سائين جي ايم سيد سان سفر دوران ڪچهري
اردو پريس شروع کان وٺي منھنجي بيان کي ٽوڙي مروڙي پنھنجي مقصد لاءِ استمال ڪيو. جيئن ته سنڌي پريس ايتري مضبوط ڪانه هئي جو انھيءَ جي مقابلي ۾ پنھنجو موقف ڏئي. جيئن ته اردو پريس جي پھچ پوري پاڪستان تائين هئي ۽ سنڌي پريس جي صرف سنڌ تائين محدود هئي، جنھن ڪري اردو پريس منھنجي لاءِ اهڙو نقشو ٺاهي تيار ڪيو، جيئن منھن جو نالو کڄي ڄڻ ته پاڪستان کي گار ڏني. ۽ اهو دنيا جو دستور آهي ته جڏهن به ڪو ڪوڙ بار بار ٻڌايو وڃي ۽ ان جو ڪوئي جواب عوام تائين نه پھچي ته ڪوڙ هڪ طاقتور ۽ مضبوط هٿيار ٿي ويندو آهي. پنجاب جي عوام کي اردو پريس اهڙيءَ نموني منھنجي بيانن کي استعمال ڪيو، ڄڻ ته مان پاڪستان کي ختم ڪرڻ ٿو چاهيان. اهڙيءَ طرح هر ماڻھو کي ايئن ڏسيو ۽ ٻڌايو ويو ته سنڌي سڀ پاڪستان جا مخالف آهن ۽ انھن جو صرف مان هڪ اڪيلو ليڊر آهيان، جيڪو حقيقتن جي مڪمل برعڪس آهي. غلطيون مون کان به ٿيون، جن جي ڪري سنڌ اڄ عذاب ۾ آهي.
وڌيڪ چيائين ته پنجاب پنھنجي مرڪزيت ڪونه ڇڏيندو. جھڙيءَ طرح اوڀر پاڪستان کي مجبور ڪيو ته هو ڀڄي جان ڇڏائي. اوڀر پاڪستان کي پنجاب هميشه پاڻ تي ٽوٽ سمجھندو هيو، تنھن ڪري ان کي ديوار سان لڳائي ڇڏيائين. جنھن وقت سمجھيائين ته وقت اچي ويو ته موقعي جي مناسبت سان ڀٽي صاحب کي استعمال ڪري پنھنجي اصل نمائندن جي معرفت تختدار تي پھچائي بعد ۾ پنھنجي ڀٽي مان جان آزاد ڪرائي ڇڏي. پنجاب پنھنجي مقصد مطابق ايئن ٺھرائي سڄي ملڪ تي حاڪميت وارو سلسلو جاري رکيو. پنجاب 1973 ع واري ايئن کي اهڙيءَ طرح ٺھرائي پاس ڪيو، جو سنڌ جي قدرتي وسيلن تي ايئن مطابق ٺيڪيدار بڻجي ويٺو آهي.
پنجاب ڪڏهن به نه چاهيندو ته ننڍا صوبا پنھنجو حق وٺن. جيڪڏهن ڪوئي به فرد يا پارٽي پاڪستان ۾ رهندي پنھنجي حق جي ڳالھه ڪندو ته انھي کي ڪچلڻ خاطر ڪيترائي طريقا استعمال ڪندا. اهوئي طريقو سامراجي قوتون استعمال ڪنديون آهن ته جيئن ڪوئي محڪوم سندن غلاميءَ کان ٻاهر نه نڪري وڃي.
مون سائين کان پڇيو ته آخرڪار انهي جو حل ڇا هئڻ گھرجي؟ چيائين ته انھي جو سڄو دارو مدار پنجاب جي رويي تي آهي. پر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته پنجاب پنھنجي فوج جي طاقت تي صرف پنھنجي ڳالھه مڃرائي ٿو، باقي ننڍن ڀائرن سان پنجاب جو ڏاڍائي وارو سلوڪ آهي جيڪو ملڪ لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿيندو.
جڏهن اسان پڇيس ته سائين پوءِ توهان جنرل ضياءَ سان ته دوستاڻي واري ماحول ۾ ميل جول رکي؟ چيائين ته هو هڪ شريف ۽ بيوقوف انسان آهي. زماني آهر جيڪو گھر اچي تنھن کي عزت ڏبي آهي.
جڏهن اسان پڇيس ته سائين توهانجي شاگرد تنظيم ۾ ڪجھه ڌاڙيلن سان گڏ ساٿاري به آهن توهان انھن کي ڇونه ٿا روڪيو؟ چيائين ته اهي به انسان آهن، نانگ ناهن جو مٽي کائي گذارو ڪن. مون سائين جي ايم سيد کان پڇيو ته ڇا جي ڪري توهان کي لاڙڪاڻي مان وڃڻ وقت گرفتار ڪرايو ويو؟ جڏهن ته ناشتي کان پوءِ توهان کي شڪارپور ۾ حاجي مولا بخش سومرو وٽ مانجھاندي لاءِ وڃڻو هيو ۽ توهان پنج ڇھه ڏينھن لاڙڪاڻي ضلعي جي سڀني تعلقن جو چڪر به هنيو ۽ اسان توهان جي دوري ۾ ڪنھن به قسم جي رنڊڪ پيدا ڪانه ڪئي. جتي توهان چاهيو اتي ويا ۽ امن امان برقرار رهيو.
چيائين ته اڄ وزير اعظم ڪٿي آهي؟ مون وراڻيو ته ملڪ کان ٻاهر دوري تي ويل آهي ۽ اڄ شام تائين واپس پاڪستان موٽي ايندو. چيائين ته بس اهو سبب آهي اڄ گرفتار ڪرڻ جو. مون چيو ته سائين جوڻيجو صاحب جو ان ڳالھه سان ڪيئن واسطو ٿيو؟ چيائين ته تون ٻار آهين ڪونه سمجھندين. مون وراڻي چيو ته توهان بلڪل صحيح ٿا چئو. چيائين ته بابا مولا بخش سومرو کي مون فون ڪري چيو ته مان تو وٽ ايندس، سومرو صاحب ها ڪئي ۽ مانجهاندي لاءِ به چيائين ۽ مون قبول ڪيو. سومرو صاحب شايد نه پيو چاهي ته مان انجو مھمان ٿيان تنھن ڪري جنرل صاحب کي چئي مون کي شڪارپور اچڻ نه ڏنائين. جيئن ته وزير اعظم اڄ شام پاڪستان پھچي پيو، تنھنڪري جوڻيجو صاحب منھنجي گرفتاري لاءِ آماده ڪونه ٿئي ها. ٻيو ته شڪارپور ۾ ڊي سي پنجابي آهي، جيڪڏهن شڪارپور پھچڻ تي گرفتار ڪن ها ته انھن جي خيال ۾ ته پنجاب لاءِ سنڌ ۾ نفرت وڌي وڃي ها، تنھن ڪري تنھنجي ڪلھي کي استعمال ڪيو ويو. چيائين ته مونکي رات جو نائين وڳي خبر پئجي وئي هئي تنھنڪري تنھنجي اچڻ کان اڳ مان تيار ويٺو هيس.
جڏهن لاڙڪاڻي شھر جي ويجھو ٿياسين ته مون هوم ڊپارٽمينٽ سان رابطو ڪيو ته هاڻي ڇا حڪم آهي سائين کي سن پھچائڻو آهي يا ڪراچي؟ حڪم آيو ته في الحال ڊسٽرڪٽ جيل لاڙڪاڻو ۾ رکو پوءِ وڌيڪ ٻڌائينداسين. ڊسٽرڪٽ جيل اڃان نئون ٺھي تيار ٿيو هيو ۽ جيل کاتي وارن قبضو ورتو هيو باقي جيڪي ٻيا انتظام ڪرڻا هوندا آهن جيئن ته اسٽاف جي پوسٽنگ وغيره يعني اڃان فنڪشنل ڪونه ٿيو هيو. جيل ۾ ٻه ڪمرا صاف ڪرائي رهڻ لائق بڻائي واپس موٺي گھر آياسين. پوليس جي نفري اتي رکي ڇڏي ته جيئن ڪير ٻيو اتي نه اچي سگھي.
فوڪر جھاز پي آءِ اي جو موئن جي دڙو ايئرپورٽ ايندو هيو ۽ پي آءِ اي لاڙڪاڻو بُڪنگ وارا هميشه ٻه سيٽون ڊي سي صاحب لاءِ رکندا هيا. جيڪڏهن ضلعي مان ڪنھن آفيسر کي ڪراچي تڪڙ ۾ وڃڻو هوندو هيو ته اهي سيٽون انھي لاءِ ڪم اينديون هيون. پي آءِ اي جو بُڪنگ اسٽاف آخر ۾ جڏهن بُڪنگ بند ڪندو هيو ته پڇندو هيو ته سائين ڪو ماڻھو وڃڻ وارو آهي يا اسان ڪنھن ٻئي کي ڏئي ڇڏيون. ان ڏينھن به آخر وقت تائين ضلعي مان ڪنھن کي وڃڻو ڪونه هيو ۽ اسان پي آءِ اي وارن کي چئي ڇڏيو ته توهان ڀلي ٻئي سيٽون ڏئي ڇڏيو.
1987ع ۾ موئن جي دڙو ايئرپورٽ تي نائيٽ لينڊنگ جي ڪابه سھولت ڪانه هئي مطلب ته سج بيٺھي جھاز اڏام ڪري ته ٺيڪ نه ته رات جھاز کي ايئرپورٽ تي گذارڻي پوندي. ڊسمبر جي آخر ۾ سج به تقريباً پوڻي ڇھين وڳي شام جو لھي ويندو آهي. جڏهن جھاز ايئرپورٽ تي پھچي ويو ۽ بورڊنگ جي تياري شروع ٿي وئي هئي ته هوم سيڪريٽري جو فون آيو ته جمن هن فلائيٽ ۾ سائين جي ايم سيد کي ڪراچي چاڙهي موڪليو. مون عرض ڪيو ته سائين جھاز ته هينئر اڏام لاءِ تيار بيٺو آهي، مشڪل ڪم آهي چيائين ته اهو تنھنجي مٿي جو سور آهي، سيد سڳورو انھيءَ فلائيٽ ۾ ڪراچي کپي. مون فون رکي ڊي ايس پي سومرو ڏوڪري کي فون ڪيو، اتفاق سان اهو اتي ايس پي وٽ ويٺو هيو مون انکي هڪدم پنھنجي آفيس پھچڻ لاءِ چيو ۽ ايس پي صاحب کي ٻڌايم ته ابا هي نادري حڪم آيو آهي تياري ڪر.
ڊي ايس پي عنايت سومرو آيو مون کيس چيو ته ايئرپورٽ تي ايس ايڇ او کي سپاهي ساڻ روانو ڪر چيائين ته ايس ايڇ او ته وڃي پر اتي وڃي ڇا ڪري ايئرپورٽ وارن جي سيڪيورٽي جو نظام پنھنجو هوندو آهي. مون ڊي ايس پي کي چيو ته گڏيل هندستان ۾ انگريز ڊي سي دادو ريلوي اسٽيشن تي وائسراءِ هند جي گاڏي روڪي هئي جيڪا سڄي رات اتي بيٺي رهي. اڄ ڊي سي لاڙڪاڻو جھاز کي ايئرپورٽ تي روڪي رکندو، جيستائين پي آءِ اي وارا نو سيٺون نه ڏيندا. چيائين ته پوءِ ڪيئن ٿيندو مون چيو ته باڊھ، ڏوڪري ۽ باقراڻي ٿاڻي جي پوليس کي ايئرپورٽ روانو ڪر ۽ ايئرپورٽ جنھن ٿاڻي جي حد ۾ آهي انھي کي چئو ته نوٽيس ڊسٽرڪٽ ميجسٽريٽ جي طرفان لکي جنھن ۾ اهو چيل هجي ته مخفي اطلاع مليو آهي ته جيڪڏهن ايئرپورٽ تان جھاز اڏام ڪندو ته جھاز کي نقصان پھچندو. جيستائين اسين سڄي علائقي جي سرچ مڪمل نه ڪيون تيستائين جھاز هتان ڪونه وڃي سگھندو. جيڪڏهن پي آءِ اي جھاز کي اڏاريندي ته اها انھن جي پنھنجي جوابداري هوندي اسانجو انھي سان ڪوبه واسطو ڪونه هوندو.
پي آءِ اي وارن کي فون ڪياسين ته ڀائو قرب ڪيو اسان کي نَوَ سيٺون ڏيو جو ايمرجنسي آهي. هڪ به ڪانه ٻڌن چيائون ته جيڪڏهن سي آر معني سينٽرل رزرويشن چاهي ته ٿي سگھندو، باقي اسان جي هٿ ۾ بلڪل ناهي. بورڊنگ پاس جاري ٿيڻ شروع ٿي ويا، ايتري دير ۾ ٽنھي ٿاڻن جي پوليس پھچي وئي، ايئرپورٽ مينيجر کي نوٽيس ڏئي ڊائري ٿي ويو پوليس سڌو جھاز جي چوڌاري پھچي باقي رن وي جي آس پاس جھڙتيون هڻڻ شروع ڪيون. بورڊنگ پاس ڏيڻ وارو عمل معطل ٿي ويو. جڏهن ايئرپورٽ مينيجر پي آءِ اي هيڊڪوارٽر ۾ رپورٽ مٿي موڪلي ڏني ته اتي هلچل شروع ٿي وئي. ٿوري دير کان پوءِ پي آءِ اي هيڊ آفيس مان فون جون گھنٽون وڄڻ شروع ٿي ويون، انھن کي اهو اندازو ٿي چڪو هيو ته سيٽون نه ڏيڻ جي سبب اها ڪاروائي ٿي آهي. پي آءِ اي وارن چيو ته سائين ڇھه سيٽون ڏيون ٿا مھرباني ڪري، ڪليئرنس سرٽيفڪيٽ جاري ڪيو ته سج بيٺي جھاز پرواز ڪري مون کين چيو ته نو سيٽون ڪري ڏيو آخرڪار اٺ سيٽون پي آءِ اي ڏيڻ تي راضي ٿي ويا. ايس پي صاحب ايئرپورٽ تي پھچائڻ لاءِ سيڪيورٽي جو انتظام ڪيو ۽ سائين جي ايم سيد کي ڊسٽرڪٽ جيل مان گاڏي تي چاڙهي روانو ڪيوسين. سائين جي ايم سيد جي پھچڻ کان پوءِ پوليس رپورٽ موڪلي ته پوري ايئرپورٽ ۽ ڀرپاسي جي مڪمل تلاشي ڪئي وئي آهي هوائي جھاز ڀلي پنھنجي اڏام ڪري سگھي ٿو. انھي رپورٽ جي آڌار تي سيڪيورٽي ڪليئرنس جو سرٽيفڪيٽ جاري ڪري سج بيٺي فوڪر جھاز پرواز ڪري ڪراچي ڏانھن روانو ٿي ويو.