شاهد حميد
عبدالحميد ولد خميسو قنبراڻي، سنڌي ادب جي دنيا ۾ شاهد حميد جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. شاهد حميد جو جنم پهرين جنوري 1980ع ۾ ڳوٺ کاڏو لڳ ٽنڊوباگو ۾ ٿيو. هن پرائمري تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول کاڏو مان ورتي 1989ع ۾ پنجون درجو پاس ڪرڻ کانپوءِ ڇهين درجي ۾ داخلا مير غلام محمد خان ٽالپر گورنمينٽ هاءِ اسڪول (هن وقت هائير سيڪنڊري اسڪول) ۾ ورتي. 1994ع ۾ انهي اسڪول مان مئٽرڪ ڪرڻ کانپوءِ انٽر اسلاميه ڪاليج بدين مان 1997ع ۾ پاس ڪئي ۽ سال 2008ع ۾ بي اي علامه اقبال اوپن يونيورسٽي اسلام آباد مان ڪئي. شاهه حميد 2008 ۾ شادي ڪئي کيس ٻن نياڻين (رمشا ۽ دائمال) ۽ هڪ پٽ (شاهزين) جو اولاد آهي. هو هن وقت ڪميونٽي بيسڊ اسڪول (CBS) ٽنڊوباگو ۾ بطور اُستاد نوڪري رهيو آهي. شاهد حميد جي سندس پهرين تخليق 1994ع ۾ روزانه هلال پاڪستان ۾ ڇپي. هن وقت تائين سندس تخليقون، هفتيوار سنڌو، نئين زندگي، ماهوار ريکائون، سجاتا مئگزين، ماهوار ڪينجهر، عبرت مئگزين ۽ ٻين اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپيون آهن. شاهد حميد تقريبن شاعري جي سڀني مروجه صنفن ۾ شاعري ڪئي آهي. سندس شاعري جا موضوع فطرتي ۽ دنياوي حسن، درد، پيڙا کان علاوه انساني سماج جي مسئلن ۽ اُن جي ممڪنه حل سان سلهاڙيل آهن. هن جي شاعري ۾ عام ۽ سادي ٻولي سان گڏوگڏ گهرو مشاهدو به پسي سگهجي ٿو. هن جي شاعري جو پهريون مجموعو “مرگهه اُڃارا نيڻ” اپريل 2017ع ۾ ڇپيو آهي.
***
________________
[b]گنيز بڪ آف ولرڊس جو شاعر
[/b]
هي سموري ڪائنات انيڪ پراسرارن سان ڀري پيئي آهي. جيترو ڪوئي اُنجي انت تائين پهچڻ جي ڪوشش ڪري ٿو، اوترو ئي بي انت باسي ٿي. پاتال کان ڌرتي جي مٿاڇري تائين ۽ ڌرتي کان آڪاش تائين، جيڪي ڪجهه آهي اُن کي ڄاڻڻ، ۽ اُن ڄاڻڻ کان پوءِ اُن کي ماڻڻ ۽ پائڻ جي سڌ کڻي انسان ازل کان جستجو ڪندو آيو آهي. ڪڏهن ڪوري جيان ڪتي ٿو ته ڪڏهن ڪنڀار بنجي ڪچي چيڪي مٽي مان اهڙا نقش اُڀاري ٿو،جيڪي صدين کان سندس اکين ۾ وسندا رهيا آهن. ته وري ڪڏهن مضبوط ۽ جانٺي جسم جي سگهه سان ڌرتي جو سينو چيري سونا سنگ اُپائي ٿو، جن جو مست هوا تي جهولڻ خود سندس ئي زندگي ۾ ساهه وجهي ٿو ۽ جيئڻ جو اُتساهه وڌائي ٿو... مطلب ته انسان پنهنجي انيڪ روپن ۾ هن وشال ڪائنات کي سمجهڻ، اُنجي اسرارن کي ڄاڻڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. اُنجي باوجود به هو پاڻ کي اڻپورو محسوس ڪري ٿو. سندس وجود کيس نامڪمل باسي ٿو ۽ سندس جسم جي شڪستي هيڏي ساري ڪائنات ۾ سگهه وڃائي ويهي رهي ٿي، تڏهن هن ڌرتي جي ڪک مان شاعر جنم وٺي ٿو، جيڪو کيس ازل کان ابد تائين جا راز سمجهائي ٿو. ڪڏهن لطيف جي روپ ۾ سندس درد جو درمان بنجي ٿو، ته ڪڏهن سچل جي روپ ۾ سچ تان پردو هٽائي ٿو، ۽ ماڻهو جي من ۾ ڀريل صدين جي گند، ڪيني، تعصب ۽ نفرت کي ڌڪاري ڪڍي ٿو، ته ڪڏهن سامي بنجي شلوڪن ذريعي من جي مانداڻ کي ماٺو ڪري ٿو ۽ سک شانتي جو درس ڏي ٿو، ته ڪڏهن وري اياز جي چولي ۾ سندس اندر جي آشائن کي سڦلتا جو روپ ڏي ٿو..... ته وري ڪڏهن شاهد حميد بنجي جيون جي پوريل ورقن تان دز لاهي ٿو.
ميندي جي مهڪارن وانگي،
ڇوري ڦوهه بهارن وانگي.
گج ٽڪون محور جو ڦيرو،
هن جو بولو ڌرتي گولو.
هي سلسلو، پيار محبت جو سلسلو ازل کان جاري آهي. ڌرتي جي هڪ ڪنڊ کان ٻي ڪند تائين. انگلينڊ جي شيڪسپيئر کان وٺي فرانس جي سارتر تائين، جرمني جي گوئٽي کان وٺي آمريڪا جي پرل ايس بڪ تائين.
شاعر سونهن جو سودائي آهي. هو ساري سنسار ۾ سونهن اوتڻ چاهي ٿو ۽ چاهي ٿو ته هر سواس سواس سونهن سان رچي وڃي. پر جڏهن انسان جي اندر ۾ هابيل ۽ ڪابيل جنم وٺڻ لڳي ٿو ۽ انسان، انسان جو رت پياڪ ٿي وڃي ٿو. جڏهن انسان تون ۽ مان جي چڪر ۾ ڀٽڪي ٿو، ته هن ڌرتي جي شاعر کان رهيو نٿو ٿئي. سندس قلم آڳ ڀڙڪائي ٿو.
هر ڏينهن،
ڄڻ ته ڏينڀو بڻجي ويو آ،
گولين جي ڌن تي،
وحشي درندا،
اسانجي موت جو،
جشن ملهائي رهيا آهن.
تنهن ڪري اي شاعر!
هاڻي تون-
پيار جا گيت لکڻ بدران ،
ڪيڏارو ڇو نٿو لکين؟
ڇو ته-
هنن وحشتن ۾
پيار جا هڙئي رنگ،
بي معنيٰ ٿي چڪا آهن؟
شاهد جي شاعري ۾ هي ڪرب ڪو خود ساخته ناهي ۽ نه ئي سندس شعوري ڪوشش. هي ته سندس پنهنجو ڪيڏارو آهي، جيڪا ڪربلا هو ڀوڳي چڪو آهي. شاعر اُن ماضي جي پيڙا، ظلم، بربريت ۽ وحشيت کي پنهنجي اکين آڏو ڏسي ٿو، جڏهن سندن وڏڙن (آفريڪا ۾ نيگرو نسل سان وهيل ويڌن جي حوالي کان) کي ڳچين ۾ رسا ۽ چپن ۽ ڪنن ۾ سوا ٽنبي آفريڪا مان غلام بنائي هتي وڪيو ويندو هو. هن جي آڏو محمد صديق مسافر جيان “آزادي ۽ غلامي جا عبرت ناڪ نظارا” (محمد صديق مسافر جو ڪتاب) جا دردناڪ ۽ ڪرب ناڪ منظر، اڄ به ايئن ڦري رهيا آهن جيئن سئنيما اسڪرين تي سلائڊ.
ناوَ اسانجي وچ ڪنن ۾،
ڏاڍا دور ڪنارا آهن،
يا وري
چوطرف وحشتون،
هن ڪٿي محبتون.
پر جي شاعر مايوسي ۾ وٺجي وڃي، ته سنسار مٿان ڇانيل اوندهه ڪير ميٽيندو؟ شاهد به جلدي ان مايوسي مان نڪري اچي ٿو.
هي رات به کٽندي ڏينهن ٿيندو
سج ڄاڻ ته اُڀريو، او پيارا.
يا وري
تون نيٺ ته اچڻي آهين هتي،
سا آهي گلابن جي نگري.
جت سندر خوشبوءِ جو ديرو،
ٿئي پنهنجو پورو پنڌ جتي.
شاهد کي هن جيون جي سلڦتا ۽ مهانتا ۾ ڪامل يقين آهي. هو سنسار جي اُن سندرتا کان انڪاري ناهي، جنهن ۾ ڇوري جي ڇم ڇم آهي، جيون جو ردم آهي. اُهو ردم جيڪو ننڍو ٻارڙو ماءُ جي پيٽ ۾، ماءُ جي قدمن جي چاپ تي محسوس ڪري ٿو.
سندر سندر سانوڻ جهڙا،
جذبا توکي ارپڻ جهڙا.
يا وري
ڪي ڪي ماڻهو هوندا آهن،
سنجهه صبح جي پوڄڻ جهڙا.
يوناني ميٿالاجي ۾ اچي ٿو ته ،آدجڳاد جي انسان کي چار ٻانهون، چار ٽنگون، چار اکيون، ٻه سسيو ۽ ٻه ڌڙ هئا. ديوتائن کي اچي ڊپ ٿيو ته متان انسان پنهنجي عقل ڏاهپ ۽ شڪتي سان اسان کي مات ڪري اسانجي جاءِ والاري، تن سازش ڪري انسان کي ٻن ڀاڱن (مرد ۽ عورت) ۾ ورهائي ڇڏيو. اُن ڏينهن کان وٺي اڄ ڏينهن تائين انسان پنهنجي ٽڪرا ٿيل ۽ وڃايل وجود جي ڳولا، ۽ ٻنهي ڀاڱن کي ملائي هڪ ڪرڻ جي ڪوشش ۾ لڳو پيو آهي ۽ سندس سک چين ڦٽل آهي. انهي ۾ ڪو شڪ ڪونهي ته شاهد جي شاعري ۾ انسان جي انهن ٽٽل ڀاڱن کي ملائڻ جي شڪتي موجود آهي. شاهد جي شاعري ۾ اڻ پوري انسان کي مڪمل ڪرڻ جو پيغام روان دوان آهي.
شاهد جي شاعري ۾ فن جي گهرائي، خيالن جي روانگي، پختگي ۽ ادائگي جو جيڪو ڏانءُ آهي، اُن کي ماڻڻ ۽ اُنتي پهچڻ لاءِ ڪافي عمر ۽ تجربو گهرجي. نه ته شاهد جي ايڏي عمر آهي ۽ نه ئي تجربو ۽ نه ئي سندس ايڏو وڏو قدبت، اڃان ته هو ڪالهه جو ٻار آهي. اڃان ته سندس چپن تان ٿڃ سڪي به ناهي. پر پوءِ به هو شاعري جي کيتر ۾ هڪ پهاڙ جيان پنهنجي جاءِ والاري بيٺو آهي. جنهن ڏاهپ ۽ ڪلا سان هو هن وشال ۽ پراسرار ڪائنات جي تهن مٿان دز لاهي ٿو، ۽ اڻ ڏٺي سان ڏيٺ ڪرائي ٿو، سا ڳالهه مون جهڙي ننڍڙي ماڻهو جي ننڍڙي کوپڙي ۾ ويهه نٿي!
مون کي يا ڪنهن ٻئي کي جي اها ڳالهه سمجهه ۾ نٿي اچي ته اُن ۾ ڪنهن جو ڏوهه؟ پر اها هڪ حقيقت ته آهي ئي،ايئن جيئن ماڻهو جي ڇهين حس، جنهن وسيلي انسان عجيب و غريب معجزا ڪندو آهي، جن لاءِ ڪو به عقلي دليل ناهي هوندو. بلڪل ايئن ئي شاهد به منهنجي لاءِ هن پراسرار ڪائنات جيان پراسرار آهي. تڏهن ته مان هن کي گنيز بڪ آف آوارڊس جو شاعرمڃان ٿو.
1- سنڌي ادبي سنگت ٽنڊوباگو طرفان 1993ع ۾ شاعر شاهد حميد سان ملهايل رهاڻ ۾ صدارتي خطاب
2- روزانه خادمي وطن 4 جنوري 1994ع ۾ ڇپيل.
3- هفتيوار حق جو هوڪو (29 فيبروري 1996ع) ۾ ڇپيل.