قرباني مبارڪ
ڪنھن نڙيءَ کي صاف ڪري پٺاڻڪي اردو واري لهجي ۾ چيو: “مان آھيان مولوي ارباز خان...”
سُومل کيس وراڻيو: “جي مولوي صاحب خيرته آھي...!!!؟؟؟”
مولوي وري کنگهندي وراڻيس: “ھا سڀ خير آھي اوھان درته کوليو مونکي اوھان سان ڪجھه ڳالھائڻو آھي...”
ھن درکي ٿورڙو کوليو ته ھن کي پنھنجي اکين آڏو صرف ھڪ ڪاروبت نظرآيو ھن پريشانيءَ واري لھجي ۾ کيس چيو: “جي مولوي صاحب چئو...!!!؟؟؟”
مولوي اک ٽَيٽَ ڪندي کيس ڏٺو ۽ چيو: “ھا ٻيو سڀ ته خير آھي بس ھن مھل مسجد جي ڪمن ڪارين مان فارغ ٿيِ اٿيس ته توھان ڏي به آيم، سڄو ڏينھن مسجد جي متولي ۽ امامت مان فرست ئي نه ٿي ملي ۽ مٿان وري دنياداري به نڀائڻي ٿي پئي.اصل ۾ مسئلو ھي آھي ته توواري مڙس کي به وفات ڪئي پنج مھينا ٿي ويا ۽ تون اڪيلي ننڍڙن ٻارن سان رھين پئي. دنيا جي خبراٿئي جيترا وات اوتريون ڳالھيون، ماڻھو ھزار ڳالھيون پياڪن. خير ھڻ ماڻھن کي کڏ ۾ جيستائين مان آھيان ته ڪوئي توکي اک کڻي ڏسڻ جي جرئت به نه ڪندو. اصل ۾ مان اھو معلوم ڪرڻ آيو ھيم ته ھن مھيني سميت منھنجي ٻن مھينن جي ڪرائي جو ڇاٿيندو...؟؟؟”
سُومل کيس وراڻيو: “مولو ي صاحب مان اوھان جو سمورو ڪرايو ڏيندم، ھاڻ ته ٻن گھرن ۾ ڪم ڪارتي به لڳي آھيان، سو پيٽ پورو مس پيو ٿئي. ڪجهه ٻين گھرن ۾ به ڪم ملڻ جو آسرو آھي بس پوءِ اوھان جا سمورا حساب چڪتو ڪري ڇڏيندم...”
مولوي کيس تحڪمانه انداز سان چيس: “اھو سڀ ته ٺيڪ آھي مائي پر مان توکي اھا ڳالهه به ٻڌائي ڇڏيان ته تو واري ايڊوانس وارا پئسا به پو ين ڪراين ۾ پوراٿي ويا ۽ باقي ھن ۽ پوئين مھيني جو ڪرايو تو ڏي ٿيو ۽ جيڪڏھن ان جو ستت ئي بندوبست ڪيئي ته ٺيڪ نه ته مونکي ٻيابه ڪرائي وارا کوڙ ملي ويندا...”
سُومل کيس ورندي ڏيندي چيس: “پر مولوي صاحب اوھانکي ته خبرآھي نه ته منھنجي اڳيان پٺيان ڪير به ناھي اوھان مھرباني ڪري ھي مھينو صبر ڪريو مان ايندڙ مھيني اوھان جاسمورا پئسا...”
مولوي ارباز خان پنھنجي ٺوٺ جيڏي ڏاڙھيءَ ۾ ھٿ وجھندي سندس ڳالهه کي ڪٽيندي چيو: “خيرآمان ايڏو به بي رحم نه آھيان تون فڪرنه ڪر ۽ ھا جيڪڏھن تنھنجي ڪمائيءَ جو ڪو بندوبست نه ٿوٿئي ته ٻڌائي ڇڏجانءِ منھنجا ڊفينس ۾ کوڙ سارن ماڻھن سان واسطا آھن مان ڪو نه ڪو بندوبست ڪري وٺندم...”
سُومل سندس شڪريو ادا ڪندي چيس: “توھان جي تمام وڏي مھرباني مولوي صاحب مان ته اوھان کي پنھنجووڏو سمجھندي آھيان ۽ جيڪڏھن ڪو ئي به مسئلو ٿيو ته مان اوھان کي ضرور ٻڌائيند م...”
سُومل درجي اوٽ ۾ ئي سيءَ کان ڏڪندي مولوي ارباز خان کي جواب ڏنو. مولوي اڳتي وڌي آيو ۽ سندس مٿي تي ھٿ ڦيرائيندي چيائنس: “ھا ھا ڇو نه تون فڪرئي نه ڪر مان ويٺو آھيان نه...”
مولوي ارباز ڪڏھن به سندس ويجھي اچڻ جي جرئت نه ڪئي ھئي ۽ اھو پھريون دفعو ھو جو ھن سندس مٿي تي ھٿ رکيو. سُومل کي سندس ھٿ جي ڇُھاءَ مان وڏن طرفان نياڻيءَ کي ملندڙ پيار جو احساس گھٽ پر جنسي حوس جي بک گھڻي محسوس ٿي.ھوءَ واپس اچي پنھنجن ٻارن سان سمھي پئي ان وقت کيس اھو پنجابي اسٽيٽ ايجنٽ ياد اچي ويو جنھن کيس ۽ مڙس کي مولوي ارباز جو اھو گھر ڏيکاريندي ۽ سندس ۽ گھر جي تعريفن جا بند ٻڌندي چيو ھو:
“او جي اي جھڙاگھر اي نا، اي تي بڙا چنگا گھر اي. صفا اصل اي ون. اي ھوجا گھر تينون پوري اختر ڪلوني وچ نھين ملي گا. مالڪ ايڏا چنگا اي تي جھڙا دُوڌ دا ڌوتا. ماشاءَ الله الحاج اي، پنج حج ڪرڪي آيا اي تي ھڻ ڇيوين دي تياري اي. او دي ڪول الله دا دتا سارا ڪجهه اي. مذھب ھووي پلان دنيا داري پوري اختر ڪلوني اودي اشاري تي چل دي اي. مين تي ڪھدان آن تي ايڊوانس ڏي ڇڊو تي مڪاڻ پڪا ڪرلو. اس تو چنگا مڪاڻ تينون پوري اختر ڪلوني وچ نھين لبڻا. آئي گل سمجهه وچ...”
سُومل صبح جو سويرئي اختر ڪالونيءَ جي ڀرسان ٻن گھرن ۾ ڪم ڪارلاءِ نڪري ويندي ھئي ۽ پوءِ موٽ تي پاڻ سان وڏن ماڻھن جو بچل سچل کاڌوآڻي پنھنجن ٻارن کي کارائيندي ھئي. ھن کي ڪم سان لڳي مھينو ئي مس ٿيو ھو. کيس ڪڏھن اھو تصور به ڪونه ھو ته ڪو ھوءَ اھڙا ڏينھن به ڏسندي. محبوب ۽ سُومل جي جڏھن شادي ٿي ھئي ته جوھيءَ لڳ ڪاڇي ۾ سندس اباڻي ڳوٺ ۾ دھل وڳاھئا. مٺايون ورھايون ويون ھيون ۽ ھڏ ڀت جون ديڳيون لٿيون ھيون. ھڪ طرف محبوب جي دوستن دھل جي ڌڌڪي سان ھوجمالي تي رقص ڪيو ھو ته ٻئي طرف وري سُومل جي سھيلين جھانجهه تي ڳـِيچ ڳائي خوشيون ملھايون ھيون...
محبوب ڪراچيءَ۾ ڪورنگيءَ جي ھڪ ڪيميڪل فيڪٽري ۾ مزدوري ڪندوھو ۽ ڪراچيءَ۾ ئي رھندوھو. شاديءَ کانپوءِ ھن سُومل کي به پاڻ سان گڏ ڪراچي آڻي رھايو. قدرت خدا جي ھنن کي ڪراچي آئي مھينوئي مس ٿيو ھو ته پٺيان جوھيءَ وارونئين گاج کي ٻڌل نئون بندبرساتي پاڻيءَ جي دٻاءَ کي برادشت نه ڪندي اڌرات ڌاري ٽٽو ھو ۽ مختلف ڳوٺن ۾ اگھور ننڊ ۾ ستل سوين ماڻھو پاڻيءَ منجهه لڙھي ويا ھئا. انھيءَ ٻوڏ ۾ محبوب ۽ سُومل جا سمورامٽ مائٽ پڻ ٻڏي مري ويا ھئا،ڇو ته جنھن جاءِ تان نئين گاج وارو بند ٽٽو ھو ان جاءِ کان ٿوروپرڀروئي سندن ڳوٺ ھو. سندس ڳوٺ جي ته گھڻن ئي ماڻھن جالاشابه نه مليا ھئا ۽ جن جا لاش مليا ھئاتن مان به گھڻن جالاش وڻن جي شاخن منجهه ڀيانڪ انداز ۾ ٽنگيل ھئا. جيستائين سُومل ۽ محبوب جي ڳوٺ وارا سجاڳ ٿي ھوش سنڀالن تيستائين گاج جي پاڻيءَ بکايل شينھن وانگر گجگوڙ ڪندي سندن وجودن کي ئي صِفحهءِ ھستيءَ تان مٽائي ڇڏيوھو...
محبوب ۽ سُومل جي زندگيءَ ۾ مٽن مائٽن جي اھڙي اذيتناڪ وڇوڙي جاوڍ ته وڏاھئا پر پوءِ جڏھن سندن رُکي زندگيءَ ۾ آھستي آھستي پرهه، پارس ۽ اصغر پنھنجي معصوميت سان پيرڙا پاتاته سندن ذھنن تان ڏکن جا بار ڪجهه قدر ھلڪا ٿيا ھئا. باوجود غربت جي ٻنھي جي زندگين ۾ مـُرڪن ۽ ٽھڪن ڄڻ ته ٻيھرپيرڙا پاتا ھئا ۽ ٻئي ڄڻا پنھنجي ٻارڙن سان ڏکي سکي ئي سھي پر خوش زندگي گذاري رھيا ھئا...
انسان پنھنجي آئيندي کان ڪيڏو نه بي خبر ھجي ٿو ۽ جي سُومل کي خبر ھجي ھا ته ان ڏينھن محبوب کي مل ۾ مزدوري ڪرڻ لاءِ ڪڏھن به نه ڇڏي ھا جنھن ڏينھن فيڪٽري جو پراڻو بوائلر ڌماڪي سان ڦاٽي پيو ھو.محبوب سميت پنج ڄڻا ٻيابه پيٽ اندر پلجندڙ غربت جي جن کي قابو ڪرڻ لاءِ جفاڪشيءَ سان مزدوري ڪندي موت سان مـُـکامـَيل ٿيا ھئا. فيڪٽري مالڪن طرفان مليل امداد مان ڪجهه مھينا جھڙا تھڙا ته گذري ويا ھئا پر ھاڻ خرچن ۽ مھانگائيءَ سُومل کي اچي اھڙو ته سوڙھوڪيو ھو جو اھا سُومل جنھن کي محبوب ڪڏھن به ڪم نه ڪرايو ھو سا ٻئي ڪاواهه نه ڏسي مجبوراً ماڻھن جي گھرن ۾ صفائيءَ ۽ ڪپڙن ڌوئڻ سان گڏوگڏ ٿانءَ ڌوئڻ ۽ ماني پچائڻ جو به ڪم ڪري رهي ھئي...
محبوب کان وڇوڙي جي انھن چند مھينن ۾ سُومل اکين ۾ آيل سيلاب کي اندرجي ڳجهه ۾ ئي ڳڙڪائي وڃڻ سکي ورتوھو ھاڻ ته ھوءَ پاڻ ئي پرهه، پارس ۽ اصغر جو پيءُ به ھئي ته ماءُ به ھئي. ھن کي ته زماني جي ڦير کائي بدلجي ويل نظرن به گھڻو ڪجهه سيکاري ڇڏيوھو. محبوب کان جدائيءَ جي انھيءَ مختصر عرصي ۾ ھن کي اھا ڳالهه شدت سان محسوس ٿي ھئي ته مردن جي جوڙيل ھن سماج ۾ جيڪڏھن عورت جي اڳيان مردجي ڍال نه آھي ته پوءِ انھيءَ مردن جي سماج ۾ اھائي عورت مرد جي ذھن ۾ پلجندڙ جنسي باهه جي مٿان صرف ٿڌي پاڻيءَ جو ڇنڊوئي ھوندي آھي...
وقت گذرندو پئي ويو ۽ هر ماڻھو پنھجو پاڻ کي دنيا جي گھاڻي کي گِـھِلڻ لاءِ زندگيءَ جي پاڃاريءَ ۾ جوٽي پنھنجي پنھنجي فرض ادائگي جي پورائي لاءِ ڪنڌ جھڪائي رڙھي رھيو ھو. ھيل ڪراچيءَ۾ سيءَ ماڻھن جا ساھه ئي سڪائي ڇڏيا ھئا.ڊسمبرجي آخري ڏھاڪي ۾ عيدالاضحيٰ، ڪرسمس ۽ نئين سال جي آمد جي ڪري ھرطرف گھڻي رونق لڳي پئي ھئي. اختر ڪالوني۽ ان سان لڳ ڪشمير ڪالونيءَ۾ اڪثريت پنجابين، پٺاڻن، ڪشميرين سان گڏ سرائيڪين جي ھئي. سنڌي به رھندا ھئا پر گهٽ. ڪراچيءَ ۾ ھڪ طرف سيءَ سبب شادين جي ڌم متل ھئي ته ٻئي طرف عيدالاضحيٰ جي آمد جي ڪري اختر ڪالوني ۽ ڪشمير ڪالونيءَ سان گڏ ڊفينس جي روڊن، گھٽين ۽ گھرن جي ٻاھران قربانيءَ لاءِ ھر نسل جا ڀلوڙ کان ڀلوڙ ڍڳا، ٻڪر ۽ اُٺ پڻ ٻڌل ھئا...
عيدالاضحيٰ کان ھفتو اڳ ئي اختر ڪالونيءَ ۾ قربانيءَ لاءِ آندل ڀلوڙ جانورن جي مالڪن ۾ ڄڻ ھڪ اڻ لـَـکـَو مقابلو شروع ٿي ويو ھو. هر جانور انتهائي خوبصورتيءَ سان سينگاريل هو. جانورن کي شيشن ۽ رنگين ڌاڳن وارا پٽا، مالھائون، موڙون ۽ ننڍڙامڌر آوازن واراچـَـڙَا پارايا ويا هئا ته وري ٻئي طرف کين پيرن ۾ ڇـَيـرَ پڻ ٻڌايا ويا هئا.ڪن جانورن کي سندن مالڪن جسم جي مختلف حصن تي مينديءَسان خوبصورت چِٽَ پڻ ڪڍرايا هئا. جانورن کي جھلڻ لاءِ نوڙيءَ جون وٽيل انتھائي خوبصورت واڳون پڻ قابلِ ديد هيون. ايئن پئي لڳو ڄڻ سنڌ جا شوقين ۽ ڀلوڙ ڀاڳيا ھر ھنڌ پيدا ٿي پيا ھئا. مطلب ته ھر ماڻھو پنھنجي قرباني جي جانورن کي سينگارڻ لاءِ ڪائي ڪثر نه پئي ڇڏي. ٻارن لاءِ ته ھر گھٽيءَ۾ رؤنشو لڳو پيو ھو...
جڏھن انتھائي خوبصورتيءَ سان سجايل قربانيءَ جي جانور کي ڪو ماڻھوواڳ کان وٺي ڇـَيرَ جي ڇمڪي سان ڪالونيءَ جي ھڪ ھڪ چؤنڪ ۽ گھٽيءَ ۾ فخر سان گھمائڻ لاءِ نڪتو پئي ته رؤنشي ڪوڏيا ٻار ٽولاٺاھي ان جانور جي اڳيان پٺيان بلڪه ھر طرف کان ھُوڪرا ڪري پئي ھليا ۽ جيڪڏھن ڪو صفاچوٽيءَ جو ڀلوڙ جانور پنھنجي مالڪ جي ھٿ ورتل واڳ سان ڇـَم ڇـَم ڪري ھليوپئي ته ان جانور جي پٺيان وري ٻارن جو انگ به ٽيڻ چؤڻ تي وڌي ويندوھو ۽ پوءِ جڏھن ان جانور جي پٺيان رؤنشي ڪڏين ٻارن جي فوج ڪنھن گھٽ ڀلي جانور جي ڀرسان نعره ھڻندي گذرندي ھئي ته ان مالڪ جو ھنيانءُ ئي سڙي رک ٿي ويندو ھو، جنھن جي چغلي سندس لٿل منھن مان ئي ملي پوندي ھئي...
اختر ڪالوني ۽ ڪشمير ڪالونيءَ۾ پنجابي ڳالھائيندڙ عيسائين جي به چڱي خاصي اڪثريت رھندي ھئي ۽ ڪرسمس ۽ نئين سال جي آمد جي ڪري عيسائي به بي انتھاخوش ھئا ۽ ڪشمير ڪالونيءَ ۾ موجود چرچ ۽ سندن گھرپڻ مذھبي تھوار جي ڪري ٻھڪي اٿيا ھئا. ھر طرف خوشي ئي خوشي ھئي ۽ ھر ماڻھوخوشيءَ سان ٻھڪيو پئي.بس ڏک ۽ اداسيءَ جيڪڏھن ديروڄمايو ھو ته سُومل ۽ سندس ٻارن جي مـُـکَ تي. سُومل وٽ ٻارن کي عيدتي لٽن ۽ جوتن وٺي ڏيڻ لاءِ ڪجهه ڪونه ھو. ھن وٽ ته صرف دلاساھئا، جيڪي صبح شام ٻارن کي ڏيندي ھئي. ھن وٽ ته ايترا پئسا به ڪو نه ھئا جو پنھنجين ننڍڙين ٻارڙين کي چوڙيون ۽ مھندي وٺي ڏئي. عيد ۾ اڃان ٻه ڏينھن پيا ھئا...
سُومل ڊفينس جي گھرن جا ڪم ڪار لائي بچيل سچيل ماني ٽڪر ڳوٿريءَ ۾ کڻي جيئن ئي گھر پڳي ته بک سان گڏ اوسيئڙي ۾ ويٺل سندس معصوم ٻار انتھائي پاٻوھه مان اچي ائين چنبڙيس جيئن ابھم ٻارٿڃ پيئڻ لاءِ ماءُ جي ڇاتيءَ کي چنبڙندوآھي. ھن ماني ٿانون ۾ لاٿي ۽ سڀ گڏجي ماني کائڻ لڳا. ماني کائيندي سندس سڀ کان وڏي ڌيءَ پرھه چيس: “امان امان خبراٿي اڄ صبح جو ڇاٿيو...!!!؟؟؟”
سومل پنهنجي ڌيءَ کان حيرانيءَ وچان پڇيو: “ڇاٿيو منھنجي ڌيءَ...!!!؟؟؟”
پرھه وڏي سنجيدگيءَ سان کيس جواب ڏيندي چيو: “امان ھو ڪالو جوزف آھي نه...!!!”
سومل کيس جواب ڏيندي وراڻيو: “ھاپٽ اھو ئي نه جيڪو گڏهه گاڏو ھلا ئيندو آ...؟؟؟”
پرهه کيس وراڻيس: “ھاامان اھو ئي.خبراٿي اڄ ويچاري کي ڪالونيءَ جي ماڻھن اسان واري جاءِ واري ملان مالڪ سان گڏ ڏاڍي مارڏني...”
سُومل پريشانيءَ مان پڇين: “اڇا..!! پرڇو...!!!؟؟؟”
پرهه کلندي ماءُ کي وراڻيو: “ھو ڪالو نه پنھنجي گڏھه کي ٺاھي، سينگاري، ميندي لائي ڪالونيءَ ۾ گھمائي رھيو ھو ته ماڻھن کي ڪاوڙ لڳي ۽ چيائون ته ھي اسان جي قربانيءَ جي جانورن جي مذاق اڏائي رھيو آھي ۽ ھرو ڀرو گڏھه کي سينگاري ڪالونيءَ ۾ گھمائي رھيو آھي...”
سُومل به اهڙي ڳالهه تي حيران ٿيندي ڌيءَ کان پڇيو: “اڇا پوءِ ڇاٿيو...!!!؟؟؟”
پرهه به ڳالهه جو مزو وٺندي ماءُ کي ٻڌايو: “امان پوءِ سڀ ماڻھو گڏجي مولوي اربازوٽ ويا ۽ مولويءَ کي دانھن ڏنائون، بس پوءِ ته مولوي ارباز کوڙ سارن ماڻھن سان گڏجي ڪالو جوزف کي مار ڏيڻ لاءِ آيو. ڪالوءَ کي ته ڏاڍي مارڏنائون پرامان ويچاري جي گڏهه کي به گوليون ھڻي ماري ڇڏيائون امان پوءِ نه ڪالو پنھنجي گڏھه جي ڀرسان ويھي ڏاڍو رنو پئي...!!!”
پرھه جي ڳالهه اڃان پوري ئي مس ٿي ته سندس ستن سالن جي اصغر کيس ٻاتي زبان سان چيس: “امان امان مان به نه ٻين ٻارن سان گڏ ڪالوءَ جي گڏهه کي لٺيون ھنيون...”
ھن معصوم پٽ کي سمجھائيندي چيو: “نه پٽ ائين ناھي ڪبو تو ائين ڇو ڪيو..!!!؟؟؟”
تنھن تي سندس وچين ڌيءَ پارس چيس: “امان امان مولوي ارباز ۽ ٻياسڀ ماڻھو چون پيا ته ڪالو ڪافر آ۽ ڪافر سان ائين ئي ڪبو آ...”
پارس جي ڳالهه تي اصغر انتھائي معصوميت ۽ حيراني سان سُومل کان پڇيو: “امان اھو ڪافر ڇا ٿيندو آ...!!!؟؟؟”
سندس ماءُ جواب ڏيندي چيس: “نه پٽ ماڻھو نيتن جا ڪافر ٿيندا آھن ظاھري طور تي نه.خيرتوھان ڇڏيو ھاڻ انھن ڳالھين کي ۽ چپ ڪري ويھي ماني کائو ۽ ھا اصغر پٽ تون ڪن کولي ٻڌي ڇڏ آئندهه اھڙو ڪو به ڪم نه ڪجانءِ...”
عيد ۾ ھڪ ڏينھن بچيو ھو ڪالوءَ ۽ ان جي گڏهه واري ڳالهه آئي وئي ٿي وئي. ڪير ڪڇي به ته ڇو. ڪالوءَ جو گڏھه مئو ته چلھه به ته ڪالوءَ جي گھر جي وسامي ان ۾ مولوي ارباز ۽ ڪالونيءَ وارن جو ڪھڙو نقصان...!!! آخر ڪنھن جي مٿي ۾ گـَتِـي پئي آ جو ويٺو ڪالوءَ جي ڪاڻ ڪڍي. ھر ڪو پنھنجي ذاتي ۽ محدود دنيا جي دائري ۾ چاڪيءَ جي ڏاند وانگر مشغول ۽ مصروف ھو. شام ٿي ته سُومل جو دروري کڙڪيو سُومل درتي وئي ته سامھون مولوي ارباز پنھنجي ٺونٺ جيڏي ڏاڙھيءَ تي ھٿ ڦيرائي مشڪي رھيو ھو. سُومل سلام ڪري پڇيس: “جي مولوي صاحب خير ته آھي...؟؟؟”
مولوي ارباز ورائيندي چيس: “ھا ٻيو سڀ خير آڪالهه منھنجا سمورا گھر ڀاتي عيد ملھائڻ پشاور ويا، سومان وري ھتي اڪيلوٿي پيو آھيان. ھونءَ ته ڪم ڪار ڪو خاص ڪونھي پرسڀاڻي عيد واري ڏينھن مھمان ۽ دوست جام ايندا سومان سوچيو ته ماني وغيره پچائڻ لاءِ تو کي چوان. ھونءَ ته ان ڳالهه جي به پرواهه ناھي ڇو ته منھنجي ھڪ اشاري تي خدمتن ڪرڻ وارا لائين لڳائي بيھندا پر مونکي مناسب ڪو نه ٿو لڳي ته ڪنھن کي تڪليف ڏيان.سڀاڻ وري مسجد جي ٻاھران سئو سوا سئو ڍور به اضحيٰ ٿيندو ۽ ماڻھو وري منھنجي دعا کانسواءِ اضحيٰ ڪرائڻ لاءِ تيار به ناھن، آخر پنج حج جو ڪري آيو آھيان. خيرعيد واري ڏينھن گوشت وغيره به جام ٿيندو ۽ ھڪڙو قربانيءَ جو پاڏو منھنجو به ڪُسبو سو چڱو چوکو ڀاڱو تو کي به ملندو. پوءِ ٺيڪ آعيد واري ڏينھن معنيٰ سڀاڻي صبح جو ڏھين بجي تائين گھر پھچي وڃجان ۽ مھمانن لا ءِ ماني تيار ڪجانءِ...”
سُومل مولوي ارباز جو تقريرنما حڪم نامو ٻڌي پريشانيءَ وچان چيس: “پر مولوي صاحب عيد واري ڏينھن ته...” ان کان اڳ جو ھوءَ ڪجهه چئي مولويءَ سندس ڳالهه ڪٽيندي چيس: “خير آ تون فڪر نه ڪر عيد جا ٻه ٽي ڏينھن تون منھنجي گھر اچي ڪم ڪجانءِ ته ان جي بدلي گذريل ۽ ھن مھيني جو ڪرايو مان تو کان ڪو نه وٺندم بس ھاڻي ته ٺيڪ آنه...”
مولوي ارباز خان پنھنجو حڪم نامو جاري ڪري ڪنڌ ڦيرائي ھليو ويو.سُومل درتي خاموش بيٺي رھي. جي ڪڇي ٿي ته مولويءَجا تارا ٿا ياداچنس ۽ پوءِ نتيجو ٻارن سميت سندس گھر کان ٻاھر. جيڪا ڳالهه سُومل جي وس کان ٻاھر ھئي ڇو ته ھن کي ھـَـڙَ ۾ رپيو ٽڪوبه ڪو نه ھو ۽ جي وڃي به ته ڪيڏانھن وڃي...!!!؟؟؟ انھن ٽن معصوم ٻارن کانسواءِ سندس دنيا ۾ ٻيو ڪوئي ھيس به ته نه. خير سان اھو ڏينھن به گذري ويو ۽ ٻئي ڏينھن عيد جو سج به اڀريو. سُومل پنھنجي ٻارن کي وھنجاري سھنجاري پراڻا ڌوتل پوتل ڪپڙا پارايا.عيد نماز ٿي ۽ ھر ڪنھن وڏيءَ عيد جا شڪرانا ادا ڪيا. ماڻھن ھڪ ٻئي کي مبارڪون ڏنيون ۽ وتيون. ھر ڪنھن جا چھرا خوشيءَ مان ٻھڪيا پئي ۽ واقعي به حقيقي خوشي ماڻھن جي چھرن تان بـَـکِي پئي. بس ھڪ سُومل ئي ھئي جيڪا پنھنجي گُدام نُمان ڪمري واري گھر اندر پراڻن ڪپڙن ۾ ملبوس پنھنجن ٻارن سان ڳلي لڳي اکين مان نير وھائي رھي ھئي.ڇوته اھا ٻئي عيد هئي جيڪا ھن پنھنجن ٻارن سان محبوب کانسواءِ پئي ڪئي...
مولوي ارباز جي مسجد جو ڇوڪرو نياپو کڻي آيو: “مھمان پڄڻ وارا آھن تنھنڪري جلد پڄو ۽ ماني پچائڻ جو بندوبست ڪريو...”
سُومل جا ٻار پاڙي جي ٻين ٻارن وانگر اضحيٰ ٿيندڙ جانورن کي ڪُسندي ڏسڻ لاءِ ٻاھر نڪري ويا. سُومل پلاند سان اکين منجھان ڳوڙھا اگھي مولوي ارباز جي گھر ڏانھن رواني ٿي. ھڪڙي گھٽي ٽپي ته اتي پنج ڍور ڪـُـٺا پيا ھئا. رت نالين ۾ ريلا ڪري وھي رھيو ھو، ٻئي گھٽي ٽپي ته لڳ ڀڳ اتي به ساڳي ماجراھئي. قرباني ڪندڙ ماڻھو ھڪٻئي کي قربانيءَ جون مبارڪون ڏئي ۽ وٺي رھيا ھئا ۽ جن قرباني نه ڪئي ھئي انھن کان پڻ مبارڪون حاصل ڪري رھيا ھئا. ڪافي غريب ۽ فقير اضحيٰ ٿيندڙ جانورن جي ڀرسان ٿانءَ ۽ ڳوٿريون کڻي خوشامدي نظرن سان اضحيٰ ڪندڙ مالڪن ڏي ڏسي رھيا ھئا. سُومل ٽئين گھٽي ٽپي مولوي ارباز جي دروٽ پڳي ته ساڳئي گھٽيءَ ۾ پريان مولوي ارباز مسجد ٻاھران قطار۾ بيٺل ڍوراضحيٰ ڪرائي رھيو ھو ۽ ھر قرباني ڪندڙ جي حق ۾ واڇون ٽيڙي وڏي واڪ دعا گھري رھيو ھو...
مولويءَ جي نظر جيئن ئي سُومل تي پئي ته ھن کيس ھٿ سان گھر وڃڻ جو اشارو ڪيس. سُومل سندس گھر ۾ داخل ٿي باورچيخاني منجهه کاڌي پچائڻ جي سامان جو جائزو وٺڻ لڳي ته ايتري ۾ مولوي ارباز به اچي وارد ٿيو. ھن جي ھٿ ۾ تازي گوشت جو ٿالهه ھو، جنھن ۾ پيل ٻوٽين منجهه اڃان ڪجهه ساهه باقي ھو جو اھي جھٽڪا ڏيئي آخري پساهه کڻي رھيون ھيون. مولوي سڌوورانڊو ٽپي ڪمري ۾ ويو ۽ سُومل کي ھڪل ڪندي سڏ ڪيائين. مولويءَ جي ڪپڙن ۽ ھٿن تي اضحيٰ ٿيل جانورن جورت لڳل ھو. مولويءَ گوشت سان ڀريل ٿالهه سُومل کي ھٿ ۾ ڏيندي چيو: “اچي ھي گوشت فرج ۾ ٺاھي رک ته مان رت ھاڻان ھٿ ڌوئي اچان...”
سُومل سندس حڪم مطابق اڃان فرج ۾ گوشت ٺاھي رکيو ئي مس ته مولوي مٿان اچي بيٺس ۽ سندس ٻانھن کان جھلي چيائينس: “ڏس جيڪو چوانءِ ٿو سوچپ چاپ ڪجانءِنه ته نتيجا ڏاڍاخراب نڪرندئي...”
مولوي ارباز جي وات مان ڪُتي واري گـِگهَـه ڳـَـڙِي رھي ھئي.سندس اکين ۾ تازو خون لھي آيو ھيس ۽ سندس وجودمان حـَوَسَ جي ڌَپَ اچي رھي ھيس. عيد جو وڏو ڏينھن ھو ھر ڪو پنھنجي رب جي بارگاه ۾ قرباني ڏئي خوشيون ملھائي رھيو ھو. پر انھن سڀني جي قربانين کان ھٽي ڪري اڄ ھڪ ماءُ پنھنجي معصوم ٻچن خاطر غربت جي ٽياس تي خاموشيءَ سان سُوليءَ چڙھي ۽ ان عظيم قربانيءَ واري ڏينھن تي پنھنجي لــَڄَ جي قرباني ڏنائين. ٻاھران ڪنھن وڏي ڍورجي قربان ٿيڻ تي خوشيءَ مان هڪ ماڻھوءَ ٻئي ماڻهوءَ کي قربانيءَ جي مبارڪ ڏيندي چيو:
“ادا قرباني مبارڪ.....”
20 ڊسمبر 2007
ڪراچي