ايشيا ۾ فقط “ٿائلنڊ” ڪالوني نه ٿيو...
راما چوٿين ۽ پنجين جو اهو زمانو هو جنهن ۾ يورپي حڪومتن ايشيا ۽ آفريڪا جي ملڪن تي قبضا شروع ڪيا. چولا لنگڪارن جيڪو ٿائلنـڊ جو راما پنجون هو، ان جي ڏينهن ۾ فرينچن پنهنجي جنگي ٻيڙي کي بنا سڏ (دعوت) جي بئنڪاڪ ۾ اچي بيهاريو ۽ بندوقن جا منهن کڻي شاهي محلات ڏي ڪيا. چي راما پنجين سان ڳالهه ٻولهه ڪرڻي آهي. يعني جيڪي چئون ائين ڪر نه ته موچڙا پونديءِ. مرتا ڪيا نه ڪرتا وارو حساب ٿيو. ڏاڍي جي لٺ جا ٻه مٿا، ٻين ملڪن جو حشر ۽ پنهنجو هيڻو حال ڏسي راجا چولا لنگڪارن هيٺاهين ورتي ۽ فرينچن ۽ انگريزن جي پِن ۽ گُهر گُهر کي ٿورو گهڻو منهن ڏيندو رهيو. پر پنهنجن وڏن وانگر هن به يورپين کي گهڻي لفٽ نه ڪرائي ۽ نه پنهنجن جي جھڳڙن ۾ هنن کي چوڌري يا وڏيرو بڻايو. فرينچن ۽ انگريزن به اها ڳالهه ڳڻي ٿائلنڊ کي آزاد ۽ نيوٽرل بفر زون مڃيو.
اسان جهڙن ملڪن ڌارين کي پنهنجي ملڪ ۾ آڻي هر دؤر ۾ درد پرايو آهي. پوءِ اهي ڌاريان چاهي يورپ کان آيا يا وچ ايشيا کان. پر ٿائلنڊ ان معاملي ۾ شروع کان عقلمند رهيو. هن ڌارين سان فقط نالي ماتر کيڪار کڙي رکي ۽ نه وري ٻين جي جنگين لڙائين ۽ ڦڏن ڦيٽارن ۾ پاڻ کي ڦاسايو. ٻي جنگِ عظيم ۾ به جڏهن جاپاني اچي بارڊر تي پهتا ته کين ان وقت جي ٿائي حاڪم چيو: بابا لڙائي ڇو ڪجي. توهان کي هتان لنگهي برما وڃڻو آه؟ ڀلي وڃو. جيءُ وڃو. پنهنجي ياري رهندي.
جن ڏينهن ۾ هندستان، برما، ملايا، انڊونيشيا ۽ ٻين ايشيائي ۽ آفريڪي ملڪن ۾ يورپ وارا مٺيون مٺيون ڳالهيون ڪري ڌوڪي رهيا هئا انهن ڏينهن ۾ به ٿائنڊ کانئن پنهنجو پلاند آجو رکيو ۽ کين پنهنجي ويجھو اچڻ هرگز نه ڏنو. ٿائلنڊ وارن جي اها پاليسي زماني کان هلندي اچي. اڄ به يورپي، آمريڪن توڙي عرب ۽ جپاني سندن ملڪ ۾ جڏهن گهمڻ ڦرڻ لاءِ اچن ٿا ته سندن آڌر ڀاءُ ڪيو وڃي ٿو پر جيئن ئي هو ديرو ڄمائڻ جي ڳالهه ڪن ٿا ته کين نفرت جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو. پئسو خرچڻ ۽ خريداري ڪرڻ لاءِ ٿائلنڊ ضرور اچو باقي نوڪري ڪرڻ يا پئسو ڪمائي سندن ملڪ مان ٻاهر ڪڍڻ جو نالو نه کڻو.
اڄ جي ٿائي بادشاهه ڀوميبال کان اڳ جيڪي ٿائلنڊ جا راجا هئا انهن به ڌارين کي، خاص ڪري مغرب وارن کي پنهنجي ويجھو اچڻ نه ڏنو. هنن جو سٺيون ڳالهيون پنهنجيون ڪيون. هنن جا سٺا نمونا ۽ طرزون استعمال ڪيون. پر کين ٿائلنڊ ۾ ديرو ڄمائڻ نه ڏنو ـــ جيڪي اچڻ وقت نيڪ ڪمن جي پرچار ۽ مذهبي ڪم جو بهانو ڪري ايشيا ۽ آفريڪا ۾ گهڙيا ٿي. پوءِ “آئي ٽانڊي لاءِ ٿي ويٺي بورچياڻي” وارو حساب ڪيائون ٿي.
مزي جي ڳالهه ته ان اصول هيٺ هنن چڪري گهراڻي جي بادشاهن کان اڳ، ٿائلنڊ جي حاڪم نارائي شهنشاهه، (جنهن 1657ع کان وٺي 1688ع تائين سيام تي حڪومت ڪئي) جي ڏينهن ۾، هنن فرانس وارن سان ٿورو گهڻو واپار وڌايو ته اتي کان آيل فرينچ پادري ٻاون کي اچي غلط فهمي ٿي ته هي ٻڌ بادشاهه هاڻ ڄاڻ ته عيسائي (ڪرسچن ڪئٿولڪ) ٿيو. (جيئن ملاڪا جو ملئي راجا پراميشورا، جيڪو پهرين هندو هو ۽ پوءِ مسلمان ٿيو ته ان پٺيان سندس عوام به جلدي جلدي مسلمان ٿيندي وئي. سو اها ڳالهه ڳڻي 1687ع ۾ فرانس کان فرينچ پادري، اٽڪل ڇهه سؤ سپاهين ۽ ٻئي اٽالي کي ساڻ وٺي اچي ٿائلنڊ لٿا. انهن ڏينهن ۾ ٿائلنڊ (سيام) جي گاديءَ جو هنڌ تواريخي شهر آيوتٿايا هو. ٿائي ماڻهو خوش ٿيڻ بدران تٿ پٿان ۾ اچي ويا. هيترن ڌارين کي هڪ ئي وقت ڏسي هو ايڏو حراسجي ويا جو پنهنجا جھيڙا جھٽا ڇڏي، هڪ ٿي وٺي گوڙ گهمسان ڪيائون ۽ اهڙي باهه ٻاريائون جو فرينچ ڪک پن ٿي ويا. پوءِ ڪي سالَ فرينچ تي ٺهيو پر ٻيا يورپي به ويجھو نه آيا. پري پري کان ئي ٻيڙا هاڪاريندا رهيا. ان ڳالهه ۾ ٿائي ماڻهن جي عقل کي داد ڏجي نه ته ٿائلنڊ سان به اهو حشر ٿئي ها جيڪو ننڍي کنڊ سان ٿيو. جيڪو ملاڪا ۽ مئڊاگاسڪر سان ٿيو. جيڪو ڪوريا ۽ ڪينيا سان ٿيو. تواريخ ۾ آخر تائين ٿائلنڊ ئي هڪ اهڙو ملڪ رهيو، جيڪو ڪنهن يورپي طاقتَ جي زبردستيءَ ۾ نه آيو.
هتي اها دلچسپ ڳالهه لکڻ بي وقتي نه ٿيندي ته ٿائي زبان ۾ هر يورپي نسل جي ماڻهوءَ کي فرنگ (Farang) چون ٿا، جيڪو هتي جي تعليمي ماهرن جو خيال آهي ته اهو ٿائي لفظ Farangset مان نڪتو آهي جنهن جي معنا آهي فرينچ ماڻهو (فرانس جو رهاڪو).