوچيندو آهيان ته ڪاش مان وڃائجي وڃان/وڃائجي سگهان، پنهنجي پاڻ کان ۽ ٻين کان به.
- هن پل سارڻ لاءِ ڇا اسان وٽ ساروڻا به ڪونه آهن؟ ڇا اسان هن پل کان پوءِ ٻيهر جدا ٿي، ڦڙو ڦڙو زهر پيئڻ لاءِ ئي ٻيهر گڏجي ويٺا آهيون، ڪجهه دير لاءِ ئي سهي؟.
+ اسان شعوري طرح سان ته نه مليا آهيون. نه ئي شعوري طرح سان ملڻ ممڪن ئي آهي. زندگي/حالتن ۾ هن موڙ تي اسان کي جهڙي شڪل ۾ ڦٽو ڪيو آهي، اُنهيءَ ۾ ئي حادثاتي طرح سان هڪ ٻي جي سامهون اچي بيٺا آهيون. تون جيڪڏهن مون کي فرصت جي انهن ڪجهه لمحن بدران آفيس ۾ ملين ها ته شايد مان فائلن جو ڍير ڍوئيندو، ڪتي وانگر باس جي ٽيبل جي آس پاس نوس نوس ڪندو توکي نظر اچان ها. شايد توکي سڃاڻڻ کان ئي انڪار ڪيان ها يا تون ئي ائين ڪرين ها. توکي ڪانهي خبر، پر مان توکي ٻڌايان ٿو. ڪجهه سال پهرين سول اسپتال جي ڏاڪڻين تي تون مون کي ملي هئينءَ. منهنجي زال زندگي ۽ موت جي وچ واري وٿيءَ تي آپريشن ٿيٽر ۾ پئي هئي. ان پل مان ايڏو اوپرو هئس پاڻ لاءِ به جو توکي ڏسي هڪ کن جي ڇرڪ کان سواءِ ڪائي ڀاونا نه اڀري هئي منهنجي من ۾. انهيءَ ڀوَ کان ته متان تون مون کي سڃاڻي وٺين، مون ڀت ڏانهن چهرو ڦيرائي ڇڏيو هو ۽ تون بنا مون کي ڏسڻ جي هيٺ لهي وئي هئينءَ.
ها ياد اٿم. توکي ڪانهي خبر، پر توکي ڏٺو به هئم ۽ سڃاڻي به ورتو هئم. مان هيٺ لهي رهي هيس ۽ تون مٿي چڙهي رهيو هئين (مون کي ته ائين ٿو لڳي ڄڻ زندگي ائين ئي لنگهي آهي/لنگهي ويندي. مان لاڳيتو هيٺ، اڃا هيٺ، اڃا به هيٺ لهي رهي آهيان ۽ تون مسلسل مٿي چڙهي رهيو آهين/چڙهندو پيو وڃين. نه تون ڪڏهن آخري فلور تي پهچي سگهندين ۽ نه ئي مان ڪڏهن گرائونڊ فلور تي پهچي سگهندس. اُن پل مون تنهنجو نانءُ به اچارڻ چاهيو هو، پر پوءِ الاءِ ڇو مون کي وڌيڪ بهتر اهو ئي لڳو هو ته اسان اوپرا بڻجي ڀر مان لنگهي وڃون. جنهن ديوار ڏانهن تو رخ ڦيري ڇڏيو هو، اُن جي سامهونءَ واري ديوار ڏانهن مون به چهرو موڙي ڇڏيو هو.
اسان ڪهاڻين جون پڄاڻيون ڳولهي رهيا آهيون. ڳولهي ڳولهي ٿڪجي پيا آهيون. ٿڪجي پوڻ کان پوءِ به ويهي رهڻ تي اسان کي اختيار ڪونهي. جنهن ڊگهي سڙڪ تي، نڄاڻ ڪير مون کي ڊراپ ڪري ويو آهي، اُنهيءَ تي ڪنهن به گهاٽي بڙ جي ڇانوَ ڪانهي، ڪائي بينچ ڪانهي. منهنجي حصي ۾ زندگيءَ جي سمورن فوٽوگرافس جون نگيٽو ڪاپيون آهن. نگيٽو ڪاپين کي روشنيءَ ۾ جهلي بيهو ته سمورا چهرا ڄڻ ڏائڻ جو روپ ڌاري بيهندا آهن. مون کي جيڪڏهن منظر بدنما ٿا نظر اچن ته ان ۾ منهنجو ڪوئي ڏوهه ڪونهي. مون کي بيهاريو ئي منظرن جي اهڙي رخ تان ويو آهي، جتان اُهي بدنما ٿا نظر اچن. تون چوندي هئينءَ، سڀئي چوندا آهن ته چنڊ زرد آهي. مون انيڪ ڀيرا پاڻ کي ويساهه ڏيارڻ چاهيو ته چنڊ زرد ئي آهي، پر نڄاڻ ڇو/نڄاڻ ڪيئن مون کي چنڊ نيرو ئي ٿو نظر اچي. آسمان جي رنگ کان به گهرو نيرو. ائين گهڻو ڪجهه اُهين ناهي، جيئن ٻيا ٿا ڏسن/نٿا ڏسن. مون وٽ ٻين جون اکيون ناهن يا ٻين وٽ منهنجون اکيون ناهن يا اکيون آهن ئي ڪونه.
مان گهاڻي جو ڏاند آهيان شايد!! مان ڪهڙي رستي کان اِن دائري ۾ گهڙيو هئس ۽ ڪهڙي رستي کان ٻاهر نڪري سگهان ٿو!؟ مان بس اکين تي کوپا چاڙهيو ڦِري رهيو آهيان. اُونداهي منهنجين اکين ۾ ڏند ٿي ڪرٽي. مان بس اُن جي ڏند ڪرٽڻ جو آواز ٿو ٻڌان. تون هئينءَ، مان هئس، خواب به هئا. خواب!!؟؟ مان پتلون جا کيسا ڇڪي ٻاهر ڪڍان ٿو. مهيني جي پڇاڙڪين تاريخن جا خالي کيسا يا شناختي ڪارڊ (مان ان ڪارڊ وسيلي ئي ته آهيان سرڪاري طرح سان. سرڪاري لسٽ تي لکيل. شخصي حيثيت ۾ ڇا مان آهيان به؟ شناختي ڪارڊ تي منهنجو فوٽو چنبڙايل نه هجي ها ته ڇا منهنجو چهرو سڃاڻپ جوڳو هجي ها!؟) ان کان سواءِ بجلي، گيس، پاڻي ۽ دوائن جا بل. ايندڙ مهيني لاءِ لسٽ، اٽو، چانور، گيهه، دال، کير، چانهه وغيره وغيره. زندگيءَ ۾ اهي ئي ٻه لفظ پنهنجيءَ معنيٰ سان بچيا آهن، وغيره وغيره.
ساڳئي کيسي ۾ پيل ٻارن جي اسڪول في جو آخري نوٽيس، جنهن کان پوءِ انهن جو نالو به ڪٽي سگهجي ٿو. انهن سڀني مان تنهنجا ساروڻا، خواب نڄاڻ ڪٿي ۽ ڪهڙي پل مون کان کپي ويا آهن. گهر ڪنهن روبوٽ جيان موٽندو آهيان. هوءَ به ڪنهن روبوٽ جيان انتظار ڪندي ملندي آهي، منهنجو نه، پر ان جو ته جيئن مون کي ماني گرم ڪري کارائي، آخري ٿانوَ ڌوئي سمهي. ان کان پوءِ مشيني انداز ۾ ڪوري ڪاڳر جهڙي چهري سان ساڳي بستري ۾ گهڙي ايندي آهي. ڪڏهن ڪڏهن، جيڪڏهن ٿڪجي چور ٿيل جسم ۾ اڃا ساهه جي ڪائي لهر باقي هوندي آهي ته بک جي ڪنهن احساس هيٺ مان هن کي ڇڪي پاڻ ڏانهن ڪندو آهيان. پر هن جي ته بک ئي مري وئي آهي. کيس بک نه لڳڻ جي ڄڻ بيماري ٿي پئي آهي. سمنڊ جي ڪائي لهر سندس جسم مان نٿي اُٿي. بيٺل پاڻيءَ جيان ٿي پئي آهي. هر سال جڏهن يورن رپورٽ ڏسڻ کان پوءِ ڊاڪٽر کيس گرڀ وتي هئڻ جي نيوز ڏيندي آهي، اُن رات مون لاءِ هن جي نهار ۾ ڏاڍو ڌڪار هوندو آهي. مان پاڻ گِلٽي محسوس ڪندو آهيان. هن جي اکين ۾ اکيون وجهي نهاري نه سگهندو آهيان. هاڻي گذريل انيڪ سالن کان سڀ ڪجهه ائين ئي وڃائجي رهيو آهي.
اسان ٻئي هاڻي ويٽنگ روم ۾ ويٺل ٻه اجنبي مسافر آهيون ڄڻ، جن جي ٽرين هنن کان نڪري وئي هجي. شايد ٻي ٽرين ايندي به ڪانه. واپسيءَ جا رستا به ته برف سان ڍڪجي ويا آهن. هوءَ به ته گهاڻي جي ڏاند جيان آهي. اکين تي کوپا چاڙهيو ڦري رهي آهي منهنجي چؤڌاري، گول ۽ مسلسل. نڄاڻ هن ڪڏهن خواب ڏٺا به هئا يا نه!! نڄاڻ هوءَ ڇا سوچيندي هوندي! بظاهر ته هوءَ ڄڻ ڪوما ۾ آهي سالن کان. گهر کان نڪري مان ساڳين رستن تان لنگهندو آهيان، جتان ڪڏهن تون ۽ مان گڏ لنگهيا هئاسون. هاڻي ته اُهي رستا مون لاءِ هر لنگهندڙ ڏينهن کان پوءِ اوپرا بڻبا ٿا وڃن، جيتوڻيڪ مان روز اُتان لنگهان ٿو ۽ لنگهندو رهندس. تنهنجا ساروڻا منهنجو رستو روڪي به ڪيئن بيهن!!.
گهر کان آفيس ويندي دير ٿي وڃڻ جو خوف شڪاري ڪتي جيان منهنجي بوءِ سونگهيندو پيڇو پيو ڪندو آهي ۽ ان خوف جي پويان ٻيا ڪيترا ئي ساهه چوسيندڙ خوف. باس جي هٿان ذليل ٿيڻ جو خوف. منهنجي انتظار ۾ پيل فائلن جو ڍير. باس جي ڪمري کان منهنجي ٽيبل تائين نڪتل سڌي ليڪ ۽ ان ليڪ تي ساندهه اٺ ڪلاڪ هيڏانهن کان هوڏانهن ۽ هوڏانهن کان هيڏانهن گڏهه جيان اچ وڃ، اچ وڃ. ان هوندي به روز نوان سرڪيولر، روز نيون وضاحتون، معذرتون ۽ نتيجي ۾ اندر، منهنجي وجود جي گنبذ ۾ پَر هڻندڙ پاريل جيان زخمي ٿيندڙ Ego جنهن کي مان هر لمحي ٺپري ٺپري سمهارڻ چاهيندو آهيان. واپسيءَ تي به ساڳين رستن تان لنگهندو آهيان، جتان ڪڏهن تون ۽ مان لنگهيا هئاسون. واپسيءَ ۾ ڄڻ سرد لاش هوندو آهيان ۽ اُن لاش کي گهر پهچي ڀت تي ٽنگي ڇڏڻ لاءِ اُتاولو ٿي اڃابه تکيون وکون کڻندو آهيان. سڄو وجود ميڙجي پيرن ۾ پيل بوٽن ۾ سمائجي ويندو اٿم.
تنهنجا خط سال ٿيا ڪونه پڙهيا اٿم. نڄاڻ اسٽور ۾ رکيل کوکن مان ڪهڙي کوکي ۾، ڪتابن هيٺ دٻائي ڇڏيا هئم. ڪجهه ڏينهن پهرئين منهنجي زال چيو پي ته اسٽور ۾ پيل ڪتابن کي اڏوهي کائيندي ٿي وڃي. ڪا دوا ڇو نٿو وجهين! چيم، پهرين تاريخ تي ڪوشش ڪندس. تلخ نوع ۾ چيائين، پهرين تاريخ ايندي ئي ڪڏهن آهي!؟ ننڊ ڪانه ايندي اٿم بنا ڪنهن احساس جي. سڄي رات سوچيندو آهيان ڇا صبح ٿيندو!؟ چنڊ زرد آهي يا نيرو!؟ اڄ ڪهڙي تاريخ هئي!؟ ڪهڙو ڏينهن هو!؟ رات ڪيڏي ڊگهي آهي!!؟ رات کٽي ڇو نٿي!؟ بيهجي ويل هوا ڪاڻ گهُٽ، ٻوسٽ، پگهر ۾ شم ٿي ويل جسم ۽ سڄي رات پراڻي کٽ جا چرڙاٽ. شايد هن پاسي ننڊ اچي!! شايد هن پاسي ننڊ اچي! منهنجي ياداشت ڪمزور پوندي ٿي وڃي. نڄاڻ ڪيترو ڪجهه سارڻ چاهيندو آهيان، پر ڄڻ ڪاغذ تي ڪو لفظ لکجڻ بدران مس هارجي پوندي آهي. منهنجي چئني پاسي ماڻهن جا ايڏا هشام آهن جو مان کلي ساهه به نٿو کڻي سگهان. نه، منهنجي چئني پاسي ايڏي رڳون ڇڪيندڙ تنهائي آهي، جو منهنجو ساهه ٿو گهُٽجي. الاءِ تو ۽ مون ڪهڙيون ڳالهيون ڪيون هيون! الاءِ اها ڪهڙي تاريخ هئي، جڏهن پهريون ڀيرو مليا هئاسون!؟ الاءِ اها ڪهڙي تاريخ هئي، جڏهن آخري ڀيرو مليا هئاسون ۽ اُهو آخري جملو ڪهڙو هو، جيڪو تو مون کي چيو هو ۽ جيڪو مون توکي چيو هو، نڄاڻ اُهو آخري جملو ڪهڙو هو!!؟؟
تون ڪافي نٿي پئين!؟ اها ٻي ڪافي آهي، جيڪا تو ائين اڳيان رکي رکي ٿڌي ڪري ڇڏي آهي.
- ها، ائين اڪثر ٿيندو آهي. چانهن يا ڪافيءَ جي سخت ٻاڙ محسوس ٿيندي اٿم، پر جڏهن اڳيان ايندي آهي ته ائين ئي اڳيان پئي پئي ٿڌي ٿي ويندي آهي.
شايد، گهڻو سوچيندي آهين؟.
گهڻو سوچيندي هئس، پر پوءِ سوچڻ ڇڏي ڏنم يا شايد سوچ جي سڃاڻپ ئي وڃائجي وئي مون کان!! مون کي لڳو، مون کي ايترو سوچڻ نه گهرجي. سوچڻ کان پوءِ گهڻو ڪجهه اهڙو آهي، جنهن سان مان سهمت ٿي نٿي سگهان. چاهيندي به نه، جڏهن ته مون کي انهيءَ سموري سان سهمت ٿي وڃڻ گهرجي.
+ تڏهن، جڏهن تون ۽ مان ائين ڪلاڪن جا ڪلاڪ ويهي ڳالهيون ڪندا هئاسون. جيتوڻيڪ ڄڻ جڳ لنگهيا اُنهيءَ کي، پر مون کي هينئر ياد اچي ٿو، گهڻو ڪجهه اهڙو هوندو هو، جنهن سان تون سهمت نه هوندي هئينءِ.
- ها، جڳ لنگهيا اُنهيءَ کي. پر اسان جي سهمت هئڻ نه هئڻ سان ڇا ڪوئي فرق پوي ٿو!!؟؟ ان سان اسان جي شخصي سزا ۾ ڇا ڪائي ڪمي اچي ٿي!؟
Compromise؟.
Compromise جي سسٽم هيٺ جيئان ٿي. اهو جيئڻ پنهنجي اندر سمجهوتو ئي ته آهي. جيتوڻيڪ سوال اهو ناهي ته مان ظاهري زندگي ڪيئن گذريان ٿي؟ پر سوال به اهو ئي آهي ته مان ظاهري زندگي ڪيئن گذاريان ٿي!؟
هڪڙي ڳالهه پڇان توکان؟.
- پڇ.
تون ۽ مان، جيڪڏهن گڏجي زندگي گذاريون ها، ڪنهن هڪڙي ئي آڳنڌ تي، تڏهن شايد ايترا وکريل نه هجون ها، جيترا هينئر آهيون؟.
- تڏهن ڇا دنيا به بدلجي وڃي ها!؟.
پر دنيا کي پنهنجيءَ اک سان ته ڏسي سگهون ها نه!؟.
- تڏهن به ته ان ساڳي سماجڪ سسٽم هيٺ رهون ها نه ۽ آخرڪار اک ۾ ڦلو پئجي وڃي ها. تون ائين ئي خارجي حالتن جون ذلتون صليب جيان ڪلهن تي گهيلندو گهر موٽين ها ۽ مان اهڙي ئي مشين هجان ها/اڄ هنن حالتن ۾ به اهڙي ئي مشين آهيان، جهڙي تنهنجي زال آهي.
ها شايد ائين ئي هجي ها/نه به هجي ها!! هن مشيني دور ۾ ڦيٿي ۾ ڦرندي ڦرندي اسان ۾ به ته مشيني خصلتون اچي ويون آهن. تون ۽ مان انهيءَ ڦيٿي کان ڪيئن آجا رهي سگهون ها؟.
هاڻي ته پڇتاءُ جو احساس ئي ختم ٿي ويو آهي يا ائين سمجهه ته هر پڇتاءُ تي پڇتاءُ ٿيندو آهي. پڇتاءُ ٿيندو آهي پنهنجي ذهني/جسماني شڪست تي پر پوءِ انهيءَ پڇتاءُ تي اهو پڇتاءُ ڀاري پئجي ويندو آهي ته مون کي شڪست جي اڻٽر وارتا تي نه پڇتائڻ گهرجي. پڇتاءُ به ته احتجاج آهي نه!! انهيءَ سوال جو ته ڳلو گهٽيل آهي ته مان پنهنجي حصي جي زندگيءَ سان committed آهيان يا نه!؟ وچ تي غير مشروط commitment رکيل آهي، منهن جي اُنهن سان، جيڪي منهنجي حوالي سان آهن يا مان جن جي حوالي سان آهيان. نه پر مان رڳو ٻين جي حوالي سان آهيان. حوالن جي پٺيان انيڪ حوالا آهن زنجير جيان. ڊگهي ۽ اڻ کٽ زنجير. هڪڙو سرو پولار ۾ ٻيو سرو پاتال ۾ وڃائجي ويل. رڳو وچ جون ڪڙيون آهن. ڪنهن ڪڙيءَ ۾ پير ڦاٿل آهن، ڪنهن ۾ هٿ ڪَرايون ۽ ڪنهن ۾ گردن جڪڙيل آهن. آڳنڌ جي ديوار تي ڪانءُ ويهي ٻوليندو آهي. مون کي اُن ۾ پنهنجي معنيٰ نظر ايندي آهي هڪڙي بي معنيٰ، معنيٰ. مان به شايد آڳنڌ جي ديوار تي ويٺل ڪانءُ آهيان!!.
منهنجا پير انهيءَ ديوار تي ائين ڄمي ويا آهن، جو انهن ۾ ديوار کان اُکڙي الڳ ٿيڻ جي ڪامنا کن لاءِ به نٿي هُري. عجيب سٻنڌ آهي ٻنهي جو!! ڪڏهن اها ئي ديوار ڇڪجي مون کان به مٿي، اڃا به مٿي ٿي بيهي رهندي آهي. ايترو مٿي جو مون کي پنهنجو پاڻ اُن ننڍڙي ماڪوڙيءَ جيان ڀاسندو آهي ، جيڪا مسلسل ديوار جي آخر تائين پهچڻ لاءِ جتن پئي ڪندي آهي ۽ هر ڀيري ديوار کيس پنهنجن پيرن ۾ ڦٽو ڪري ڇڏيندي آهي. ديوار جي آخر تي پهچندي به مون کي ديوار جو آخر نٿو نظر اچي. ديوار منهنجي لاءِ کڙي ڪئي وئي آهي يا مان ديوار لاءِ جنمي وئي آهيان!!؟ اهو سوال بس سوال آهي. شايد ان جو جواب آهي به ڪونه. منهنجي وات تي ڪنهن ٻي جو هٿ رکيل آهي ۽ منهنجي آواز تي سانت جي اوساري ڪئي وئي آهي.
اڪثر رات ڪيڏي گهري ۽ اُونداهين ٿي ويندي آهي ۽ ڪيڏي عجيب ڳالهه آهي ته ان پل ظاهري طرح سان ڏينهن هوندو آهي. ڏينهن رات آهي يا رات ڏينهن!؟ دروازا کليل آهن يا بند!؟ ديوار آسمان ۾ ڪيئن وڃائجي وئي آهي!؟ ۽ مان چيلهه تائين پاتال ۾ لٿل آهيان. اهو سمجهي سگهڻ ڪيڏو ڏکيو ٿي پيو آهي ته منهنجو هيٺيون ڌڙ جيئرو آهي يا مٿيون ڌڙ!؟ مون کي ته جسماني طرح سان پيڙا نٿي محسوس ٿئي، جسم جي ٻنهي حصن ۾. مان پيڙا کي ڇو نٿي محسوس ڪري سگهان؟ مان گهر جي آڳنڌ ۾ رات جو اُگهاڙن پيرن سان، ٿڌي فرش تي هلي پاڻ کي محسوس ڪرڻ چاهيندي آهيان.
ان ڏينهن به منهنجو مڙس مون کي ڪنهن سائيڪا ٽرسٽ وٽ وٺي ويو هو. چيائين؛ ”منهنجي زال کي ننڊ ۾ هلڻ ۽ ڳالهائڻ جي عادت آهي. سائيڪا ٽرسٽ مون کي غور مان نهاري سوال منهنجي مڙس کان پڇيو؛ ”Are you sure!! اوهان جي زال ان مهل ننڊ ۾ ئي هوندي آهي، جاڳيل نه!؟“ ان سوال جو جواب هو ئي ڪونه. مان ننڊ ۾ آهيان يا جاڳيل؟ مون جنهن رات جنم ورتو، اُن ئي رات منهنجي ماءُ مون کي چيو هو، ڌيءُ! خواب نه ڏسجانءِ. پر مون خواب ڏٺا. سوئيٽر جيان هڪڙو هڪڙو کن خوابن جو مون پنهنجين آڱرين تي اُڻيو.
هاڻي خوابن جو اُهو سوئيٽر اسٽور ۾، پيتين ۾ رکيل پراڻن استعمال ٿيل ڪپڙن جي هيٺ ڪٿي رهجي ويو آهي. مون هڪ لڱان اُنهن پيتين کي کولڻ به چاهيو، پر اُنهن مان اُٿندڙ ڪافور جي گورين جي تيز بوءِ منهنجو ساهه مٺ ۾ وٺي ڇڏيو هو. اهڙو ڪو احساس مون ۾ گهڙي آيو هو ته ڄڻ مان قبرن جا ڍڪ کوليان پئي ۽ لاش سڙي بوءِ ڏيڻ لڳا آهن. خوابن کي ڇا ڪافور جون گوريون بچائي سگهن ٿيون؟ مشين جو بٽڻ جيئن آن ٿيو آهي، اُن کان پوءِ آف ئي نه ٿي سگهيو آهي. آن ئي رهندو، فيوز اُڏامڻ تائين. اسان هڪ ٻي جي اکين ۾ نهاريندا ئي ڪونه آهيون. اسان جين اکين واري جاءِ تي هاڻي ٻه گهرا غار آهن. انهن غارن جي اُونداهي سمنڊ وانگر اسان جي وچ تان وهي ٿي. پهرين گونگا ٿياسون، پوءِ ٻوڙا ٿياسون، هاڻي انڌا ٿي پيا آهيون. هوريان هوريان جسم جي هڪ هڪ حصي کان ائين ڪٽبا وينداسون، جيئن معذور ٿيندا ٿا وڃون، تيئن تيئن هڪ ٻي جي مجبوري بڻبا ٿا وڃون.
گهر کان ٻاهر زندگيءَ جون گنديون ڳليون ڦهليون پيون آهن. ماڻهن پنهنجي پنهنجي حصي جو گند درن کان ٻاهر ڦٽي ڪري ڇڏيو آهي، ٻين تي مڙهڻ لاءِ. هرڪوئي پنهنجي حصي جي گند مان جان ڇڏائڻ چاهيندو آهي، پر ٻين جي حصي جي گند مان گندو ٿي وڃي ٿو. هو به انهيءَ گند ۾ لت پت گهر موٽندو آهي. پاڻ آجو ڪرڻ لاءِ هو اهو گند اوڳاڇڻ چاهيندو آهي ۽ اسان جي وچ ۾ بوءَ ڦهلجي ويندي آهي. گند ته منهنجي اندر ۾ به ڀريو ٿو وڃي. جنهن به وهڪري جي اڳيان ٻنڌ ٻڌجي ته اُهو بوءِ ڏيڻ لڳندو آهي. منهنجي اندر جو وهڪرو به بيهي رهيو آهي، پر مان پنهنجي اندر جي گند کي اوڳاڇي نه سگهي آهيان. ڏوهه هن جو به ناهي. ڏوهه منهنجو به ناهي. اسان ٻئي ان سسٽم اڳيان بي وس آهيون، جنهن اسان کي هڪڙي ئي قبر ۾ پوري ڇڏيو آهي. قبر ئي ته آهي، جنهن تي ٻيا مٽي وجهي هليا ويا آهن. اهي ئي منهنجو مختارنامو مون کا ڦري هن جي کيسي ۾ وجهي ويا آهن. هو اُنهيءَ مختارنامي کي کيسي ۾ رکڻ لاءِ ۽ استعمال ڪرڻ لاءِ مجبور آهي. ان کان پوءِ ڪيترو ڪجهه/سڀڪجهه پاڻ مرادو ڪوريئڙي جي ڄار جيان اُڻبو ويو آهي. هو سهمت آهي يا نه/مان سهمت آهيان يا نه؟ ان سوال کي معنيٰ ڪانهي.
هن ڏکوئجي چيو. تون آزاد ناهين ته مان ڪهڙو آزاد آهيان. فرق اهو آهي ته تنهنجو پڃرو سوڙهو آهي ۽ منهنجو پڃرو اُن جي ڀيٽ ۾ ٿورڙو ويڪرو ۽ بس . پَر نه توکي آهن نه مون کي . تون جيڪڏهن منهنجي وجود سان ٽڪرائجي پرزا ٿئين ٿي ته مان به ڪنهن اڻ ڏٺي ديوار سان ٽڪرائجي پرزا ٿيان ٿو. زندگيءَ جي ان واهيات سسٽم کي بدلائڻ يا ٽوڙڻ ڇا تنهنجي اختيار ۾ آهي؟ ڇا منهنجي اختيار ۾ آهي؟ بس شعور ۽ سمجهه جو اهو موڙ انتهائي نازڪ ٿي پوندو آهي، آرسيءَ جيان. هڪ ٻي جي جسمن تي لکيل صلح نامي تي پنهنجي پنهنجي صحيح ڪري نستا ٿي ڪِري پوندا آهيون . مان سوچيندي آهيان منهنجي زندگيءَ ۾ هن جي بدران جي تون هجين ها يا ڪو ٻيو هجي ها، هن جي زندگيءَ ۾ منهنجي جاءِ تي ڪا ٻي هجي ها ته به سڀڪجهه بلڪل اهڙو ۽ ائين ئي هجي ها. شخصي مٽا سٽا سان اهو سڀ مٽجي ته نٿو سگهي. تڏهن به جنهن رات مون پنهنجي ڌيءَ کي جنم ڏنو هو، ان رات منهنجي ماءَ وانگر کيس خواب ڏسڻ کان منع نه ڪيو هئم. بس اهو ئي ڪري سگهي آهيان.
ڌيءَ جي آڱرين تي تو ٻيهر خواب اڻڻ شروع ڪيا آهن؟.
- ها، خوابن جو سلسلو ٽٽڻ نه گهرجي .
تو جنم کان پڃري ۾ قيد، پکيءَ کي ڪڏهن اُڏائي ڏٺو آهي!؟ پڃري مان نڪري به اهو پڃري کان هٽي پري نه ٿيندو آهي، اُڏامي نه سگهندو آهي. ٻيهر پڃري ۾ موٽڻ چاهيندو آهي .
- مان هلان هاڻي، پڃري جو دروازو کليل ڇڏي آئي آهيان ۽ هوءَ اڪيلي هوندي.
+ پڃري جي چاٻي؟.
- اها مون سمنڊ ۾ ڦٽي ڪري ڇڏي آهي ۽ دروازو کليل ئي ڇڏي ڏنو آهي.