انساني عضون جو ذڪر ۽ انهن جي معنوي حقيقت
جسم جي هر عضوي جو وري جدا جدا عمل آهي ۽ هر ڪو عضوو پنهنجي جاءِ تي وڏي اهميت رکي ٿو. انسان جي جذبن جو اظهار عضون ذريعي ئي ممڪن آهي. شاعر جِي انهن جذبن توڙي عضون جي نقل و حرڪت تي گھري نگاھ رهي ٿي، جنهن جو اظهار هو پنهنجي شاعريءَ ذريعي ڪري ٿو. شاعرن جي سرتاج ۽ سرواڻ ان ڏس ۾ ڪمال ڪري ڇڏيو آهي. سندس ڪلام ۾ انساني عضون جي عمل ۽ ڪيفيت جو با معنى ۽ خوبصورت اظهار ملي ٿو. هيٺ رسالي جي مختلف سُرن مان مختصر طور اهڙا مثال پيش ڪجن ٿا.
[b]سُر ڪلياڻ
[/b]سُر ڪلياڻ جو هڪ بيت آهي :
اصل عاشق پهجي، سسي نه سانڍين
لاهيو سِر لطيف چئي، ساھ سلاڙئو ڏين
ڪـُلنئون ڪاٽين، پڇن پوءِ پريتڻو
هن بيت ۾ انساني جسم جي ٻن عضون سسي (سِرُ) ۽ ڪلهن جو ذڪر آيو آهي. عشق جي واٽ ۾ عاشقَ پنهنجي جان پياري ڪونه ڪندا آهن بلڪه هو ته پنهنجو سِرُ ڪلهن وٽان ڪوري محبوب جي آڏو پيش ڪندا آهن ۽ ائين محّبت جي واٽ ۾ سُرخرو ٿيندا آهن. اهو ئي محّبت جو معراج آهي. عشق هميشه قربانيءَ جو طالبو هوندو آهي.
ساڳي مفهوم وارو هڪ ٻيو بيت پيش آهي :
اصل عاشقن جو، سِرُ نه سانڍڻ ڪم
سئه سسنئان اڳرو، سندو دوسان دم
هي هڏو ۽ چم، پِڪَ پريان جي نه پڙي
هن بيت ۾ سِرَ کان علاوه هڏي ۽ چَمَ جو ذڪر پڻ آيو آهي. عاشق پنهنجو سِرُ سانڍي ڪونه رکندا آهن. هو ته دوست جي هڪ ساعت يا دم جي ميلاپ بدلي پنهنجون سئه سسيون قربان ڪرڻ لاءِ تيار هوندا آهن ۽ پنهنجي هڏ ۽ چم يعني پنهنجي وجود کي پرينءَ جي پِڪَ برابر به ڪونه سمجھندا آهن.
سُر ڪلياڻ جي هيٺين بيت ۾ هٿ ۽ وات جو ذڪر آهي :
تو جنين جي تات، تن پڻ آهي تهجي
فاذکروني اذکرکم، ايءَ پروڙج بات
هٿ ڪاتي، ڳڙ وات، پڇڻ پَرِ پرينءَ جي
يعني جهڙي طرح عاشق کي اندر ۾ هر پل محبوب جي تار ۽ تنوار لڳل هوندي آهي ساڳي طرح توڙي يار بي پرواھ آهي ته به پنهنجي عاشق کي ياد ڪندو رهندو آهي. قرآن ڪريم ۾ به الله پاڪ پنهنجن بندن لاءِ فرمايو آهي ته ’اوهان مونکي ياد ڪريو ته مان اوهان کي ياد ڪندس.‘ انهيءَ قربت ۽ محّبت کي سمجھڻ جي ضرورت آهي.
محبوب کي هٿ ۾ توڙي جو ڪاتي آهي جنهن سان عاشق جي مٿان ظلم ڪندو رهي ٿو پر تڏهن به هو پنهنجي مٺي گفتي سان هن جو حال به پڇندو رهي ٿو. اها ئي سندس ادا ۽ عادت آهي.
[b]سُر يمن ڪلياڻ
[/b]سُر يمن ڪلياڻ جو بيت آهي :
ڪانڊين، ٽانڊين ٻاٻرين، پچان مَرُ پيئي
جيرا، جگر، بڪيون، سيخن ۾ ٽيئي
ويڄئون ويئي، ٿي وهيڻي سڄڻين
مٿين بيت جي ٻي سٽ ۾ انساني جسم جي ٽن اهم عضون جو ذڪر ڪيو ويو آهي. جيرا، جگر، ۽ بڪـيون انساني زندگي جي بقا ۾ يقيناً وڏي اهميت رکن ٿا. لطيف سرڪار سچي سالڪ جي اندر جي اذيت واري ڪيفيت جو اظهار ڪهڙي نه خوبصورت پيرايي ۾ ڪيو آهي. ڪَنڊيءَ ۽ ٻٻر جي ٽانڊن تي گويا جيرا، جگر ۽ بڪيون سيخن ۾ پيون پچن ۽ پڄرن ٿيون. انهيءَ جو علاج ويڄن ۽ طبيبن کان به زور ٿي ويو آهي. هاڻي ته سڀ ڪجهه فقط سڄڻن جي ئي اختيار ۾ آهي.
اذيت ۽ تڪليف جي تمثيل ڪَنڊيءَ ۽ ٻٻر جي ٽانڊن سان ڏئي لطيف سائين ڪمال ڪري ڇڏيو آهي. مٿين ٻنهي وڻن جي ڪاٺيءَ جي ٽانڊن جي تپش ۽ تاءُ ٻين ڪاٺين کان وڌيڪ سخت ليکيو ويندو آهي. ٻي طرف اهڙن ٽانڊن تي جسم جا ٽي انتهائي نازڪ ۽ نرم عضوا پچندي ۽ پڄرندي ڏيکاريا ويا آهن.
هڪ ٻيو بيت هن ريت آهي :
سِر جو سڃئو سڄڻين، ڀَرِ ڀيڏيءَ ڏيئي
ڪانُ ڪرنگر ڪپئو، پکن سِر پيهي
جيرا، جگر، بڪيون، پاساڙا ٻيئي
ويڄنئون ويئي، ٿي وهيڻي سڄڻين
هن بيت ۾ جيري، جگر ۽ بڪين کان علاوه جسم جي ڪجهه ٻين حصن ڀيڏي، ڪرنگھي ۽ پاسيرين جو به ذڪر آيو آهي. محبوب ڀيڏيءَ ڀر ويهي تير جو تُز نشانو ورتو جيڪو ڪرنگھي کان ٿيندي جيري، جگر ۽ بڪين کا لڙي پاسيرين تائين وڃي پهتو ۽ انهن سڀني عضون کي گھائل ڪري رکيو. هاڻي عاشق جي اهڙي حالت جو علاج حڪيمن جي وس ۾ ڪونه رهيو آهي وري به ان جو معالج محبوب ئي ٿي سگھي ٿو.
[b]سُر کنڀات
[/b]هن سُر جي هيٺين بيت ۾ هڪ ئي وقت اکين، نڪ ۽ پيشانيءَ جو ذڪر آندو ويو آهي :
چنڊ چوانءِ حق، جي مَٺو مور نه ڀائين
ٻه اکيون ٽيون نڪ، تو ۾ ناهي پيشاني پريءَ جي
سُر کنڀات ۾ چنڊ سان خطاب وارن بيتن ۾ لطيف سائين جو محبوب نبي ڪريمﷺ جن جي ذات والا صفات آهي. پاڻ ڪريمﷺ جي شبيهه مبارڪ جا ڳڻ ڳائيندي هو چنڊ کي چوي ٿو ته منهنجي محبوب جهڙو نڪ نقشو تو وٽ ڪٿي آهي! تنهنجو چهرو ته داغدار آهي.
[b]سُر سسئي آبري
[/b]هن سُر جو هڪ بيت آهي جنهن ۾ لطيف سائين ڪَن جو ذڪر ڪهڙي نه خوبصورت پيرائي ۾ ڪيو آهي :
ڪَنُ ٿيءُ، ڪيچن ڪڇئو، ڪڇ مَ، ٿا ڪڇن
اشارتون ان جيون، سُڪوتان سڄن
وٽان ويهي تن، سڻ ته سوز پرائيين
لطيف سرڪار طالب کي تنبيهه ٿو ڪري ته ڪَنُ ٿي پئه، يعني پوريءَ طرح ڪَنُ ڏيئي غور سان ٻڌ، جيڪي محبوب فرمائين ٿا. تون ڪجهه نه ڪُڇُ نه ئي تون پنهنجا دليل ڏي بلڪه جيڪي هو ٿا چون اهو ٻڌ. هو توکي اشارن ۾ ڪجهه ٻڌائڻ ٿا چاهين. ماٺ ڪري سڪون سان ويهي سمجھڻ جي ڪوشش ڪندين ته سِڪ ۽ سوز پرائيندين.
[b]سُر معذوري
[/b]هن سُر جو هڪ بيت آهي :
ڪنڊا مون پيرن ۾، توڻي لک لڳن
آڱر آڱوٺي نه مڙي، ڇپون پير ڇنن
ويندي ڏانهن پرين، جتي جات نه پائيان
هن بيت ۾ هڪ ئي وقت پيرن، آڱرين ۽ آڱوٺن جو ذڪر آيو آهي. سسئي جا سمورا سُر سوز سان ڀريا پيا آهن. هن مسڪين پنهل کي ڏوريندي ڏاڍا ڏکيا ڏينهن ڏٺا، پوءِ به هوءَ مضبوط ارادي سان اڳتي وڌنڌي رهي. هن جا ارادا اٽل هئا. هن چيو پئي ته ڀل پيرن ۾ لکين ڪنڊا لڳن، آڱريون ۽ آڱوٺا ڦٽجي پون ۽ جبل منهنجي پيرن کي پٿون ڪري پر پرينءَ واري پنڌ ۾ پيرن ۾ جُتي به ڪونه پائينديس.
ساڳي سُر جي هڪ بيت ۾ هٿن پيرن سان گڏ گوڏن جو پڻ ذڪر آيو آهي.
هٿين پيرين مونڙين، هلج ساڻ هيين
عشق آري ڄام جو، نباهي نيين
جان جان ٿي جيين، تان پاڙج ڪو مَ پنهوءَ سين
لطيف سائين سسئي جي رهنمائي ڪندي کيس فرمائي ٿو ته آري ڄام جو عشق نباهڻ خاطر هٿن پيرن ۽ گوڏن ڀر هلندي رھ. پر ان دوران تنهنجي دل جي تار پنهنجي پنهل سان ضرور ڳنڍيل هجي. يعني دل جي جذبي سان اڳتي وڌنڌي رھ. جيستائين تنهنجي سرير ۾ ساھ آهي تيستائي ڪنهن به ٻي کي پنهل جو ثاني نه سمجهه.
ساڳي مفهوم وارو هڪ ٻيو بيت آهي جنهن ۾ هٿن پيرن ۽ مونن کان علاوه پيشانيءَ جو پڻ ذڪر آيو آهي :
هٿين پيرين مونڙين، ڪهج ڀر قــُدام
وچ وسيلو ناھ ڪو، اوري آري ڄام
هيين لائي هام، پاڙج ڪو مَ پنهونءَ سين
هت قدام جي معنى پيشاني آهي بيت جو باقي مفهوم ساڳيو آهي.
[b]سُر ڪوهياري
[/b] هن سُر جي هيٺين بيت ۾ پيرن جو ذڪر آهي :
جڏهن سُتيون جي، پٿر پير ڊگھا ڪري
تڏهن تنيين کي، ساٿ سُتي ئي ڇڏيو
لطيف سائين سسئي جي حوالي سان عام انسان کي نصيحت ڪندي فرمائي ٿو ته اوهان کي سسئي جي غفلت مان سبق سکڻ گههرجي. جيڪا پٿرڻين تي پير ڊگھا ڪري غفلت جي ننڊ ۾ غلطان رهي ته کيس ساٿ ستي ئي ڇڏي پنهنجي منزل ڏانهن روانو ٿي ويو.
اهڙي طرح هڪ ٻي بيت ۾ اکين ۽ چهري جي اپٽار ڪيل آهي:
سُتينءَ سنجھي ئي، مهه ويڙهي مُئن جئنءَ
اوجاڳو اکين کي، ڄاتوءِ نه ڏيئي
هٿا تو پيئي، ٿي ڪَچو ڪيچين کي ڪرين!
جڏهن سسئي مئلن وانگر منهن ويڙهي سويري ئي بي فڪر ٿي سمهي رهي ۽ اکين کي اوجاڳو ئي نه ڏنائين ته نتيجي ۾ مٿس مصيبتن جا پهاڙ ڪري پيا پر هن ان لاءِ ڪيچين کي قصوروار ٿي سمجھو. هن کي شڪايت هئي ته هو کيس ننڊ ۾ ڇڏي ويا. ڀٽائي هن بيت ۾ سسئي کي پنهنجي غلطيءَ جو احساس ڏياري ٿو ته اها ڀوڳنا توکي پنهنجي غفلت سبب ڪاٽڻي پئي آهي، ڪيچين جو ته ڪوئي قصور ئي ڪونهي.
[b]سُر حسيني
[/b]هيٺن بيت ۾ هٿن، ڪراين ۽ آڱرين جو ذڪر آيو آهي :
ڪـُـهه ڄاڻان ڪـُـهه ٿئو، ڪيڏانهن ٿي وڃان
هٿ، ڪرايون، آڱريون، موڙئون سڀ ڀڃان
ٻئن گھر ڳڃان، مون هاريءَ هوت وڃائيو
سسئي جڏهن پنهل جي تلاش ۾ گھران نڪتي ته کيس انهيءَ اوچتي حادثي تي حيرت هئي. هن دل ۾ پئي چيو ته هي اچانڪ ڇا ٿي ويو! مان آخر ڪيڏانهن ٿي وڃان؟ پوءِ ستت ئي جڏهن هن کي پنهنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو ته کيس پاڻ تي سخت غصو آيو ۽ هن ڪاوڙ وچان پنهنجي هٿن، ڪراين ۽ آڱرين کي مروٽي ڀڃڻ جي پئي ڪئي.کيس ان وقت ڀنڀور جي ٻين گھرن جي سُک ۽ آرام وارو منظر ياد اچي ويو جتي هر طرف خوشين ۽ مبارڪن وارو ماحول هوندو هو.
هن سُر جي هڪ ٻي بيت ۾ ڪـُـلهن ۽ مٿي جو ذڪر آيو آهي:
ڪلهن ڦاٽو ڪنجرو، مٿو اگھاڙو
منهنجو ڪڄاڙو، ڀينر هن ڀنڀور ۾
سسئي پنهنجي پنهل جي پويان ڀنڀور ڇڏي اڻ ڄاتل ۽ اڻانگن رَندن ۽ راهن تي رواني ٿئي ٿي. هاڻي ڀنڀور ۾ سندس لاءِ ڪا ڪشش ئي ڪانه رهي آهي. هلندي هلندي سندس پوتي ليڙون ليڙ ٿي وڃي ٿي ۽ چولي ڪلهن کان ڦاٽي پوي ٿي. هوءَ اهڙي حالت ۾ مٿي اگھاڙي جھنگ ۽ جبل ۾ ڀٽڪندي رهي ٿي.
[b]سُر ليلا چنيسر
[/b]هيٺين بيت ۾ هڪ ئي وقت ڪنن، ڳچيءَ، ٻانهن ۽ وارن جو ذڪر ڪيو ويو آهي:
سونا ڪـُـرَ ڪنن ۾، ڳچيءَ ڳاڙها هار
ٻانهوٽا ٻانهن ۾، سينڌ سڻڀا وار
تيلاھ پيءِ پچار، ڪاند مهجي ڇڏي
ليلا چنيسر جي قصي ۾ عورت جي زيورن سان غير معمولي رغبت ۽ پيار واري فطري ڪمزوري ڏيکاريل آهي. ليلا، نوَ لکي هار تي هِرکي پنهنجو ورُ وڃائي ويهي ٿي، هوءَ پڇتاءَ بجاءِ ڪنن ۾ سونا پنڙا (ايرينگ) ڳچيءَ ۾ سونا هار ۽ ٻانهن ۾ ٻانهوٽا پائي سينڌ کي سڻڀو رکي، هار سينگار جا سمورا لوازمات پورا ڪري ٿي، ان ڪري ئي هوءَ چنيسر جي دل تان ڪري پئي ٿي. ڪانڌ جي اهڙي رسامي باوجود هوءَ پنهنجي فطرت هٿان مجبور آهي ۽ هار سينگار کان ڪونه ٿي مڙي.
[b]سُر سورٺ
[/b]سُر سورٺ جي مٿين بيت ۾ مٿي يا سِرَ جو ذڪر ڪيل آهي.
مٿي اتي مهجي، جي هئا سِرن سوَ هزار
ته تنهنجي تند تنوار، هر هر وڍئم هيڪڙو
ٻيجل پنهنجي سرندي سان راءِ جي روح کي ايترو ريجھائي وڌو هو جو هو ان ساز جي سُرَ عيوض هڪ سِرُ ته ڇا پر سوين سِرَ واري واري قربان ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويو.
مٿي يا ڪنڌ جي حوالي سان هڪ ٻيو بيت پيش آهي. جنهن ۾ ٻڌايو ويو آهي ته بيجل جي ساز جو سُرُ ٻيجل جو ڪاتُ ۽ راءِ ڏياچ جو ڪنڌ ٽئي ملي هڪ ٻئي سان راضي ٿي ويا آهن. بيت هن ريت آهي:
ٽيئي پرچئا پاڻ ۾، تند، ڪٽارو، ڪنڌ
تنهه جهو ئي ناھ ڪين، جو تو چارڻ ڪئو پنڌ
اي شڪر الحمد، جنءَ مٿو گھريوءِ مگتا!
ٻي سٽ ۾ راءِ ڏياچ ٻيجل سان مخاطب ٿي چوي ٿو ته تنهنجي پنڌ جو ته مان قدر ۽ قيمت ڏئي ئي نه ٿو سگھان. ڌڻيءَ جا لک شڪرانا جو تو مونکان سِرَ جي قرباني گھري جيڪو مون وٽ موجود آهي، پر جيڪڏهن ڪا اهڙي شي گھرين ها جيڪا مون وٽ موجود ئي نه هجي ها ته پوءِ منهنجي لاءِ وڏو لاچار ٿي پوي ها.
[b]سُر پورب
[/b]هن سُر جي هيٺين بيت ۾ هيانوَن يا دل جو ذڪر ڪيل آهي :
ڪڍي ڪانگا تو ڏيان، هِيون ساڻ هٿن
وڃي کاءُ ولات ۾، اڳيان عجيبن
پرين مانَ چون، هنءَ قربان ڪير ٿي
عاشق پنهنجي محبوب ڏانهن ڪانگل کي قاصد بڻائي ٿو موڪلي ۽ کيس پنهنجي دل هٿن سان ڪوري ڪڍي ٿو ڏئي ۽ چوي ٿو ته منهنجي دل کڻي ولايت ۾ وڃي محبوبن اڳيان کاءُ. مَنَ پرين توکان پڇي وٺن ته هيءَ قرباني ڪنهن ڪئي آهي.
[b]سُر ڪيڏارو
[/b]هن سُر جي هڪ بيت ۾ ڪلهي، ڪرنگھي ۽ ڪنڌ جو ذڪر آيل آهي :
مير مدينئا نڪري، رڙهيا مٿي رَند
گھوڙا تن گھوٽن جا، پرئا مٿي پنڌ
جتي رهيا راتڙي، سي سنهارا هنڌ
ڪـُـلا، ڪرنگر، ڪنڌ، جھرن جھونجھارن جا
اهلبيت ڪرام مديني پاڪ کان قافلي جي صورت ۾ ڪوفي لاءِ روانا ٿيا. گھوڙن تي سوار هي مختصر قافلو صبر آزما تڪليفن وارا پنڌ ۽ منزلون ڪندو اڳتي وڌندو رهيو. لطيف سرڪار انهن منزلن وارن ماڳن کي مبارڪ سڏي ٿو. جڏهن انهن بهادرن ۽ جيالن جو قافلو، ڪربلا جي پڙ ۾ پهتو ته تمام گھڻي ٿڪاوٽ سبب انهن سر فروشن جا ڪلها، ڪرنگھا ۽ ڪنڌ ڏکڻ لڳا.
ساڳي سُر جي هڪ ٻي بيت ۾ حضرت امام حسين عه جي سونهاري ۽ دندان مبارڪ جو بيان آندل آهي.
ڏاڙهي رَتُ رتياس، ڏند ته ڏاڙهوءَ گلَ جنءَ
چوڏهين ماھ چنڊ جنءَ، پِڙَ ۾ پاڳڙياس
ميڙي ۾ محمد مير جي، مر مَرڪي ماس
تهه سورھيه کي شاباس، جو مٿي پِڙَ پرزا ٿئو
ڪربلا جي پِڙ ۾ حق ۽ باطل جي هن معرڪي ۾ ظالم يزيد جي جرار لشڪر جي مقابلي ۾ امامن سڳورن جي مختصر لشڪر جا سرفروش پنهنجي سرن جي قرباني ڏئي شهادت جو جام نوش ڪندا رهيا. آخر حضرت امام حسين عه پاڻ دشمن جي لشڪر جي سامهون آيو ۽ ڪيترن ئي دشمنن جا سِرَ تن کان جدا ڪيائين. آخر دشمن جي هڪ وارَ جي نتيجي ۾ امام سائين جي سونهاري مبارڪ رت ۾ ريٽي ٿي پئي ۽ ڏند مبارڪ رتُ جي ڳاڙهن نشانن سبب ڏاڙهوءَ گل جيان ڏِکَ ڏئي رهيا هئا ۽ ڪربلا جي ميدان ۾ امام سڳوري جي دستار مبارڪ چوڏهينءَ جي چنڊ جيان جرڪي رهي هئي. آخر حق جي راھ ۾ حضرت امام حسين سِرَ جي قرباني ڏئي سُرخرو ٿيو. قيامت ڏينهن نبي ڪريمﷺ آڏو امام سائين جي امڙ حضرت فاطمته الزهرى جي منهن مبارڪ تي مرڪ هوندي ۽ سندس ڪنڌ ان عظيم قربانيءَ سبب اوچو هوندو.
[b]سُر رامڪلي
[/b]شاھ جي هن سُر جي هيٺين بيت ۾ ڪنن جو ذڪر آيو آهي.
هي جي ڪن ڪپار جا، سوڌو سي نه سڻين
اندر جي آهين، سڻ سنيهو ان سين
لطيف سرڪار ڪن ڪٽ ڪاپڙين سان مخاطب ٿي فرمائي ٿو ته توهان کي هي جيڪي ڪپار ۾ ظاهري ڪَـنَ آهن اهي صحيح معنى ۾ حق جو هوڪو سڻي ڪونه ٿا سگھن، انهن ۾ اها صلاحيت ئي ڪونه آهي. اندر جي ڪنن سان سڄڻن جو سنيهو ٻڌڻ جي ڪوشش ڪريو. اندر جي ڪنن مان مراد ضمير جي سجاڳي آهي. ساڳي مفهوم وارو هڪ ٻيو بيت ڏسو:
هي ڪَـن گاڏها وڪڻي، ڪن هي ٻيا ڳنهيج
تنين ساڻ سڻيج، پريان سندي ڳالهڙي
[b]سُر مارئي
[/b]هن سُر جي هيٺين بيت ۾ ٻانهن جو تذڪرو آيو آهي :
مون ماروءَ سين لڌيون، لوئيءَ ۾ لائون
سون برابر سڳڙا، مونکي ٻانهن ٻڌائون
عمر جو آئون، پَٽُ ڪنءَ پرهيان سومرا
مارئي، عمر سومري سان مخاطب آهي. کيس چوي ٿي ته مون ته کيت سان اباڻن واري ساڳي لوئيءَ ۾ لانئون لڌيون آهن. ان موقعي تي منهنجي ٻانهن کي جن رنگين سڳڙن سان سينگاريو ويو هو انهن سڳڙن کي جڏهن مان سون جي مَٽُ ٿي ڀانئيان ته پوءِ اي عمر! مان تنهنجا پَٽَ جا قيمتي ڪپڙا ڪيئن اوڍينديس. ان مان مارئيءَ جي پنهنجن اباڻن سان غير معمولي اکنڊ ۽ اڪير جو پتو پوي ٿو.
[b]سُر ڏهر
[/b]هن سُر جي هيٺين بيت ۾ ڪَلين جو ذڪر آيو آهي :
ڪـُـنڍي ڪَلين وچ ۾، جڏهن هئين جن
موٽي مون پرين، ڪڍڻ جي ڪانه ڪئي
عام طور مڇي ڦاسائڻ لاءِ ڪـُـنڍي ڪم ايندي آهي، جيڪا مڇيءَ جي ڪَليءَ ۾ ڦاسي پوندي آهي. مٿين بيت ۾ اهڙي ڪـُـنڍي محبوب، عاشق جي ڪَلين ۾ هڻي کيس سوگھو ڪري ڇڏيو آهي ۽ ڪڍڻ جي صفا نه ٿو ڪري. گويا هن عاشق لاءِ اها سزا مقرر ڪري ڇڏي هجي.
ساڳي سُر ۾ ساڳي مفهوم وارو هڪ ٻيو بيت هن ريت آهي :
ڪـُـنڍي ڪَلين وچ ۾، جڏهن هنيائون
اڦٽ نه ماريائون، ڏور ڏئي ويا ڏک جي
ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ مٿين سٽن جي تشريح هن ريت ڪري ٿو:
”محبت جي مهراڻ ۾ محبوب ڄڻ گھاتو ٿي اچي عاشق کي ڪَلين ۾ ڪـُـنڍي وڌي آهي. جئن ڪنڍي لڳل مڇي به جيئري پئي پاڻيءَ ۾ لڙهندي ۽ ايذاءَ سهندي پر مرندي ڪانه آهي تئن محبوب جي هنيل ڪنڍي عاشق جو به اهڙو ئي حال ڪري ٿي. “