”سُرتاڻ سوڍا؛ ٺاڪر وڏيلي (ڀڏيلي) وارا“
دُوها
ڌَجا ڦڙُوڪي ڌرم ري مُوڪي ڪدي نه ماڻ
چوُڪي نهين ڪُلوٽ چلڻ سوڍا جڪي سُرتاڻ
(سدائين ڌرم جو جهنڊو ڦڙڪندو رهندو، ڪڏهن به پنهنجي ڌرم تان نه هٽندا ۽ نه ئي راجپوتي چال چلت ڇڏيندا، سوڍا جيڪي سُرتاڻ آهن)
راڻا پرٿم مهراج سُون ڪيسر کيم سڪاج
وجئه سنگهه سورج مهاسينگهه وڙي اڻند رتن ڪُل آج
(راڻي مهراج پهرين کانپوءِ ڪيسر سنگهه ۽ رآڻو کيمراج ٿيا، پوءِ وجئه سنگهه، سورج، مهاسينگهه ۽ پوءِ اڻند سنگهه جو رتن سنگهه انتهائي سَپوٽ ٿيا)
رنگ سوڍا راڻا رتن امراڻي ڌر آءِ
ديا پِراڻ هِت ڏيس ري گيتڙلا جس گاءِ
(سوڍا راڻا رتن سنگهه توکي سلام آهي، تو ڀلي امرڪوٽ جي ڌرتيءَ تي جنم ورتو، تو ديس خاطر پنهنجي جان جو نذرانو ڏنو. اڄ تنهنجي ساراهه گيتن ۾ گونجي پيئي)
سنڌ تڻو ايجنٽ سو ايڪ تروٽ انگريج
سمپي ڌرتي ليج سُون طور دکاوڻ تيج
(سنڌ جو پوليٽيڪل ايجنٽ انگريز تروٽ هو، جنهن ڍاٽ جي ڌرتي ليز تي ڏيئي ڇڏي، پنهنجو دٻدٻو ۽ تيور ڏيکارڻ لئه ڌرتي ليز تي ڏني)
انيتي ڪي محمد علي ڏڪر وصولي ڏاڻ
هڻيو وير هٿنال سُون راڻ رتن امراڻ
(محمد علي شاهه ليز ملڻ کانپوءِ عوام تي وڏو ظلم ڪيو. زوري ٽيڪس وصول ڪيو. جنهن کي وير بهادر راڻي رتن سنگهه هٿيار هڻي ماري وڌو)
رهيو ساٿ رتنيس ري سوڍو ڀڳُو سُچنگ
سنگراسي ڀڙ اُنڙ سڻ ريڻو آکي رنگ
(رتن سنگهه سان گڏ ڀڳُوجي سنگراسي هيو، جنهن محمد علي شاهه کي مارڻ وقت رتن سنگهه جو ڀرپور ساٿ ڏنو. اي عقلمند ۽ وير بهادر سنگراسي سوڍا ٻُڌ! توکي چارڻ ڪوي سلام ڪري ٿو)
ڪاروُنجهر ڏونگر قلعو نڊر سوڍ نختيت
اڙ تروٽ انگريج سُون رهيو ڀڙ رڻ کيت
(ڪارونجهر جبل واري قلعي ۾ بهادر سوڍي نخت سنگهه انگريز تروٽ سان ڀرپور مقابلو ڪيو ۽ جنگ جي ميدان ۾ هوشياري سان وڙهندو رهيو)
ڦنڦيڙڻ فرنگاڻ ني راڻ رتن ري ستٿ
سميڙ، امرو، رامسي سوڍا تينهون سمستٿ
(انگريزن کي هيسائڻ، ٽڙ پکڙ ڪرڻ ۽ شڪست ڏيڻ لئه رتن سنگهه جو ساٿ ڏيندڙ سميڙسنگهه، امرسنگهه ۽ رامسنگهه ٽيئي سوڍا هڪ ٻئي کان مٿي بهادر ۽ اڏول هُئا)
ڀوجاڻي رجوٽ ڀلي سام ڌرم سر موڙ
رتن راڻ منتري رکيو رنگ ڏيسل راٺوڙ
(ڀوجاڻين جي راجائي چال چلت ۽ سام جهلڻ واري ريت سدائين بهترين رهي آهي، راڻي رتن سنگهه پنهنجو وزير ڏيسل راٺوڙ کي رکيو. اُن ڀوجاڻي ڏيسل راٺوڙ کي لک لک سلام)
لاکو هيڪ لَک جَيُون سنگراسي ري ساک
توان ٿانجي رو تڙو ڀڳُو سُتن جس ڀاک
(سنگراسي سوڍن ۾ لاکو تمام مشهور هو. جنهن جي باري ۾ ڪهاوت آهي ته ”لاکو هيڪ لکان جهڙو“ ڳوٺ ٿانجي رو تڙ جي اُن لاکي جي پيڙهي ۾ سپوٽ ڀڳوجي ٿيو، جنهن جو پُٽ ڀاکر ٿيو. جنهن جا جس اڄ به ڳائجن پيا. )
گهوڙي چڙهه ڏي گُهومرا راجَس ڪرتو راڻ
سُولي چڙهتان رتن پَمنگ تجيو پراڻ
(جنهن گهوڙيءَ تي چڙهي راڻو راڄ ۾ سفر ڪندو هو، اُها گهوڙي راڻي رتن سنگهه جي ڦاهيءَ تي چڙهڻ کانپوءِ پنهنجو سِر قلعي جي ديوارن سان هڻي هڻي مري ويئي)
ڏيس ڪاج اڻديس ري ڌار فرنگي ڌيس
تجيو ليس نهين پراڻ تڪي رنگ سوڍا رتنيس
(اڻند سنگهه جي وطن ۾ انگريز جي ڪاوڙ ۽ دٻدٻو برداشد نه ڪندي راڻي رتن سنگهه مرڻ گهڙي تائين پنهنجو مان ۽ مرتبو نه ڇڏيو)
ٻاليوي سِو ٻارهٽ گائي جُهراوو گيت
ڪيو امر چُهون ڪوٽ ۾ راڻ رتن اڻ ريت
(سڀئي چارڻ ڪَوي جُهراوو (لوگ گيت) ڳائي راڻي رتن سنگهه کي چؤڏس چمڪائي رهيا آهن)
ساير سوڍو رتن سنگهه، جيو راج سُت جيڻ
ڀٽياڻي جايو ڀلو طور سوايو تيڻ
(سوڍو رتن سنگهه پنهنجو مٽ پاڻ هو، جنهنجو پُٽ جيو راج سنگهه انتهائي سَپُوت هو.)
جيوراج سنگهه سوڍ جڻ تنوج اُڀي سرتاج
جاڻو لاج مرجاد ۾ اول گهراڻو آج
(جيوراج سنگهه سوڍو، جنهن جو اولاد اعليٰ مقام تي آهي لڄ، مريادا، شان ۽ شوڪت ۾ هي گهراڻو (خاندان) سڀني کان اول نمبر تي آهي)
سوڍ ڀڏيلي را سَري رتن هرا ڪُل رُوپ
ڀير، سون ٻهون ڀرات رو اُوجڙ سُجس انُوپ
(رتن سنگهه جي پريوار وارا ڀڏيلي جا سوڍا سڀني کان مٿي آهن ڀيرجي، ۽ سون سنگهه ٻنهي ڀائرن جي ساراهه شاندار نموني ٿئي ٿي)
سهنس دوئي سولو وَرس وسيو ڀير ويڪُونٽ
سوڍ ڇهنتر سال رو چاليو جس چَهُون ڪونٽ
(سنبت 2016 وڪرمي ۾ ڀيرجي سوڍو سرڳواس ٿي ويو. 76 سالن جي ڄمار ۾ گذاري ويندڙ سوڍي جي ساراهه چؤڏس ٿي رهي آهي)
سون سرکيو سون هو تيکو رجوٽ طور
هت چت ريجهاڙُو هُوتو سوڍان ۾ سرمور
(سون سنگهه سوڍو سون جي برابر هو، جنهن جا تيز تيور ۽ بهترين راجائي جا گُڻ مشهور هُئا. دل ۽ روُح کي ريجهائيندڙ، رس ڀريون رهاڻيون ڪندڙ هي سوڍو سڀنيءَ کان مٿي هو)
سوڍ سوائي سون سُت رکي سوائي ريت
پريت سوائي پالڻي ڪُرب سوائي ڪريت
(سون سنگهه جي پُٽ سوڍي سوائي سنگهه پنهنجي راجپوتي ريتن جو شان وڌايو، محبت واري روايت قائم رکي، رعيت سان پيار گهڻو ڪيو. ڪوين (ٻارٽن ) کي ڪُرب (خيرات جو قائدو) به تمام گهڻو ڏنو)
جيتمال پيٿل جسا ڀيرهر وڏ ڀاگ
سُتن سوائي سون هر لي جس ڪلوٽ لاگ
(جيتمال سنگهه ۽ پرٿوي راج جهڙا ڀير جي سپوت پوٽا ٿيا، اهڙا ئي سوائي سنگهه جا پٽ يعني سون سنگهه جا پوٽا ٿيا.)
سروُپ سنگهه، رُگهويرسنگهه، هري، دلپت اِت هيج
ٻاکاسر ٻلوت را ڀڙ چيارون ڀاڻيج
(سروپ سنگهه، رگهو ويرسنگهه، هريسنگهه ۽ دلپت سنگهه سڀئي پيارا هُئا. ٻاکاسر جي مشهور ڌاڙيل ٻلوت سنگهه جا اهي چارئي ڀاڻيجا هوشيار ۽ عقلمند هُئا)
جنگي آڻ جبان انگ مَٺُون اَنُوپ
سوڍ سوائي سنگهه رو سُت پاٽوي سُروپ
(شيرين زبان وارو، خوبصورت انگلٺ وارو (خدونال) تهذيب ۾ مرداني ٺسڪ سان سرشار سروپ سنگهه سوڍو سوائي سنگهه جو راجائي ٻار هو. )
جيتمال سنگهه جوپيو جيتهتٿ جس جوت
هي وڏ ڀاڳي ڀيرهر سوڍ کُماڻ سينهوت
(جيتمال سنگهه جي ساراهه جتي ڪٿي ٿئي ٿي. ڀيرجي جو وڏو پٽ سوڍو کماڻ سنگهه به وڏو ڀاڳوند آھي)
اوجڙ چَت نِت آسٿا وڏپڻ کيات وويڪ
جيوراج ڪُل جيت هي نامي سوڍا نيڪ
(اُجري آتما ۽ نيڪ نيت وارو، رحمدلي سان ڀريل خانداني ٻار، جيوراج جي ڪُل ۾ پيدا ٿيل جيتمال سنگهه سوڍو سوڍن ۾ نيڪ دل ۽ نامور شخصيت آهي)
کُومهرا تينون کرا، جيتمال سُت جور
مهيپال پرهيلاد مجهه ڪنور سَپُوت ڪِسور
(کُماڻ سنگهه جا ٽيئي پوٽا سپوٽ شهزادا آهن جيڪي جيتمالسنگهه جو اولاد آهن. مهيپال، پرهيلاد ۽ ڪِشور ٽيئي هڪ ٻئي کان مٿي آهن)
عِلاج سارون آ سٿا ساران ۾ سرتاج
سوڍ ڪسور سماج ۾ اول ڊاڪٽر آج
(علاج لئه آسٿا اسپتال (جوڌپُور) سڀني کان بهتر آهي، سوڍو ڪشور سنگهه، سوڍا سماج جو پهريون ڊاڪٽر آهي)
پُتر چار پرٿويراج را وڏ سپوت رڻوير
سوڍا رام دليپ سا من موٽي مهاوير
(پرٿيوراج سنگهه جا چار پُٽ آهن. وڏو رڻويرسنگهه انتهائي سپوٽ آهي، سوڍو رامچندرسنگهه، دليپ سنگهه ۽ مهاويرسنگهه سڀئي وڏي دل وارا آهن)
ٿاٽ ڀڏيلي ٿيٽ سُون سُجس منڏيلي ساج
ڌاڪ هُوتي امراڻ ڌر انجس مروُڌو آج
(ڀڏيلي ۾ به ٺٺ هوندا هُئا. اڄ ڏينهن تائين اُنهن جي ساراهه ٿئي پيئي. امرڪوٽ ۾ هاڪ هوندي هُئي ۽ اڄ مروڌر (راجستان) به اُنهن تي فخر ڪري ٿو)
رجوٽ راڻي رتن ري مهي ڪُلوٽ مجبُوط
ريت سناتڻ راکڻي سوڍا گهڻا سُپوت
(راڻي رتن سنگهه جي راجائي ۽ اُٿي ويٺي انتهائي مضبوط هوندي هُئي، سوڍا تمام گهڻا سپوت هُئا جن هندُو ڌرم جي ريتن ۽ رسمن کي برقرار رکيو)
سُرتاڻن ري ساک ۾ سگپڻ گهڻ سرموڙ
جيساڻي بيڪاڻ جَيُون ٺاوي مروُڌر ٺوڙ
(سُرتاڻ سوڍن جي رشتيداري (گناتپي) سڀنيءَ کان مٿي رهي آهي جيلسمير ۽ بيڪانير ۾ رشتيداريون ڪندي انهن مارواڙ به گناتپي جو هند بڻايو)