سچ کي پُٺي...!
استاد، ٽاءِ ڪوٽ وارو صاحب پهچي ويو ٿي..............
ٻئي استاد اخبار مان منهن ڪڍندي، جواب ڏنو..........نئون آ، ٻه ٽي ڏينهن جوش اٿس ڏسون، سائين! ته... لکن جي لوڏ ڪيستائين ٿي هلي....... جنهن مهل ٿو موقعو مليس.......... ڄاڙي شروع........... استاد قوم جا اڏيندڙ آهن............. استاد سماجي سائنسدان آهن..................استاد سڌا ٿي پون ته انقلاب چند وکن تي آهي. رُڳي چٽي استادن تي آ ڇا ؟................ بابا سڄو نظام ئي اُلٽ لڳو پيو آهي. ڪير ٿو گهٽ ڪري............... جڏهن کان اهو هيڊ ماستر آيو آ، ڇورا بدتميزي تي لهي آيا آهن. سائين اوهان جو پيرڊ آ، سائين پڙهايو..................... ڄڻ پڻي جا نوڪر هجون.
ٽرڙا ٽرڙا ڇورا کڻي ڪيا ٿن ڀرتي............. پينٽ سوٽ پاتيون وتندا هن بالم بڻيا............... ڀيڻان............ اسان جي سروس، هنن جي عمر کان به وڏي آ........... هاڻي وري ٿيون هنن جا ............ زيردست....... ايتري ۾ نوجوان هيڊ ماستر اچي پاسي مان لنگهيو............. استادن رسمي سلام ڪيو............. ۽ اُٿي وڃي اسٽاف روم ۾ ويٺا.
هيڊ ماستر آفيس مان صحيح ڪري جئين ئي وزٽ تي نڪتو ته اڌ کان وڌيڪ ڪلاس خالي هئا....... ۽ ٻار لاوارث........... ڪي وڙهي رهيا هيا..... ته ڪي وڏي آواز سان گوڙ ڪري رهيا هئا...... ۽ ڪجهه ٻار چاڪ کڻي بورڊ تي”سخت گوڙ ڪندڙن جا نالا” لکي رهيا ها.......
نوجوان هيڊ ماستر ڪلاس روم ۾ داخل ٿيندي ئي گجگوڙ ڪئي...... ڪلاس آ يا مڇي مارڪيٽ آ، ڪهڙي استاد جو پيرڊ آ؟ ٻارن جو گوڙ چپ ۾ تبديل ٿي ويو..........
سائين انگريزي جو ................. سر نور احمد جو.....................
وڃو، سائين کي سڏي اچو..................... ۽ خاموش ٿي هوم ورڪ وارو بڪ کولو................
نوجوان، هيڊ ماستر لڳاتار سڀئي ڪلاس وزٽ ڪيا، سواءِ چند استادن جي................ ٻيا استاد ٽولن جا صورت ۾ اسڪول جي ميدان تي ڪچهرين ۾ مصروف هئا، ڪجهه اخبار جو انتظار ڪري رهيا هئا، ته جيئن هڪڙا استاد پڙهي پوري ڪن، ته ٻيا شروع ڪن...... استاد اخبار ايڏي دلچسپي سان پڙهندا هئا، جو لڳندو هو اخبار ياد ٿا ڪن......
غوث ڏنا.............
جيءُ....................
سرور پٽيوالي کي ته ڏسو....................... چانهه ٿو ڪاڙهي، ڪي هڏا چاڙهيا اٿس جو پچن ئي نٿا ....................
ڪير چئي سائين سچ پٽيوالن کي، سڀئي ڪم چور، سست، ڪاهل........ ٽوٽي.......... اتي تي چٽي هن سائين! ڪم جا نه ڪار جا دشمن اناج جا.................
اسلام عليڪم سائين!
وعليڪم اسلام؛
هيڊ ماستر جئين ئي اسٽاف روم ۾ داخل ٿيو................
ڪي استاد مئل ساهه سان اٿي بيٺا................... ڪنهن هٿ ڏنو، ته ڪنهن ڀاڪر پاتو.......................
هڪ استاد اخبار مان نظر چورائيندي.................. هٿ جي ٽيڪ ڏيئي ائين اٿڻ جي ڪوشش ڪئي جئين ڏانداري سان ڇپر ٿو کڻي.........
چي؛ سائين!
اُٿيو سمجهجهو...............
سر ڪلاس خالي پيا هن.......................
استاد هڪ ٻئي ڏي نهارڻ لڳا.......................
سائين فضل اوهان جو اٺين ڪلاس ۾ پيرڊ آ................. توهان جو ڏهين ۾................ سائين مراد توهان جو نائين ۾ ................... ڪجهه استاد ڪلاس ۾ هليا ويا..........................
هڪ استاد هيڊ ماستر کي ويهڻ جي صلاح ڪئي........................بحث شروع ٿيو................... چند استاد ڪلاس وٺي ايندا رهيا، ۽ ويندا رهيا پر اڪثريت استادن جي بحث ۾ زور شور سان حصو ورتو................... ڄڻ سنڌ اسيمبلي جو اجلاس پيو هلي.......................
ايتري ۾ ٻاهر اس ۾ ويٺل استادن جا چند گروپ به اچي اسٽاف روم ۾ هلندڙ بحث ۾ شامل ٿيا.......................... صاحب نئون آيو آ، ڪيئي آيا سائين اهڙا............. اصل ۾ ڇا آهي نه سر ڪرپشن جاتي ڪاٿي وڌي ويئي آ...................... ڪو به مسيت جو ڪک ڪونهي، باقي هنن جي ڪاوڙ رڳو تعليم کاتي تي آ................. چي: استاد گوسڙو آهن، اسڪول بند آهن.......... ٻه ٽي ڏينهن ته ججن لولو رد ڪيو...........ڀيڻا خدا جو قهر آ................. پنجين وڳي پيا اسڪول جا دورا ڪن.......... آهي ڪو ملڪ ۾ راڻو راڻي................
چانهه آئي................. سڀني پيتي............
ڪميشن پاس هيڊ ماستر ڳالهائڻ شروع ڪيو..........
ڏسو، اسان هن اسڪول ۾ پنجاهه کن استاد آهيون ۽ چند سئو شاگرد آهن..... پاڻ رڳو ايمانداري سان پڙهايون ته مهذب، خوشحال، امن ڀريو، تعميري سماج تعمير ڪري سگهون ٿا..........استاد ئي ڪنهن سماج جو ڪرنگهو هوندا آهن.........
سڀئي استاد متفق ٿيا ۽ سنڌ جي تعليم جي تباهي تي اخباري، ڪتابي، ڪانفرنسي حوالا ۽ انگ اکر ٻڌائڻ لڳا...... ڳالهه تعليم کان ٿيندي فرقي واريت تي پهتي.......
ڪي شيعا، ڪي سني، ڪي صوفي ڪي ڪهڙي فرقي جا ته ڪي ڪهڙي فرقي جا......
گهنڊ لڳندا رهيا....... پيرڊ پهريون، ٻيون، ٽيون..... پر اڪثريت استادن جي سنڌ جي معيشت، سياست، راندين، قبائلي تڪرارن، سنڌي قوم جي تباهي جا سبب ۽ انهن جي حل تي بحث ڪندا رهيا..... ڪاروبار پلاٽنگ، ڪهڙو ڌنڌو ڪجي، ڪهڙو نه ڪجي پر........ سندن خاص عنوان هو.....
سنڌ جي تعليمي تباهي.....
هڪ استاد بحث جي واڳ پرائيويٽ اسڪولن جي زبردست نظام ڏانهن ڇڪي سڀني جو ڌيان ڇڪايو. سائين اڄڪلهه ٿوري گهڻي تعليم وري به پرائيويٽ اسڪولن ۾ بچي آ......
سائين! منهنجو پٽ برائٽ فيوچر ۾ فرسٽ آيو آهي............... ٻي چيو...... مون اسٽار پبلڪ اسڪول ۾ منهنجي نياڻي ٽاپ ڪيو آهي....... ۽ ٽئين چيو.... اڄڪلهه رائزنگ اسٽار اسڪول ۾ وڏي رش آهي..... جو ڊگري ڪاليج جا سڀئي استاد اتي ٿا پڙهائين.....
هيڊ ماستر ڪنهن جي ٻڌي، ڪنهن جي ٻڌي....
پيرڊ لڳو.... مانيٽر آيو..... سر! ڪريم اوهان جو پيرڊ آهي امتحان ويجهو آهن.... ڪورس صفا ناهي ٿيو.....
ها ابا تون هل مان اچان ٿو.......هوم ورڪ چيڪ ڪر، هلي گوڙ بند ڪرائي مان اچان ٿو.............
ها سائين مان ڳالهه پئي ڪئي ته..... چڱو جي پرائيويٽ اسڪول کليا، نه ته تعليم جو ته مهڪارو هو....
هڪ استاد موليڏني ..... جيڪو استادن جي حقن لاءِ ڪم ڪندڙ تنظيم جو چڱو مڙس هو.... ان اخبار جي هڪ سرخي ڏانهن سڀني جو ڌيان ڇڪائيندي رڙ ڪئي..........
اڙي بابا ڳالهه ٻڌو هن دفعي ووٽ منظور کي ناهن ڪرڻا...... استادن جي ڪنهن به حق لاءِ آواز نٿو اٿائي...رڳو بالا آفيسرن کي بليڪ ميل ڪرڻ ۾ پورو آهي...... اچي، سياست تي بحث شروع ٿيو....
پيرڊ لڳو........
هڪ استاد مسلسل ڪلاس وٺندو رهيو، گهڻا تڻا بحث ۾ ئي رڌل رهيا.......
نوجوان هيڊ ماستر............ سڀني کي پڙهائڻ ۽ سماج تبديل ڪرڻ لاءِ ليڪچر ڏيندو رهيو....
هڪ چانهه، ٻيئن، ٽيئن....
رسيس ٿي................... هيڊ ماستر ڪلاس وزٽ ڪيا....
ساڳيا لاٽون، ساڳيا چُگهه....
پنجون پيرڊ، ڇهون.....
هيڊ ماستر ٻيهر اسٽاف روم ۾ آيو....
استادن وري سَندين ڳالهين ۾ لڳائي ڇڏيو.....
هيڊ ماستر.... ڳالهائڻ شروع ڪيو.....
ڏسو، اسان پنهنجو بنيادي ڪم نه ٿا ڪيون.... دنيا جون قومون علم جا، ادب جا، فلسفي جا، سائنس جا، ٽيڪنالاجي جا.... تحقيق جا، ميڊيسن جا، انقلاب پيون آڻين ۽ اسين پنهنجي ئي پير تي پاڻ ڪهاڙي پيا هڻون.... هلي پاڻ نه سگهون ڏوهه گوڏن تي.... اسان جيڪڏهن پاڻ قوم سان سچا ٿيون ته ڪو به ٻاهريون اسان جي تعليم تباهه نٿو ڪري سگهي....اسان کي حقيقت پسند ٿيئڻو پوندو ۽ پنهنجي بيواجبين، سستين ۽ ناانصافين کي مڃڻو پوندو...... پنهنجي حق وٺڻ لاءِ مهينن جا مهينا احتجاج ٿا ڪيون ۽ اسڪون نٿا اچون.... پاڻ سڀني کي قوم جي اٻوجهه، غريب بي پهچ ٻارن کي پڙهائڻو آهي......
اسان حق وٺون ته ٿا، ڇا حق ادا به ڪيون ٿا... هڪ استاد ٻي کي ٺونٺ هڻي اٿڻ جو اشارو ڪيو...هڪ استاد منهن ۾ ڀڻڪيو ڇا رڳو تعليم جي تباهي ۾ استاد جو ڪردار آهي، ڇورا پڙهن ٿا...؟ ۽ والدين ۽ سماج ذميوار ناهي....؟ ڪي استاد اکين جا اشارا ڪرڻ لڳا..... جيئن جيئن هيڊ ماستر جي اصلاحي تقرير ڊگهي ٿيڻ لڳي، تيئن تيئن ڪي استاد ٻيهر اخبارن کي لڳي ويا، ته ڪي اوٻاسيون ڏيڻ لڳا، ته ڪي چهري جي ٿڪل تاثرن سان بيزاري جو اظهار ڪرڻ لڳا.....
هڪ استاد کان رهيو نه ٿيو......
چي؛ سائين ڀلا سموري سماج جو استاد ٺيڪو کنيو آ ڇا....؟ اوهان جون ڳالهيون بروبر صحيح پر حمام ۾ سڀئي ننگا آهيون......
هر ڪو گناهگار آ سائين......
هيڊ ماستر بيزاري وچان چيو، پر اسين استاد سماج جي تقدير مٽائي ٿا سگهون.... يقين ڪيو، ڦرون، ڌاڙا بدامني، دهشتگردي، لٽ مار، سماجي بيچيني ، افراتفري شايد اسان استادن جي ڪري آهي..... ڇو جي يا ته اسان پڙهايون نٿا... جي پڙهايون به ٿا ته رڳو درسي ڪتاب..... جڏهن ته اسان کي درسي ڪتابن سان گڏوگڏ شاگردن کي سماجيات، مارڪيٽ، مذهب، سيرت نگاريءَ، ڪردار نگاريءَ، مستقبل جي تياري، شخصيت سازيءَ، جديد ايجادون، سائنس، سماجي خدمت جو شعور پڙهائي انفراديت بجاءِ اجتماعيت جي پرچار سيکاريون ۽ انهن کي مهذب ۽ خوشحال سماج جو ڪارائتو ۽ هڏڏوکي ٻين ڪاڻ جيئڻ وارو معتبر ۽ مهذب شهري بڻائڻو آهي. نه ڪي غريب عوام جا کيسا تڪيندڙ ڊاڪٽر ۽ ڀُتيون روڊون ۽ پليون ٺاهيندڙ ڪرپٽ انجنيئر ۽ عوام حقن جي استحصالي ڪندڙ ڪامورو............
ايتري ۾ اٺين پيرڊ جو گهنڊ لڳو...... ته مسجد جي منارن مان لائوڊ اسپيڪرن تي اذانون اچڻ شروع ٿيون....
۽ اڳ ۾ ئي هيڊ ماستر جي تقرير مان مڪمل بور ٿي ويل مکيه استاد ڪرسيون ڇڏي اٿي بيٺا ۽ چوڻ لڳا.....
سائين هاڻي موڪلاڻي ناهي..... نماز جو به ٽائيم ٿي ويو آهي...... سڀاڻي گڏ آهيون.....