جيڪب آباد ۽ شهباز ايئر بيس
جان جيڪب جڏهن 1947ع ۾ جيڪب آباد جو بنياد وڌو، ان وقت هو ميجر هيو. جڏهن 1858ع ۾ فوت ٿيو ته انوقت برگيڊيئر جنرل هيو. جان جيڪب مرڻ گھڙي تائين جيڪب آباد ۾ رهيو ۽ پاڻ کي دفن به جيڪب آباد ۾ ڪرايائين. يعني هن پنھنجي زندگي جيڪب آباد جي حوالي ڪري ڇڏي، جو انگريزن جي وڃڻ کان پوءِ به ضلعو سندس نالي سان دائم ۽ قائم آهي. پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان پوءِ اڪثر انگريزن جي نالي سان منسوب ضلعن جا نالا تبديل ٿي ويا آهن. جيئن منٽگومري مان ساهيوال، لائل پور مان فيصل آباد، ڪيمپبلپور مان اٽڪ، سنڊيمن مان زوب.
جيڪب آباد سنڌ کي بلوچستان ۽ پنجاب جي لاءِ گيٽ وي وارو ڪم ڪندو آهي. جيڪب آباد ڪراچي کان اتر ۾ 480 ڪلوميٽر جي مفاصلي تي آهي ۽ عجيب اتفاق ته قنڌار کان ڏکڻ اوڀر ۾
480 ڪلوميٽرن جي فاصلي تي آهي.
1847ع کان 2004ع تائين تقريباً پنج هزار اسڪوائر ڪلوميٽر جي پکيڙ تي جيڪب آباد، ڳڙهي خيرو، ٺل، ڪنڌڪوٽ ۽ ڪشمور.
تعلقن تي مشتمل رهيو. 2004ع کان پوءِ صرف جيڪب آباد، ڳڙهي خيرو ۽ ٺل تعلقي تي مشتمل آهي. ڪنڌڪوٽ ۽ڪشمور تعلقن تي مشتمل ضلعي ڪشمور هيڊڪوارٽر ڪنڌڪوٽ رکيو ويو. ايراضي تقريباً اڍائي هزار اسڪوائر ڪلوميٽر هر هڪ ضلعي جي حصي ۾ آئي.
پاڪستان ٺھڻ کان پوءِ شروع ۾ سياسي لحاظ سان سومرا، کوسه، جمالي ۽ بجاراڻي حاوي رهيا. ون يونٽ جي زماني ۾ ڊيرا الھيار جنھن کي جھٽ پٽ ڪري چوندا هيا، ضلعي جيڪب آباد جو حصو هئي. ون يونٽ کان پوءِ جھٽ پٽ بلوچستان صوبي کي ڏنو ويو. ڇو ڏنو ويو ۽ ڪڏهن کان جھٽ پٽ جيڪب آباد جو حصو ٿي، انجي مونکي ڪابه تصديق سان معلومات ناهي. باقي جيڪو مون سمجھان ٿو ته جھٽ پٽ کي جيڪب آباد مان ٻاهر ڪڍڻ سان جمالي سياسي حساب سان نڪري ويا ۽ کوسه برادري جي طاقت کي ٽوڙي ٻن حصن ۾ ورهائي ڇڏيو. هينئر جھٽ پٽ کي ورهائي ٻن ضلعن ۾ تقسيم ڪري ڇڏيو آهي، ڊيره الھيار معني سياسي طور جمالي ۽ صحبتپور سياسي قوت کوسه برادري.
2004ع تائين مضبوط سياسي قوتون کوسه، جکراڻي، بجاراڻي، سومرا، شاهلاڻي، سرڪي، پھنور، ڊومڪي ۽ مزاري هيا.
ون يونٽ کان پوءِ جڏهن جمالي جيڪب آباد کان ٻاهر ٿيا ته شاهلاڻي سياسي طور اڳتي اچي جمالي جي ڇڏيل سياسي خلاءِ پُر ڪيو. سومرا جيئن ته ڊرائنگ سياست جا وڏا ماهر رهيا آهن، انھن پنھنجي سياسي قوت کي برقرار رکڻ خاطر جکراڻي قبيلي تي هٿ رکيو ۽ انھن کي اڳتي آندو، جن اڳتي هلي سومرن جي سياسي قوت کي ختم ڪرڻ ۾ ڪا ڪسر ڪانه ڇڏي ۽ هينئر جيڪب آباد جي وڏي سياسي قوت جکراڻي ٿي ويا آهن ۽ سومرا سياسي طور آخري پساهه ۾ آهن.
هن وقت سياسي طور مضبوط قوتون کوسه، جکراڻي، شاهلاڻي، سرڪي ۽ پھنور موجوده جيڪب آباد ۾ ڪشمور ۾ بجاراڻي، کوسه، مزاري آهن، باقي ڊومڪي، ڀنگوار ۽ ٻيون ننڍيون وڏيون برادريون پنھنجو اثر رکن ٿيون. اڄ ڪلھه ڪشمور چاهي سنڌ پوري ۾ جنھن جو درياءَ جي گسن ۽ پيچرن تي قبضو آهي، انجي سياسي حيثيت مضبوط آهي.
جيڪب آباد ۽ ڪشمور جي آبادي تقريباً ويهه لک ٿيندي.
جان جيڪب جو وڏي ۾ وڏو ڪنٽرييوشن جيڪب آباد لاءِ اهو آهي ته هن علائقي کي معاشي ترقي وٺرائڻ خاطر هتان جي زمينن کي آباد ڪرڻ لاءِ پنھنجي مدد پاڻ ۽ ڪجھه وقت جي سرڪار جي سھڪار سان 1851ع ۾ بيگاري واهه پنجاهه فوٽ ويڪرو، نو فوٽ گھرو ۽ پنجاهه ميل ڊگھو کوٽائي هزارين ايڪڙ زمين پوکي لائق بڻائي. 1854ع ۾ وڌيڪ ڏهه ميل ڊگھو واهه ڪيو، جيڪو پنجاهه ميل مان سٺ ميل ڊگھو واهه ٿي پيو، جنھن سان اڄ جيڪب آباد ۽ شڪارپور جون زمينون آباد ٿين ٿيون. بيگاري واهه مان مختلف پنج شاخون ڪڍي زمين کي آباد ڪيو وڃي ٿو.
1962ع ۾ گڊو بئراج ٺھي تيار ٿيو ۽ انھي مان پٽ فيڊر ڪينال ڪڍيو ويو، جيڪو ڪشمور، جيڪب آباد ۽ بلوچستان جي نصيرآباد ڊويزن جي زمينن کي سيراب ڪري ٿو.