لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌ سڀيتا

ھي ڪتاب ليکڪ ۽ محقق عنايت اللھ کٽياڻ جي تحقيقي مضمونن، سفري احوالن ۽ شخصيتن بابت لکيل ڪالمن جو مجموعو آھي.
هن ڪتاب ۾ سنڌ جي تاريخي ماڳن ۽ تاريخي شخصيتن بابت مضمون آهن جيڪي مختلف وقتن تي اخبارن ۾ ڇپيل آهن. تاريخ هڪ خشڪ موضوع آهي پر عنايت الله کٽياڻ ان کي سفرنامي واري انداز ۾ لکي دلچسپ بڻائي ڇڏيو آهي جنهن ڪري اوهان کي بوريت محسوس نه ٿيندي ۽ تاريخ جي ڄاڻ ۾ اضافو ٿيندو.
Title Cover of book سنڌ سڀيتا

ارغونن ۽ ترخانن جا مقبرا

مڪليءَ جي قبرستان جي شروعات مائي مڪليءَ جي قبر کان ٿئي ٿي جڏهن ته پوءِ حماد جماليءَ جي جامع مسجد ۽ سمن ڄامن جا مقبرا ٺهيا. پوءِ هيءُ قبرستان اڳتي وڌندو رهيو ۽ هتي ڪئي عالمن، بزرگن، ۽ اوليائن جو درس گاهون ۽ درگاهون پڻ آباد ٿيون. جيئن ته ڄام نظام الدين جي دور ۾ ٺٽو شھر آباد ٿي چُڪو هو ۽ ارغونن ۽ ترخانن اچي اُن تي قبضو ڄمايو هئو ۽ اُنهن پنهنجا مقبرا به مڪليءَ تي ٺهرايا پر سندن مقبرا ٺٽي جي ويجهي حصي تي آهن. هاڻي جيڪو رستو ڪراچيءَ کان ٺٽي شهر وڃي ٿو اُن رستي تي مڪليءَ جي ٽڪريءَ تان گُذرندي ٺٽي جي طرف هيٺ لهڻ کان ٿورو پهريان کٻي پاسي کان ترخانن جا وڏا وڏا مقبرا نظر اچن ٿا ۽ ان هنڌ کان آثار قديمه وارن هڪ پڪو رستو به ٺهرايو آهي جيڪو مڪليءَ جي قبرستان جي هن کٻي پاسي واري حصي جي وچ کان گذري ٿو. اهو رستو ترخانن ۽ ارغونن جي مقبرن جي پاسي کان ٿيندي عبدالله شاهه اصحابيءَرحھ جي درگاهه جي ڀر سان ختم ٿئي ٿو ۽ پوءِ ڪچو رستو آهي جيڪو وڃي سمن ڄامن جي مقبرن تائين پهچي ٿو. هن رستي جي شروع ۾ هڪ وڏو دروازو ٺهرايو ويو آهي جنهن کان اندر هلندي هن رستي جي سڄي هٿ تي پهريون مقبرو مرزا جاني بيگ جو آهي. (2) طغرل بيگ جو مقبرو، (3) مرزا باقي بيگ (4) مرزا عيسيٰ خان ترخان (ثاني) جو مقبرو آهي ۽ هن رستي جي کٻي پاسي تي (5) مرزا شرف خان جو مقبرو آهي ۽ مرزا عيسيٰ خان ترخان (ثاني) جي مقبري جي دروازي سامهون سندس ”والد مرزا جان بابا جو مقبرو آهي. هي اُهي مقبرا آهن جيڪي اڃا تائين ثابت بيٺا آهن ۽ انهن کان سواءِ ڪيترا ئي مقبرا آهن جيڪي ٽُٽل ۽ زبون حال آهن پر اهي به پنهنجي طرز تعمير سان اُن وقت جي ڪاريگرن جي هنرمنديءَ جي ساک ڀرين ٿا. هنن سڀني مقبرن مان خوبصورتيءَ، ڪاريگريءَ ۽ دلڪشيءَ ۾ مرزا عيسيٰ خان ترخان ثانيءَ جو مقبرو منهنجي سمجهه مطابق پهرئين نمبر تي اچي ٿو.