آفريقي غلام ڪئين ٿيا
هنن اُتي ڪئنال کوٽيا، هنن جي نظر آفريقي کاڻين تي هئي جتان سون ۽ هيرن تي قبضو ڪرڻو هو. ڊچ ان کان اڳ انڊونيشيا ۽ ٻين ملڪن تي قبضو ڪري چڪا هئا.
ڊچ قبضي گيرن خلاف پهرين ويڙهه زهوسا قبيلي وارن ڪئي جن سمجهيو ته اڇي چمڙي وارا اسان جي ڌرتي تي قابض ٿي اسان کي غلام بڻائي ڇڏيندا پر کين ڪاميابي ان ڪري نه ملي جو زهوسا متحد ۽ منظم نه هئا مختلف گروهن ۾ ورهايل هجڻ هنن جي ناڪامي جو سبب بڻيو.
ائين ئي جيئن 1843ع ۾ جڏهن انگريزن سنڌ تي ڪاهه ڪئي ته مير حڪمران اڪيلا ٿي بيٺا. ڪيئي غدار سندن حڪومت وڃائڻ جو سبب بڻيا ۽ سنڌي قوم متحد ٿي نه وڙهي سگهي، سنڌ جو وڏيرو طبقو ۽ موقعي پرست ماڻهو انگريز سرڪار سان وڃي مليا، نتيجي ۾ ٻڌي نه هئڻ ڪري ٿورڙن انگريزن هڪ وڏي قوم کي غلام بڻائي ڇڏيو، جيڪا غلامي هڪ صدي تائين هلي.
17هين صدي جي آخر ۾ هالينڊ يعني ڊچ جا هٿ ڪمزور ٿي رهيا هئا ۽ برطانيا سگهاري پوزيشن ۾ اچي سڄي دنيا ۾ قبضا گيري جي شروعات ڪري ڇڏي هئي. 1806ع ۾ انگريز سرڪار ڏکڻ آفريقا ۾ پنهنجا پير رکڻ شروع ڪيا. ان جو سبب ڊچ ڪمزور ٿي رهيا هئا کين مزاحمت کي منهن ڏيڻو ٿي پيو. انگريزن اچڻ شرط هتي واپار وڌايو ۽ صنعتون قائم ڪيون.
بهرحال 17 هين صدي کان تقريبا 3 سئو سالن تائين سامراجي ملڪن دنيا جي وسيلن تائين رسائي ۽ قبضا گيري لاءِ واپار جي بهاني ۽ ڏاڍ مڙسي سان آفريقا، وچ اوڀر، ايشيا جي ملڪن تي قبضا ڪيا. ڊچ، فرانس، جرمني ۽ انگريزن آفريقا تي هلائون ڪيون، زولو بادشاهه جو تختو اونڌو ڪيو ويو، ڊچ بوئر جنگ تي زهوسا قبيلي ۽ بنتو ڳالهائيندڙن مزاحمتون ڪيون.
هنن سمورن جي قبضا گيري جو مطلب انهن وطنن مان وسيلن جي ڦر لٽ ۽ ساڳئي وقت سستو مزدور پڻ هو.
20هين صديءَ جي شروع ۾ باضابطا طور تي آفريقي عوام مزاحمت لاءِ تياري ڪئي. قوم کي منظم ڪرڻ لاءِ سياسي پارٽين جو وجود پيو. 1912ع ۾ آفريقن نيشنل ڪانگريس (ANC) 1921ع ۾ ڪميونسٽ پارٽي آف سائوٿ آفريقا جڙيون، جن هوريان ڏاڍيان پنهنجن ماڻهن کي غلامي ۽ ڦرلٽ خلاف شعور ڏنو، منظم ڪيو، ننڍيون ننڍيون مزاحمتون شروع ڪيون. ابتدا ۾ کين مشڪلاتن کي منهن ڏيڻو پيو پر مستقل مزاجي، گهڻ طرفي جدوجهد، تعليم ۽ تربيت، سٺي قيادت ۽ ڪردار جي پختگي نيٺ هڪ مضبوط تحريڪ کي جنم ڏنو، جنهن ٽي سئو سالن جي ڌاري غلامي خلاف جنگ وڙهي آخرڪار آزادي ماڻي ورتي ۽ پنهنجي ڌرتي جي وسيلن جا مالڪ بڻيا، ڪارن کي شناخت ملي، پنهنجي آزاد وطن ۾ آزاد شهري ٿي پنهنجي معاشري جي سڌاري ۽ ترقي لاءِ جاکوڙي رهيا آهن.
هڪ سوال بحرحال اڄ به موجود آهي ته آفريقي عوام قومي غلامي مان آزاد ٿي ويو پر سماجي اڻ برابري اڃا موجود آهي.
نيلسن منڊيلا آفريقا جي آزاد ٿيڻ کانپوءِ چيو هو ته ” شايد منزل اڃا
اڳڀري آهي.“
ان ڪري ضروري هجي ٿو ته قوم کي آزاد ڪرائيندڙ کي واضح نظرياتي ۽ اقتصادي موقف رکڻ گهرجي ته آزادي کانپوءِ ڪهڙو اقتصادي نظام لاڳو ڪندا. ANC آفريقا ۾ برطانوي پارلياماني نظام واري طرز تي هلي رهي هئي، جيڪا هنن حاصل ڪئي.
آزادي کانپوءِ سوال موجود آهن جن کي ڳولڻ جي ضرورت آهي ته هڪ سائنسي پورهيت انقلاب جي نظريي جي ڪيتري اهميت آهي. ڪميونسٽ پارٽي آف سائوٿ آفريقا جو اهو مقصد هو پر فوري طور تي نسلي مت ڀيد وڏو سوال هو جنهن لاءِ ڪميونسٽ پارٽي ٻين آزادي پسند پارٽين سان گڏجي پُر امن، جمهوري ۽ هٿياربند جدوجهد وسيلي گورن جي غلامي کان ۽ نسل پرستي جي خاتمي لاءِ جاکوڙ ڪئي ۽ سرها ٿيا.
سنڌ ۾ به آفريقي معروضي حالتن کان بنهه ڪا مختلف صورتحال ناهي رهي. انگريزن جي غلامي جي خاتمي کانپوءِ سنڌ پنجاب جي غلامي ۾ ڦاسي پيو، پاڪستان جيڪو گهڻ قومي ملڪ آهي، چالاڪيءَ سان اڪثريت کي اقليت تي مڙهيو ويو آهي.
اُن اڪثريت آئين جوڙي هٿ ٺوڪيا قانون ٺاهي قومن کي غلام بڻايو، سنڌ ۽ بلوچستان جي وسيلن سمنڊ، تيل، گئس، ڪوئلو ۽ ٻين معدني وسيلن تي قبضي لاءِ غلام بڻايو ويو آهي.
پاڪستان جي ڪميونسٽ پارٽي CPP ان غلامي کي سنڌ ۾ ڌارين جي مسلسل آبادي کي قبولڻ ۽ ان خلاف مزاحمت نه ڪرڻ، حقيقت پسندي ۽ معروضي حالتن جو صحيح ادراڪ نه ڪرڻ سبب CPP مڪمل طرح سان فنا ٿي وئي. جڏهن ته آفريقا ۾ پوري صدي تائين وڙهندڙ مزاحمتي تحريڪ کي ڪميونسٽ پارٽي جي سازش سمجهيو پئي ويو ته ڪميونسٽ، ANC، ڪارن، ۽ رنگدارن جي مزاحمتي تحريڪ کي ملائي رهي آهي.
اُتان جي ڪميونسٽن سڄي مزاحمتي تحريڪ ۾ مکيه ڪردار ادا ڪيو، قربانيون ڏنيون، شهادتون ماڻيون، جيل جو اذيتون برداشت ڪيون ۽ آخر ۾ گڏجي آزادي جو جشن ملهايو.
هتي ڪميونسٽن جو ذڪر ڪرڻ ان ڪري مناسب ٿيو جو هُو قومي آزادي جي تحريڪ کي لساني تحريڪ سمجهندا رهيا آهن. آفريقي قومي آزادي جي تحريڪ ثابت ڪيو ته غلام قومن جو اهم ۽ فوري تضاد قومي آزادي هجي ٿو پر طبقاتي جدوجهد کان انڪار نٿو ڪري سگهجي.