دولھه دريا خان جي مزار
دولهه درياهه خان جي مزار هڪ وڏي قلعي نما چوديواريءَ اندر آهي. هيءَ چوديواري به پٿر جي ٺهيل آهي ۽ سڄي چوديواريءَ تي اندران توڙي ٻاهران اُڪر ۽ چٽ ساليءَ جو ڪم ٿيل آهي. چوديواريءَ جي اولهه ۾ محراب ٺهيل آهي، اوڀر ۽ ڏکڻ کان ٻه وڏا محرابي دروازا ٺهيل آهن. هِن چوديواريءَ اندر لاتعداد قبرون آهن جن لاءِ چيو وڃي ٿو ته هن سان گڏ شهيد ٿيل سندس پٽن، مائٽن ۽ ٻين ساٿين جون آهن ۽ انهن سڀني جي وچ ۾ اولهه واري محراب ويجهو دولهه درياهه خان جي اوچي ۽ پڳدار مزار نمايان آهي جنهن تي نظر پوَندي ئي محسوس ٿئي ٿو ته هن قلعي نما ديوار جي وچ ۾ ڪو وڏو بهادر سپهه سالار سُتل آهي. دولهه درياهه خان جي مزار پٿر جي ٺهيل آهي جنهن کي سيرانديءَ کان تاج به ٺهيل آهي. هن سڄيءَ مزار تي اُڪر جو تمام خوبصورت ڪم ٿيل آهي. ڪو به مقبرو يا ڇپرو نه هجڻ جي باوجود کُلي آسمان جي هيٺان هيءَ مزار اوچي ڳاٽ سان سڀني کان نمايان ۽ شاندار محسوس ٿئي ٿي.
آءٌ ڪيئي ڀيرا مڪليءَ تي ويو آهيان ۽ سڀ کان پهريائين دولهه درياهه خان جي مزار تي حاضري ڏيندو آهيان. هڪ ڀيري سنڌ جي تمام وڏي ليکڪ، خوددار ۽ سچار محترم علي بابا سان گڏ مڪليءَ تي وڃڻ ٿيو ۽ اسان جيئن ئي دولهه درياهه خان جي مزار تي پهتاسين ته علي بابا دولهه درياهه خان کي سلام پيش ڪندي چيو:
“The commander is dust, his good surd is rust, he is with saints I trust.”
مفھُوم: سپهه سالار مٽيءَ ۾ ملي چُڪو آهي، سندس خوبصورت تلوار زنگجي چُڪي آهي، هيءُ قومي اڳواڻن سان ويٺو آهي، مون کي يقين آهي.
دولهه درياهه خان قومي هيرو آهي. سائين جي ايم سيد کيس سنڌ جو سورمون لکيو آهي. اسان سڀني تي فرض ٿئي ٿو ته سنڌ جي سورمن جي يادگارن ۽ مزارن تي وڃي کين مڃتا ڏيون ۽ پاڻ به سنڌ ڌرتيءَ سان محبت ۽ وفاداريءَ جو وچن ورجايون.