هڪ قبر ٻه لاش
واھ سائين واھ! چئبو ته دنيا کان بي خبر پنهنجي ڌُن ۾ ويٺو آهين. حويلي جي ٻي نوڪر سلطان، خدا بخش کي خيالن جي دنيا کان ٻاهر آڻي ڇڏيو.
سلطان مان پريشان آهيان مون کي تنگ نه ڪر.
پريشان! صفا چريو آهين، هيڏي وڏي حويلي ۾ ڪهڙي شيءِ آهي جيڪا توکي پريشان ڪري رهي آهي؟ عيش عشرت آهي، مريدن جا ڏوڪڙ، پوءِ به تون پريشان آهين؟!..
ها، سلطان مان پريشان آهيان.
پر ڇو ۽ ڇا جي ڪري؟
منهنجي جواني منهنجي پريشاني جو سبب آهي.
جواني! جواني به ڪنهن کي پريشان ڪيو آهي ڇا؟ سلطان ٽهڪ ڏيندي چيس، مان به ته جوان آهيان، کڻي تنهنجي چمڙي مون کي اڇي آهي.
اها اڇي چمڙي ئي ته آهي جنهن مون کي پريشان ڪيو آهي.
آخر ڳالھ ڇا آهي خدا بخش؟
يار ڪابه ڳالھ نه آهي، بس منهنجي توبهن آهي توبهن. خدا بخش نڪ مٿان آڱر رکي مهٽيندي چيس.
نٿو ٻڌائين ته وڃي کڏ ۾ پئهُ رڳو ٿو توبهون ڪرين، ڄاڻ چريو ٿئين. سلطان ڪمري مان نڪرندي خدا بخش کي چيو.
خدا بخش کٽ تي پاسا ورائيندو رهيو، گھڻي دير تائين ڇتِ کي تڪيندو ۽ سوچيندو رهيو، پر هن حويلي مان نڪرڻ جا ڪا واھ ئي ڏسڻ ۾ نه آئي، خدا بخش سائين وڏي جي اجازت کانسواءِ وڃڻ نه پيو گهري، ڇو ته هو اڪثر چوندو هيو ته جنهن سائين وڏي جي نافرماني ڪئي اهو جهنمي آهي ۽ خدا بخش جهنمي نه پيو ٿيڻ چاهي.
رات ڪافي گذري چڪي هئي، خدا بخش اڃا جاڳي رهيو هو، هن ائين محسوس ڪيو ته ڪو ماڻهو هن جي ڪمري ڏانهن وڌي رهيو آهي، هن پنهنجيون اکيون در ۾ کپائي ڇڏيون، جيڪي اڃا تائين کليل هيون، سڪينه کي ايندو ڏسي هن جي بُت مان ساھُ ڇڏائجي ويو هو هيئنر هڪ لاش مثل لڳي رهيو هو، ان لاش مثل جنهن جو موت ڪنهن خوف وچان ٿيو هجي. هو صرف سڪينه کي تڪي رهيو هيو، جيڪا هن جي کٽ تي پهچي چڪي هئي.
ڏس خدا بخش تنهنجي محبت مون کي اڄ تائين ڏاڍو جلايو آهي، اڄ محبت ئي هيسيتائين اچڻ تي مجبور ڪيو آهي، تون ساٿ ڏي ته آءُ هيءَ حويلي به ڇڏي توسان هلنديس. سڪينه خدا بخش کي چيو، جيڪو اڃان تائين بُت بڻيو پيو هيو.
خدا بخش هن سيني ۾ جيڪا باھ ٻري رهي آهي، ان کي تون ئي وسائي سگهين ٿو. خدا واسطي صرف هڪ دفعو پنهنجي ٻانهن ۾ مون کي جهلي ايڏو زور ڏي، ايڏو زور ڏي جو آءُ تنهنجي جسم سان هڪ ٿي وڃان. سڪينه نِوِڙي خدا بخش کي چُمي ڏني، خدا بخش جي بدن ۾ بجلي ڊوڙ کاڌي، هن جا چپ خشڪ ٿي چڪا هئا، هو ٽِپُ ڏئي کٽ تي اٿي ويٺو، سڪينه پنهنجون ٻانهون خدا بخش جي ڳچيءَ ۾ وجهي خدا بخش کي ليٽايو ۽ لڳاتار چميون ڏيندي رهيس، خدا بخش جي دل زور زور سان ڌڙڪندي رهي، هو ائين محسوس ڪري رهيو هو ته ڄڻ مان جهنم جي هيٺين طبقي ۾ وڃي رهيو آهيان. خدا بخش سڪينه جي ڀاڪر مان پاڻ ڇڏائي ڪمري مان نڪري ويو، دل ۾ آيس ته رڙيون ڪري دنيا وارن کي ٻڌايان ته هڪ حويلي ۾ اڄ ڇا ٿي رهيو آهي، پر سائينءَ وڏي جي بدنامي جي ڪري چپ ٿي ويو.
سڪينه جنهن جون اکيون ڳاڙهيون ٿي چڪيون هيون، جنهن جي چپن جي گرمي پري کان محسوس ٿي رهي هئي، هُن جوسينو اُڀري آيو، سڪينه ٻنهي هٿن سان سيني کي مهٽڻ شروع ڪيو، اندر مان هڪ آھ نڪتس، گرم آھَ، “اڙي خدا بخش شل تون به مون وانگر جلندو رهندين.” ڪمري کان ٻاهر نڪري سڪينه آس پاس جو جائزو ورتو ۽ سڌو حويلي اندر هلي وئي. خدا بخش جيڪو ڪمري کان ٻاهر اڱڻ ۾ وڻ جي اوٽ ۾ بيٺو هيو، تڪڙا تڪڙا قدم کڻندو ڪمري ۾ داخل ٿي در اندران بند ڪري ڇڏيو.
سج ڪافي چڙهي چڪو هو، پر خدا بخش جي ڪمري جو در اڃا اندران بند هيو ، معمول موجب سائين وڏو ٽهلندو اچي نڪتو.
ڇو خدا بخش اڃان تائين سُتو پيو آهي؟ رات ڪاڏي ويو هيو هو ڇا؟ سائين وڏي خدا بخش جو در بند ڏسي سلطان کي چيو جيڪو ڪُتر هڻي رهيو هو.
سائين خبر ناهي مان جاڳايانس ٿو. سلطان ڪُتر جي مشين مان هٿ ڪڍندي چيو.
سلطان گھڻو ئي در کڙڪايو، پر اندران ڪو به جواب نه مليس، هن کي سمجھ ۾ نه پئي آيو ته خدا بخش سڏ ڇو نٿو ڏئي؟ يا رات ڪو نشو ڪيو اٿائين؟ سلطان در جي وِٿيءَ مان ڏٺو، هن کان رڙ نڪري وئي،“ادا خدا بخش تو هي ڇا ڪيو.” سلطان ڊوڙندو سائين وڏي وٽ آيو.
سائين.......... سائين خدا بخش ڇتِ ۾ ٽنگيو پيو آهي.
ڇا؟! سائين حيرت وچان وراڻيو.
ها سائين خدا بخش مري ويو! سلطان روئيندي چيو.
سائين در جي وٿي مان خدا بخش کي ڏٺو جيڪو ڇت ۾ ٽنگيو پيو هو، سائين گھڻي سوچ ڊوڙائي پر کيس خبر نه پئجي سگهي ته خدا بخش خودڪشي ڇو ڪئي آهي؟ سائين وڏي پوليس گھرائي ورتي. پوليس دروازو ڀڃي خدا بخش جي لاش کي هيٺ لاٿو، گھڻي ڪوشش باوجود پوليس کي ڪوبه اهڙو ثبوت نه ملي سگهيو جنهن مان خدا بخش جي خودڪشي جو پتو پئجي سگهي. ڊاڪٽر رپورٽ ڏني ته ذهني دٻاءَ سبب خودڪشي ڪئي وئي آهي. پوليس کي ۽ وڏي سائين کي اها ڄاڻ پئجي نه سگهي ته خدا بخش تي ڪنهن جو ۽ ڪهڙو سخت دٻاءُ هيو؟!.. ڀلا سائين ۽ پوليس کي سُڌ پئي به ڪيئن، خدا بخش ته سور اندر ۾ سمائي هليو ويو، جيڪو سدائين جهنم جي باھ کان ڊڄندو هيو.
بابا شل ڪاريءَ تي پير پوئي. سڪينه اندر ۾ پيءُ کي پاراتا ڏيڻ لڳي. سوچي رهي هئي ته منهنجي شادي بابو ڪرائي ها ته مان خدا بخش کي تنگ ڇو ڪريان هان، خدا بخش منهنجي تنگ ڪرڻ تي خودڪشي ڪئي آهي، بابو قاتل آهي، خدا بخش جو، منهنجو، منهنجي جذبن ۽ تمنائن جو.
سڪينه اندر ئي اندر ۾ روئي رهي هئي، هوءَ سوچي رهي هئي ته ان خون ۾ مان به شامل آهيان، مان به قاتل آهيان. پر نه .......... قاتل ته بابو آهي، مان ته مجبور هيس، مان پنهنجن حسرتن کي ڪيئن برباد ڪريان، اندر ۾ جوانيءَ جو جيڪو طوفان پيدا ٿي چڪو آهي، ان کي روڪڻ منهنجي وس ته نه رهيوآهي، منهنجي دل ۾ به پيار آهي، مان به چاهيان ٿي ته ڪو اهڙو هجي، جيڪو مون سان ويهي ٻه پيار جا ٻول ٻولي ۽ منهنجي جذبن کي ٿڌو ڪري، جيڪي سالن کان منهنجي سيني ۾ اڀري رهيا آهن، جيءُ جلائي رهيا آهن.
اڄ خدا بخش کي مهينو گذري چڪو آهي، سڪينه پنهنجي ڪمري ۾ هميشه وانگيان در بند ڪيون ويٺي آهي، سڪينه جي ذهن ۾ اڃا تائين خدا بخش جو سهڻو چهرو، ڪاريون اکيون، گھنڊيدار وارَ، اڏول جسم، ذهن ۾ نقش ٿيل ۽ هن جي اکين ۾ سمايل هيو، هو سوچي رهي هئي ته آخر هاڻي ڇا ٿيندو؟ مان ائين ئي مري وينديس، مون سان ڪو سور سلڻ وارو آهي ئي ڪونه، خدا بخش چڱو هيو، پر....... پر خدا بخش مون کي ڇا ڏنو؟ هوبه ته منهنجي سيني اندر لڳل باھ کي سمجهي نه سگهيو هو.
سڪينه سوچي سوچي ٿڪجي پئي، نيٺ هُن هڪ ڳالھ سوچي ورتي، سڪينه جو منهن گلاب جي گل وانگيان ٽڙي پيو، ڳل خوشي وچان ڳاڙها ٿي پيس. پر خدا بخش وانگيان هو به انڪار ڪري ته پوءِ؟ سڪينه اهو سوچي مايوس ٿي وئي. نه ! مون کي مايوس ٿيڻ نه کپي، مان ڪوشش ڪنديس پوءِ جيئن هوندو نصيب ۾.... الله ڀلي ڪندو، صرف رات ٿئي مان پنهنجو ڀاڳ آزمائينديس.
رات پنهنجي جوڀن ۾ هئي، سياري جون سرد هوائون هر جسم کي ٿڌو بڻائي رهيون هيون، هر ڪو ساھ وارو سيءَ کان لڪل هيو، مڪمل خاموشي ڇانيل هئي، صرف آواز هيو ته هوا جو، آواره هوا جو، تڙپائيندڙ هوا جو. سلطان ڪمري اندر سوَڙِ ۾ سيءَ کان لڪل هيو، هو گهري ننڊ ۾ ستل هيو. سلطان ٽپ ڏئي اٿيو، هن جو در کڙڪي رهيو هيو.
ڪير آهي!؟ هن گهبراهٽ وچان سوڙ هٽائيندي پڇيو.
سلطان کي ٻاهران ڪو به جواب نه مليو.سلطان در کوليو هن جون اکيون ڄمي ويون، هو سوچي به نٿي سگهيو ته سڪينه هتي ايندي، هن کي خبر هئي ته حويلي اندر سواءِ مرحيات خدا بخش جي ٻيو ڪو به نه ويندو هيو ۽ نه ئي ڪا عورت حويلي کان ٻاهر نڪرندي هئي، هن خواب سمجهيو، اکين کي جڏهن زور سان مهٽيائين تڏهن خبر پيس ته خواب نه پر حقيقت پيو ڏسان. هو بت بڻجي ويو، اکيون ٽِڪَ ڪري سڪينه کي ڏسندو رهيو، جيڪا هن جي بستري تي ويهي چڪي هئي.
سائنڻ توهان....... هن همٿ ڪري پڇيس.
ها، سلطان ڀرسان ويھ تو سان ٻه چار ڳالهيون ڪرڻيون آهن.
ڪهڙيون ڳالهيون؟!.
تون ويھ ته ٻڌايانءِ ٿي.
سلطان ڪجھ به نه سمجهي سگهيو، هو آهستي آهستي اچي کٽ تي ويٺو، هن جا حواس هن جو ساٿ تڏهن ئي ڇڏي ويا، جڏهن سڪينه اٿي ڪمري جو درُ بند ڪيو.
سائنڻ..... سائنڻ هي توهان ڇا ڪري رهيون آهيون؟ سلطان ڊپ وچان وراڻيو، پر اڃا هو ڪجھ به نه سمجهي سگهيو.
سڪينه کٽ تي سلطان ڀرسان ويهي رهي، سلطان سُرڻ جي ڪوشش ڪئي پر، هو هينئر سڪينه جي ٻانهنِ ۾ اچي چڪو هيو، هن ۾ اها همٿ نه هئي جو هو سڪينه کان پاڻ ڇڏائي ڀڄي، جيڪا هن کي چميون ڏئي رهي هئي.
منهنجي اندر ۾ باھ ٻري ٿي، منهنجو اندر جلي ٿو، ان کي وسائڻ لاءِ تو وٽ آئي آهيان سلطان.!
سلطان ڪو به جواب ڏئي نه سگهيو، سلطان جي بدن ۾ چرپر ٿيڻ لڳي، هن جون اکيون به ڍريون ٿينديون ويون، چپ خشڪ ٿي چڪا هيس، سخت سياري هوندي به سلطان جو بدن پگهرجي ويو، سلطان جي رڳن ۾ خون ان وقت تيز تيز ڊوڙڻ شروع ڪيو جڏهن سڪينه جا چپ هُن جي چپن سان مليا ۽ هن جا چپ سڪينه جي چپن ۾ هيا. سلطان جون ٻانهون ازخود سڪينه ڏانهن وڌيون ۽ هينئر ٻئي هڪ ٻئي جي ڀاڪر ۾ هيا، ڪمري اندر سنهن سنهن آوازن سان گڏ گرم گرم ساھَ هيا مٺڙا مٺڙا درد ۽ سور هيا. هو هڪ ٻئي کي ائين چنبڙي پيا، ڄڻ کٽ تي هڪ جسم ستل هجي. سلطان جو هڪ هٿ جيڪو سيني تي ڪنهن شيءِ کي مهٽي رهيو هيو، اهو هٿ هيٺ سرڪندو ويو، سرڪندو ويو.، ۽............ ۽ گھڙي کن کانپوءِ هڪ سرد آھَ سڪينه جي اندر مان نڪتي، اها آھ جيڪا هن جو اندر ٺاري رهي هئي، هوءَ لڳاتار ٿڌا ساھَ کڻي رهي هئي، هن جون اکيون وڌيڪ ڍريون ٿي رهيون هيون. سڪينه هڪ دفعو سلطان کي زور سان پاڻ ڏانهن ڇڪيو. هڪ مٺو درد، هن جي اندر مان اڀري ٻاهر آيو ۽ گھڙيءَ کن کانپوءِ ٻئي جسم ساڻا ٿي پيا. سڪينه کي ڪا خبر نه هئي ته هوءَ ڪٿي آهي، هن جي اندر ۾ جيڪا خوشي اڄ پيدا ٿي هئي سا هن کي پنجويهن سالن تائين پنهنجو پيءُ به نه ڏئي سگهيو هو. هوءَ گھڙي کن بي ساهي بت وانگر کٽ تي ليٽيل رهي ۽ پوءِ سڪينه اُٿي.
سلطان آءُ سڀاڻي به اينديس. هوءَ ڪمري کان ٻاهر نڪري وئي، اڄ سڪينه جي چال ڇڙواڳ هرڻي وانگيان هئي.
سلطان هاڻي سوچيو ۽ دل ئي دل ۾ پشيمان ٿيڻ لڳو، توبهون ڪرڻ لڳو. ڪيڏي وڏي غلطي ڪئي اٿم!، قيامت ڪاري ڪري ڇڏيم، اڳتي اهڙي غلطي نه ڪندس، سڀاڻي اچي ته جهليندومانس. هو سڄي رات سوچيندو رهيو، سڪينه ۽ حويلي جي ٻين ڀاتين تي.
سلطان سڄو ڏينهن به سوچيندو رهيو. اڄ رات مان جواب ڏيندو مانس ته “سائنڻ مون کان اهيو گناھ جو ڪم ڪونه ٿيندو، جيڪو ڏوھ ڪيم سو مولا ٻاجھ ڪري بخشيندو. آخر بندو گندو آهي، خطا جو گهر آهي”. سلطان پڪو پھ ڪيو ته اڄ رات جهليندومانس. پر جڏهن رات جو ڪمري ۾ هوءَ داخل ٿي، در بند ٿيو، ۽ سلطان سڪينه کي ڪجھ چئي نه سگهيو، وري به جسم هڪ ٿي ويا. ۽ هاڻي هر رات ائين ٿيندو رهيو.
سڪينه جي دل هاڻي ڪچي ٿيڻ لڳي، ڪڏهن الٽيون ته ڪڏهن اوڪارا، هن کٽي شيءِ کائڻ شروع ڪئي. هن کي پنهنجو پيٽ وڏو ٿيندو ڏسڻ ۾ آيو ۽ پيٽ ۾ ڪنهن شيءِ جو چرڻ به هن محسوس ڪري ورتو. هوءَ مايوس ٿي وئي. هاڻي ڇا ٿيندو!؟ سڪينه سوچي رهي هئي، رات سلطان سان ڳالهائينديس ڪونه ڪو رستو ضرور تلاش ڪري وٺندو، آخر مرد آهي سڄو ڏينهن ٻاهر ٿو گذاري.
سلطان مون کي پيٽ ٿي پيو آهي، هاڻ هل ته هن حويلي مان نڪري هلون. سڪينه رات جو سلطان کي چيو.
سلطان کان ڄڻ شرڪ نڪري ويو. نه سائنڻ مان اهيو ڪم نه ڪندس، باقي سڀاڻي دوا وٺي ايندس، الله رحم ڪندو. سڪينه اڄ دوا جي آسري تي حويلي ۾ واپس آئي، پر دوائن به فرق نه ڏيکاريو. سڪينه جو پيٽ هاڻي ڪافي وڌي چڪو هيو، ۽ سلطان حويلي مان غائب هيو.
حويلي اندرسڪينه جي وڌندڙ پيٽ سائين وڏي ۽ وڏي سائنڻ کي پريشان ڪري رکيو، هنن سمجهيو ته ڇوڪري کي جلندر جي بيماري آهي. پر جڏهن وڏي سائنڻ ٻار چرندي محسوس ڪيو ته هن جا حواس خطا ٿي ويا، هو ذري گھٽ بيهوش ٿيڻ واري هئي ۽ جڏهن سائين وڏي کي اها خبر پئي ته سائين وڏو سوچ ۾ پئجي ويو. هاڻي منهنجي عزت خاڪ ۾ ملي ويندي، ماڻهن ۾ ڪهڙو منهن وٺي ويندس. هن کي ڪابه ڳالھ سمجھ ۾ نه پئي آئي ته هو ڪري ته ڇا ڪري؟ سائين وڏو پيٽ اندر لڪل ٻار ۽ سڪينه تي ڪاوڙيل هيو، پر هوسڪينه کي ڪجھ چئي نه پئي سگهيو. ڇو ته خبر هيس مون پنهنجي پير تي ڪهاڙو پاڻ هنيو آهي. سائين وڏي کي اها به خبر پئجي ويئي ۽ سمجهي ويو ته خدا بخش خودڪشي ڇو ڪئي ۽ سلطان غائب ڇو آهي. سائين وڏو عزت بچائڻ لاءِ سوچي رهيو هيو ته عزت ڪيئن بچائجي ۽ هيءَ ڳالھ به حويلي کان ٻاهر نه نڪري. سائين نيٺ فيصلو ڪيو ته رات پنهنجي هٿن سان پنهنجي ڌيءُ جو ڳلو گھٽيندُس ۽ هميشه لاءِ بدنامي کان بچي ويندس.
رات پنهنجي ڪاري چادر ويڙهي آيل هئي، سڪينه ڪمري اندر لڇي ڦٿڪي رهي هئي، هن جو بدن سور سور ڪري رهيو هو، پيٽ اندر مئل ٻار پنهنجو زهر ماءُ جي جسم ۾ داخل ڪري چڪو هيو، جيڪوٻار ڪيرائڻ وارين گھڻين دوائن کائڻ جي اثر سبب پيٽ ۾ ئي مري ويو هو. سائين وڏو سڪينه جي ڪمري اندر داخل ٿيو پر سڪينه ته اڳ ئي مري چڪي هئي، سڪينه جا چپ ڪارا ٿي چڪا هيا، بدن ڪاراٽجي ويو هيس ۽ بسترو سڄو رت سان ڳاڙهو ٿيل هو، سڪينه جو پيٽ وڏو ٿي چڪو هيو، سائين وڏي هڪ ڀيرو سڪينه تي نظر وڌي جيڪا هن جي گھٽن ڏيڻ کان اڳ ئي مري چڪي هئي. پوءِ هن آسمان جي طرف ڏسڻ جي ڪوشش ڪئي پر هن جو نظرون ڪمري جي ڇت تائين محدود رهيون. سائين وڏي ٿڌو ڇوڪارو ڀريو. هن کي پنهنجي عزت بچندي محسوس ٿي.
حويلي ۾ نه روڄ هيو نه راڙو، بلڪل خاموشي هئي ۽ حويلي جي هڪ ڪمري ۾ کوٽيل هڪ قبر ۾ ٻه لاش دفن ڪري ڪمري کي هميشه لاءِ ڪلف هڻي بند ڪيو ويو.
لکيل نصيرآباد 6 آگسٽ 1985
سنڌ رنگ ڊائجسٽ جي حويلي نمبر ۾ شايع ٿيل