ڪھاڻيون

مان انسان ٿيندس

محمد دين راڄڙي جي قلم مان سرجندڙ احساسن جي مهڪ من اندر تادير تاثير ڇڏڻ جي قوت سان سرشار ملي ٿي، سندس دلفريب ڪهاڻين جا ڪردار ۽ موضوع ظاهري طرح ته پنهنجي معاشري جا عڪاس آهن، پر مختصر ترين ڪهاڻين ۾ به هو سهڻي چترڪار جو روپ ڌاري پنن جي ڪئنواس جي لفظن جي موتين جا اهڙا ته نقش چٽيا آهن جو سندس معصوم سڀاءَ جيان لکڻين سان به پيار جي پالوٽ کي پسي سگهجي ٿو، ۽ يقينن انهن مان ڪي اڻ ڇهيا احساس پاڻ کي پنهنجي ڪهاڻي بيان ڪندي سڪ ۽ سوز جي رشتي سان پاڻمرادو ڳنڍي وٺن ٿا.
Title Cover of book مان انسان ٿيندس

سرڪس

شو شروع ٿيڻ ۾ اڃان دير ھُئي. وچين ڌمال ھُئڻ سبب ماڻھن جا ڪٽڪ اچي لٿا ھا. ھر پاسي گوڙ ئي گوڙ لائوڊ اسپيڪرن جا آواز: او ڀائو ھيڏي، او ادا ھلي آ ٻه ڌڙيو ٻار... ميجڪ شو... ھيڏانھن اچو عجيب و غريب جانور...روشنيون آواز... ڪن ڏاريندڙ آواز... ماڻھو ئي ماڻھو ھڪڙا تماشبين، ٻيا تماشو. ٺڪ ٺڪ ٺڪ آ ڀائو آخري شو، ٽڪيٽ وٺو. موت جو کوھ زندگي ۽ موت جو سودو ھڪ ڪار پنج موٽر سائيڪل..... زوڪاٽ.... ٺڪ ٺڪ ٺڪ شو ختم.... اچو پرين ٽرين تي... آسمان سان ڳالھيون ڪندڙ جھولا... بازارون، دڪان، ڪلھا گس.. وَنڪوونڪي گھرن جي تهه خانن مان نڪتل ماڻھو.... جيون جي نفسانفسي کان فرار ٿيل ماڻھو... گوڙ گُھمسان ۾ وڃائجي ويل انسان.. درٻار جي احاطي ۾ دھل جي ٿاپ تي مدھوش ٿي نچندڙ ماڻھو... گوڏن ڀر وار کولي الغوزي جي مڌُر آواز ۽ جوڙي تي ڪنڌ ڌوڏيندڙ عورتون... نغارا ڌمال.... نعرا.... بيت ڏوھيڙا.... پيرين اُگھاڙا قافلا، گھرن جي ٻِرن مان نڪري ايندڙ ماڻھو... شھر جي گھٽين ۾ ماڻھن جا ريلا... ڀورا، ڪارا، قد آور، بندرا، ڄامڙا، سھڻا، ڪوجھا، پڪا پوڙھا، ڏسڻا وائسڻا ماڻھو... ڪي ڪھڙي نيت سان ته ڪي ڪھڙي خيال سان. ڪي فقير منش ته ڪي گيڙو رتا... ملنگ، مَست. ڪي ٽولن ۾، ڪي اڪيلا... تن تنھا... ڪي جوش خروش ۾ ته ڪي ھيڏي ماڻھن ھوندي ھيکلا ھيکلا... اداس نِراس..... ماڻھو جو من به ته ميلي جيڏي ماپ رکي ٿو... سرڪس جي شو ۾ وڃي وقت بچو ھو؛ رڳو چند ڪرسيون خالي ھيون..... سرڪس جو مينئجر پريشان ھو جو ڪوڏو اڄ ڪرتب ڏيکارڻ کان نابري واري بيٺو ھو.....بخار جون ٻه ٽڪيون کائڻ باوجود ڪوڏو منجھيل ھو.. ته ڪيئن ڪري سندس برقي رفتار سان حرڪت ڪندڙ بُت اڄ چيو نه پيو ڪريس.... مينئجر جي ھر ممڪن ڪوشش: ڏس ڪوڏو اسان وٽ ھاٿي، گھوڙا شينھن، ڪرتب باز ڇوڪرا ڇوڪريون الائي جو ڪيترا ائٽم آھن. پر ماڻھن کي کلائبو نه ته سڀاڻي شو ۾ ڪير ايندو؟... ماڻھو مزاح چاھين ٿا.... سماجي ڇڪتاڻ سبب ماڻھو نراش آھن، ھو چند گھڙيون مسڪرائڻ چاھن ٿا... تون ھمت ڪر.... تون ھڪ ئي ڪوڏو آھين... شو شروع ٿيڻ ۾ ڪجهه وقت وڃي بچيو آھي.... اُٿ ھمت ڪر.... سڀئي سرڪس وارا ڪوڏو جي چوڌاري مڙي اچن ٿا. ھا ڪوڏو ھمت ڪر...
ڏس ڪوڏو مان مينئجر آھيان سڀني کان وڌيڪ پگھار کڻان ٿو.. پر منھنجو پنھنجو ڪم آھي... مان باصلاحيت آھيان. مان گھڻوڪجهه ڪري سگھان ٿو؛ پر ڪوڏو نه ٿو ٿي سگھان... ڪوڏو تون ئي آھين.. ڪوڏو چند ماڻھو ھوندا آھن... ھر ڪو ڪوڏو ناھي ھوندو....ڪرسيون ڀرجي وڃن ٿيون. ماڻھو شو شروع ڪرڻ لاءِ ھوڪرا ھڻن ٿا.....
انائونسر: انتظار جون گھڙيون ختم، اجھو اوھان سڀني جي مرجھايل چھرن تي مرڪون وکيريندڙ اسانجي سرڪس جو مشھورِ زمانه ڪردار ايندو ڪوڏو.... ماڻھو ھڪ آواز ٿي رڙيون ڪن ٿا ڪوڏو ڪوڏو ڪوڏو ڪوڏو ڪوڏو...... اُٿ ڪوڏو شاباش اڄ ميلو ڀريل آھي، اڄ ميلي جا اوج آھن... جي اڄ شو ڪامياب نه ويو ته اڳ ئي خساري ۾ ھلندڙ سرڪس ڪنگال ٿي ويندي.... ڪجهه ڪرتب باز، جوڪر انٽري ڪري ٿا اچن تماشبين خاموشي سان ڪرتب ڏسن ٿا.... ھاٿي، گھوڙن، شينھن جا ڪرتب....ھڪ دفعو ٻيھر شور شروع ٿي وڃي ٿو ڪوڏو ڪوڏو ڪوڏو....... ڏس ڪوڏو اسان سڀني جي روزي توسان مشروط آھي..... ڪوڏو رڳو تون ھمت ڪري ھڪ انٽري ڪري آ.... ماڻھن کي تنھنجي ضرورت آھي.... ماڻھن خوش ٿيڻ لاءِ پئسا ڀريا آھن..... ڪوڏو اٿي بيھي ٿو.... ڪوڏو جي چھري تي مصنوعي نڪ لڳي وڃي ٿو.... ڪوڏو کي ماسڪ پارايو وڃي ٿو.
ڪوڏو جو گھربل ميڪ اپ ٿي وڃي ٿو...... سرڪس جا منتظمين پردي جي پٺيان اٿي بيھي ڪوڏو جي ھمت ٻڌائڻ لاءِ تاڙيون وڄائن ٿا... ڪوڏو بخار باوجود سموريون توانايون ميڙي ھٿ لوڏيندو سرڪس جي اسٽيج تي نمودار ٿئي ٿو.... سرڪس جو پنڊال ھوڪرن سان گونجي اُٿي ٿو.....ڪوڏو جي اکين آڏو انڌار اچي وڃي ٿو.... ڪوڏو کي ھي سڄي سموري دنيا آسمان جي ڇني ھيٺان وڏي سرڪس لڳي ٿي؛ جتي ھر ماڻھو ڪوڏو آھي... ھر ڪنھن ڪو نه ڪو تماشو سِکي ورتو آھي.... ڪي ڪردار جا ڪوڏو، ته ڪي گفتار جا ڪوڏو... ته ڪي ڪرتب باز ڪوڏو...ڪوڏو ڪرتب ڏيکاري... ماڻھو کلائي ساڻو ٿي سھڪي پردي پٺيان موٽي اچي ٿو.... سڀئي ڪوڏو جي پٺي ٺپين ٿا.... شاباس ڪوڏو.. مينيجر ڪوڏو کي ڀاڪر پائي ٿو.... ڪوڏو کي قدآور مينيجر دماغ جو ڪوڏو لڳي ٿو.... ڪوڏو کي پاڻي پياري ٻيھر انٽري لاءِ قائل ڪيو وڃي ٿو.... ڏس ڪوڏو بس رڳو ھڪ دفعو.... ڪوڏو سوچي ٿو ڪيترو مشڪل آھي؛ ڪوڏو ٿيڻ.... تماشو بڻجڻ...پاڻ روئي ماڻھو کلائڻ... شايد اسان مان ھر ماڻھو ڪوڏو آھي ڪو سرڪس جو ڪوڏو... ته ڪو ٻاھر جو ڪوڏو..... ته ڪو اندر جو ڪوڏو...استاد ڪوڏو جي انٽري..... ڪوڏو تيار ٿي.... بس تنھنجا ٻه آئٽم... اعلان ٿئي ٿو ھڪ دفعو ٻيھر اوھان کي کلائي کلائي کيرو ڪندڙ ڪردار ڪوڏو، ڪوڏو... ڪوڏو سرڪس جو پردو چيري ٻيھر تماشائين آڏو اسٽيج تي گھڙي اچي ٿو.... تماشبين سيٽيون وڄائي ڪوڏو جو استقبال ڪن ٿا. ڪوڏو ابتا سبتا مختلف ڪرتب ڏيکاري فنڪاريون ڪري ٿو.... ڪڏھن ڪھڙي حرڪت ته ڪڏھن ڪھڙو ڪرتب.... ڪوڏو جي واھ واھ ٿي وڃي ٿي..... سڀئي تماشائي ڪوڏو کي پاڻ جھڙا ڄامڙا لڳن ٿا.... ڪي مجبور ته ڪي مشھور...... ڪوڏو ھٿ لوڏيندو اسٽيج جوڪر حوالي ڪري پردي جي پٺيان موٽي اچي ٿو.....مينيجر:
شاباس ڪوڏو.... اڙي بابا ڪوڏو کي چانهه پيارو.... ڏس نه ڪوڏو ھن تماشبين دنيا کي اِنگيج رکڻو ھوندو آھي.... پيٽ وڏو پاپي آھي ڪوڏو...انھي پيٽ جو کَڏو ڀرڻ لاءِ ماڻھو ڪوئلي جي کاڻين ۾ گھڙي ويندا آھن.. گٽرن ۾ لھي پوندا آھن.... ۽ ٻوساٽجي مري ويندا آھن... ٻچا پالڻ لاءِ ماڻھو سمنڊن ۾ ترورا ترورا ٿي نظرن کان اوجھل ٿي ويندا آھن ۽ ڪڏھن ناھن موٽندا......
انائونسمينٽ ٿئي ٿي... کلڻ لاءِ تيار ٿيو.... توھانجي خدمت ۾ ڪوڏو اسانجي سرڪس جي جان ڪوڏو.... ڪوڏو ڳوڙھا ٽمائيندو اسٽيج تي ڊڪندو اچي ٿو....ماڻھن جا ھوڪرا.... ڪوڏو، ڪوڏو، ڪوڏو ڪوڏو رسي تي چڙھي بابو جيان سگريٽ پي ڏيکاري ٿو، ننڍڙي گھوڙي تي چڙھي ڪيئي حرڪتون ڪري ٿو.... مائيڪ وٺي اداڪارن، پکين، سياستدانن جي نقل ڪري ماڻھو کلائي ٿو..... آخر ۾ ماڻھن کان موڪلائي پردي طرف ايئن پٺيرو موٽي ٿو جيئن ماڻھو درگاھن جي درن تان پُٺيرا موٽندا آھن پردو ڪري پوي ٿو...شو پورو ٿيو جو اعلان ٿئي ٿو... ڪوڏو لاءِ پردي جي پٺيان ۽ پردي جي اڳيان بي شمار تاڙيون وڄن ٿيون.... ڪوڏو مينيجر جي ٻانھن ۾ ساڻو ٿي ڪري پئي ٿو.... استاد اسان جو آخري شو قبول پئي جا لفظ چئي... سالن جو ٿڪ ڀڃڻ لاءِ هميشه جي لاءِ سُمھي پوي ٿو.........!!